Ad Interim. Jaargang 5

Van en over A. Roland Holst

A. Roland Holst; Verzamelde Werken I, Gedichten I, C.A.J. van Dishoeck, Bussum en A.A.M. Stols, 's-Gravenhage
Over den dichter A. Roland Holst, door Henriette Roland-Holst van der Schalk, M. Nijhoff, Jan Engelman, Jo de Wit, Victor E. van Vriesland en M. Vasalis, De Bezige Bij, Amsterdam

De drukkers en binders hebben hun beste beentje voorgezet, zodat ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van A. Roland Holst het eerste deel van zijn verzamelde Werken in de étalages heeft kunnen prijken. In het geheel komen er vier delen, twee delen poëzie en twee delen proza. Ter oordelen naar dit eerste deel wordt het een prachtige uitgave, die bovendien, en speciaal voor deze tijd, heel goedkoop genoemd moet worden. De prijs van het eerste deel is aanzienlijk lager dan zelfs de vooroorlogse prijs der gezamenlijke erin opgenomen bundels, en in de prozadelen komen waardevolle stukken te staan die vroeger alleen maar in luxe-edities verkrijgbaar zijn geweest. Het werk van deze belangrijke dichter zal daardoor binnenkort in zijn geheel voor velen bereikbaar zijn, in een zeer aantrekkelijk gewaad.

Dit eerste deel omvat ‘Verzen’, ‘De Belijdenis van de Stilte’ en ‘Voorbij de Wegen’. De bundel ‘Verzen’, die de helft van de ruimte beslaat, vertoont nog maar weinig van de sfeer die later het werk van Roland Holst zo uitsluitend zou be-

[p. 101]

heersen. In ‘De Belijdenis van de Stilte’ is die sfeer sterk in opkomst; pas in ‘Voorbij de Wegen’ echter heeft Roland Holst's wereldbeeld zich voluit ontwikkeld. De eerste bundels zijn in veel opzichten voorbereidingen van dit voorlopige hoogtepunt, maar men zou ze daarom toch niet graag willen missen! Dit jeugdwerk verdient, met al zijn zwakheden meer aandacht dan het gewoonlijk krijgt, in de eerste plaats omdat het de grondslag en in zekere zin ook de sleutel vormt voor het latere werk, en voorts omdat het een aantal mooie verzen bevat met een geheel eigen karakter. Ik wil alleen even op het prachtige gedicht ‘Avondgang’ uit ‘Verzen’ wijzen, dat duidelijk de belevenis bevat waaruit het latere vaste motief van ‘de stille waterplek’ is gegroeid; alles in dit gedicht heeft nog de tastende diepte en bekoring van de tijd der voorgevoelens. Graag hadden wij gezien dat ook in deze Verzamelde Werken de verantwoording was opgenomen die Roland Holst destijds aan de derde druk van ‘Verzen’ heeft toegevoegd, en die de (gerechtvaardigde) veranderingen aanwijst welke hij in die druk heeft aangebracht. Een jongere generatie van studerenden zou nu ten onrechte kunnen menen zonder meer met de tekst van 1911 te doen te hebben.

Eveneens ter gelegenheid van Roland Holst's kroonjaar verscheen de bundel opstellen Over den Dichter A. Roland Holst. De toon is over het algemeen sympathiek, vol ‘verantwoorde bewondering’ zou men kunnen zeggen. Het uitvoerigst en het diepgaandst zijn de stukken van Nijhoff en Van Vriesland, die beide treffende karakteristieken bevatten van stijleigenaardigheden van Roland Holst. Nijhoff zegt bovendien goede dingen over de strijd die deze dichter te voeren heeft, maar jammer genoeg is hij hier ook herhaaldelijk te spitsvondig en daardoor niet duidelijk genoeg. Van Vriesland's mening dat, als Roland Holst diepe twijfel aan zichzelf uitspreekt, dat alleen maar ‘een hulpmiddel tot de bewustwording van zijn mystieken gevoelsinhoud’ zou betekenen, verdient m.i. bestrijding: dit is ‘misbruik van mystiek!’ Treffend door persoonlijke eerlijkheid is de bekentenis van Jan Engelman dat hij het verbond tussen machine en ziel, Beest en Schoonheid, niet aankan, zoals dat in de latere tijdsgedichten en met name in ‘Helena's Inkeer’, tot uitdrukking komt. ‘Ik kan de gedachte van dit gedicht niet aan, het stelt het netelige probleem van de vergoddelijking der poëzie, heiliging en ketterij van zoo

[p. 102]

menig dichter, op gansch bijzondere wijze. Ik weet alleen, dat ik liever en vaker de pagina's van “Voorbij de Wegen” opsla.’ Aldus Engelsman, en het typeert scherp de problematiek ook van zijn eigen dichterschap, dat op dit punt minder consequent heeft durven zijn dan dat van Roland Holst. Ook persoonlijk, en prachtig uit één stuk, is de beknopte karakteristiek die M. Vasalis van de door haar bewonderde dichter geeft. Bizonder sympathiek is de ‘kleine ruiker voor A. Roland Holst van zijn oude tante.’ En zoo zijn er nog meer dingen, die tezamen met de genoemde deze bundel tot een waardevol bezit maken voor ieder die in Roland Holst belang stelt. Wij vermelden alleen nog de beknopte bibliografie van A. Bornkamp aan het eind, die vooruitloopt op een veel uitvoeriger bibliografie die binnenkort zal verschijnen.

F.W. van Heerikhuizen