Ad Interim. Jaargang 5

Brieven

Beste Willem Indenhaeck.

Je zult je herinneren, dat we enige tijd geleden overeen zijn gekomen om in onze brieven inzichten uit te wisselen over recente voorvallen in het Nederlandse litteraire leven. Veel is daarvan tot dusver niet terecht gekomen omdat het Nederlandse litteraire leven blijkbaar een beetje dood is. Thans bevat echter de jongste aflevering van Het Boek van Nu iets, dat je als een soort stuiptrekking zou kunnen beschouwen.

[p. 94]

Verheugend in zover daaruit nog een tikkeltje leven blijkt, betreurenswaardig omdat ook alle tekenen van dodelijk verval erin aanwezig zijn.

Marja schrijft in die aflevering over de betekenis van Victor van Vriesland en hij doet dat, in het algemeen gesproken, zoals we al van hem gewend zijn. Nu eens schuchter, dan weer wat luider, maar eigenlijk niet onamusant. Je zult moeten toegeven, dat die Marja niet tegen een grapje opziet, ook niet als de kans bestaat, dat niemand behalve Marja het grapje aardig vindt. Maar ook dat is tot op zekere hoogte appreciabel, want er blijkt een verheugend gevoel van onafhankelijkheid uit.

Wat echter het stuk over Van Vriesland betreft - ik neem aan, dat je het gelezen hebt - aarzel ik over drie dingen: primo of het als een grapje bedoeld is; secundo, zo ja, of het dan wel te pas komt; tertio, zo neen, wat het eigenlijk dan wèl is.

Je merkt, dat ik de indeling - primo, secundo etc. - uit Marja's stuk heb overgenomen. In die indeling zit n.l. voor mijn gevoel de nervus rerum. Want, vind jij het erg, dat van Vriesland ‘in de geest gelooft’? Marja is er boos om of wil er een gijntje over maken, maar met geest hebben zijn opmerkingen, meen ik, niets uit te staan. Zou hij jaloers zijn omdat van Vriesland iets heeft, wat hij - Marja - althans in dit stuk te enen male mist? Vind jij zulk een geloof een ‘nietszeggende gemeenplaats’? (Slap gezegd is dat trouwens, hé?) En verder: waarom zou van Vriesland geen leuterpraatjes in een ‘bekend weekblad’ mogen verkopen? Dat doet Marja toch ook, en eveneens in een bekend blad.

Van Vrieslands Grondslag van verstandhouding - ik volg Marja's opsomming op de voet - heb ook ik een moeilijk essay gevonden, maar waardering had ik voor het feit, dat de auteur naar een grondslag voor verstandhouding ten minste gezocht heeft. Marja heeft, meen ik, liever ruzie. Waarom eigenlijk? Hebben wij daar al niet meer dan genoeg van?

En wat is er eigenlijk op tegen, dat van Vriesland over Voeten en Blijstra erg waarderend heeft geschreven? Had hij dat dan over Marja moeten doen? Dat gaat toch ook niet.

In elk geval acht ik zijn afkeurende opsomming zo absoluut onvoldoende, dat daarop geen enkel oordeel - of het moet over Marja zijn - te baseren valt. Schrijf eens hoe je over deze dingen denkt.

Agnes maakt het goed en laat

[p. 95]

je hartelijk groeten. De kleine Gneomar is een beetje verkouden. Je

Carel C. Scheefhals

Beste Carel Scheefhals,

Wat ben je vragerig uitgevallen. Mij dunkt, dat je over Marja een beetje al te hard oordeelt. Je moet in het oog houden. dat hij het niet makkelijk heeft. Primo ziet hij overal spoken, secundo lijdt hij aan een afstammingscomplex en tertio bedoelt hij het minder erg dan je denkt, al moet hij - dat geef ik je toe - natuurlijk van Van Vriesland afblijven. Kostbare dingen vertrouwt geen enkele ouder aan de peuterende vingers van kleuters toe.

Het bewuste stuk heb ik inderdaad gelezen. Als je het goed vindt dat ik al je vragen laat voor wat ze zijn (ben je niet ook zelf een beetje zuur?), dan vestig ik er je aandacht op, dat Marja voor de zoveelste maal in een artikel, dat over een zeer welomschreven persoon handelt, tal van andere, met de zaak niets uitstaande mensen het toneel op sleurt en ze daar om de oren gaat slaan. Tielrooy, Hoornik, Blijstra, Voeten, ja de hele kliek van De Kring eigenlijk en dat in één klap. Alleen Jan H. de Groot mis ik ditmaal. Misschien denkt Marja, dat hij die allengs wel morsdood heeft geslagen.

Heb je nu geen medelij met Marja? Altijd bezeten te zijn van de waan, dat - toch heus, geloof me, zeer onschuldige - lieden het op je voorzien hebben en dan steeds maar te moeten denken, dat de beste verdediging de aanval is: werkelijk, dat is geen lolletje, hoor, en ik kan me best indenken, dat je je daardoor beroerd gaat voelen en wat raar gaat doen. Tracht billijk te zijn en de situatie te begrijpen.

Maar. nogmaals, ik geef je toe, dat in al deze dingen de waarde van Van Vriesland best buiten het geding kan blijven. Belangrijk lijkt me dat echter niet, want welke boom kan nu niet tegen een plasje?

Maar genoeg over Marja. Ik zend je hierbij voor je verjaardag de bundel essays ‘Schoonheid als eigenbelang’ van Fokke Siersma. Ik heb het boekje terloops ingezien en opgemerkt, dat deze Siersma al even bijterig is als - nog één keer die naam - Marja. Maar bij hem vind ik het aardig, want het gaat hem tenslotte in de eerste plaats om zaken, om - mag ik een groot woord gebruiken? - idealen en niet om personen. Bovendien heeft hij iets eigens toe te voegen aan het evangelie van Menno ter Braak en E. du Perron.

[p. 96]

Ik stuur je verder de tweede aflevering van het onlangs opgerichte tweemaandelijks tijdschrift ‘Libertinage’, een curieus blad, waarvan je zeker kennis moet nemen. De redactie van dit frivool uitziende, maar verder nogal sombere blad, walgt zozeer van de in kliekjes en kringetjes opgekweekte Nederlandse litteratuur, dat ze haar maar helemaal overboord wenst te gooien. Zo luidde het in de beginselverklaring in het eerste nummer en misschien is dat ook wel de methode om goede copie binnen te krijgen. De gedichten onder de titel ‘A mon âge’ van Jan van Gelder in het tweede nummer behoren in ieder geval tot het aardigste wat ik sinds jaren in de Nederlandse tijdschriften gelezen heb.

Er staat nog iets in ‘Libertinage’, waarop ik je aandacht zou willen vestigen. Ik begin maar direct te citeren: ‘Men moet alleen bedenken, dat de atoombommen niet hier zullen worden geworpen, maar op de verafgelegen oorlogscentra, op verbindingspunten en grondstofgebieden. Dus op Moskou en Washington en verder op alle denkbare buitenplaatsen en poolstreken. Als de mensen geen verouderd schapeninstinct hadden, zouden zij allemaal naar West-Europa komen, in plaats van er weg te gaan, omdat het terrein waar daadwerkelijk gevochten wordt, het enige zal zijn, waar men in de atoomoorlog zal kunnen bestaan.

Deze verzekering is niet (niet eens. Willem) als garantie bedoeld, waarop men zich later zal kunnen beroepen; alleen als een argument-ten-overvloede voor die zonderlingen, die toch al hadden willen blijven en misschien voor een enkele weerbarstige zoon uit een emigrerend gezin, die zich - met de nagels van zijn ziel natuurlijk - heeft vastgegraven in deze atlantische kust’.

Daar is - afgezien van die atlantische kust - geen woord litteratuur bij, vind je wel? Daar zou je werkelijk alle letterkunde voor overboord gooien. Dat is geschreven voor jou en voor mij en voor alle burgers en buitenlui om ons heen. Dat is...... o Carel, ben je niet blij, vind je het niet heerlijk en zul je niet vergeten het ook aan die lieve Agnes mede te deelen? Je

Willem Indenhaeck