Ad Interim. Jaargang 5

[p. 62]

Tentoonstellingen te Amsterdam

De Aquarellisten in het Stedelijk Museum

Het aquarelleren, n.l. het schilderen met waterverf, is een bij ons geliefd en veel voorkomend procédé. Houdt dit wellicht verband met onze waterrijke bodem? Hoe dit zij, na de oorlog hebben een aantal schilders met elkaar een Aquarellistenkring opgericht. Het waren schilders van zeer uiteenlopende richting en leeftijd, maar die zich terwille van dat ene geliefde procédé hebben verenigd om gezamenlijk te exposeren. Het gevolg is natuurlijk geweest, dat hun tentoonstellingen een tamelijk heterogeen karakter vertonen. Immers met evenveel recht zouden de dichters zich kunnen verenigen in een sonnettenkring en als zij dan gezamenlijk publiceerden, zou ook een kakelbont geheel worden verkregen.

Het is voor de tweede maal, dat het Stedelijk Museum te Amsterdam zijn zalen voor de aquarellisten heeft opengesteld en bij een oppervlakkige beschouwing, valt reeds aanstonds op, dat hier wel wat goeds maar ook veel middelmatigs en slechts te zien is. Helaas zijn er nog te veel leden, die zo'n vereniging louter als een gelegenheid beschouwen om eventueel te verkopen zonder dat hun artistiek geweten hen ervan terughoudt het minder geslaagde achterwege te laten. Er zijn nu te veel inzendingen, die beter in de studieportefeuilles van de kunstenaar hadden kunnen blijven in plaats van ze aan het publiek te vertonen.

Opvallend gaaf en goed is de inzending van Mevrouw Jo Bauer-Stumpff. Deze schilderes, die reeds tot de ouderen behoort, is een ras-artiste, streng gewetensvol en van een goedgefundeerde techniek. Zij bezit een feilloos kleurgevoel en toont nooit slordige of onvolledige werken. Het komt maar zelden voor, dat door een uitgesproken distinctie het zuivere gevoel niet wordt verdrongen. Haar werk (Stilleven, Serre, Hotelkamer, Atelier) is zeer sierlijk ofschoon het toch door en door Hollands blijft.

Iets van die sierlijkheid en van die degelijke techniek tevens bezit ook het werk van Jeanne Bieruma Oosting. Haar interieur herkennen wij langzamerhand al van verre, in het landschap weet zij wel joyeus met de kleur te handelen; bepaald heel mooi en monumehtaal is haar ‘Tak met appels’.

Johan Buning heeft zich ook wel als een verfijnd aquarellist ontpopt: zijn Landschap Vianen,

[p. 63]

zijn Buitenhuis, zijn Huis met boom geven wel mooi een ietwat dromerige atmosfeer weer.

Er zijn ook kunstenaars, die telkens maar met hetzelfde blijven komen, zodat wij tenslotte niet meer weten of we het plaatje al tien keer hebben gezien of dat het soms een kersvers maaksel is. Onder dezulken zijn Hordijk, Klein, Maks,, Sjollema, Eekman, Maaike Braat, en een enkel bloemstuk ook van Kees Verwey. Wij zouden zo menen: een werkelijk artist heeft een motor in zich, althans een zeker vuur, dat niet altijd maar even zacht doorsmeult, uit routine, maar dat plotseling bewogen wordt en oplaait. Om geen andere reden moet een artist werken dan omdat hij het niet laten kan; dit werken moet ook moeite kosten, niet technisch maar innerlijk.

Er zijn er maar weinigen, die een voortdurende blijmoedigheid of lichtheid kunnen tonen, waaraan van die moeite niets te bespeuren valt, al is die er ook geweest, en die doorlopend interessant blijven om te zien en weer te zien. Tot hen behoort Dufy, een der Franse gasten der tentoonstelling. Zijn drie prachtige werkstukken lonen op zich zelf al een gang naar het Stedelijk Museum. Daar hangt nog meer moois van de Franse gasten: een somber maar bizonder fraai landschap van Vlaminck en een van Utrillo, beide in het bezit van de heer Regnault te Laren en voorts twee typische Signacs. Daar zal Jan Wiegers toch wel eens naar gekeken hebben voor hij zijn landschappen maakte zoals hij het nu doet?

Zadkine

Hier voelt men direct bij zijn binnenkomst, dat er een beeldhouwer aan het werk is geweest, een persoonlijkheid, die dwingt hem te volgen. Bij hem kan men niet meer van opvatting spreken, dat is een zwak begrip. Het hele wezen is hier gelijk aan die opvatting, dit is werk, waar elk stuk die geladenheid bezit welke alleen uit een voortdurend geïnspireerd wezen kan voortkomen. Dit wezen is dan bovendien in staat elk onderwerp tot in de diepste kern te doordringen. Het weet daardoor een afstand tot het onderwerp te verkrijgen, die zelfs Picasso nauwelijks haalt. Deze beeldhouwer is een nog groter artist dan de ander omdat hij minder strijder is en veeleer een gedoemde.

[p. 64]

Er zijn koppen, die aan negerplastiek doen denken door de bouw van het gezicht, niet van de kop zelf: alle christelijke tendens is geweken.

Er zijn portretten, zoals dat van Mauriac '43, die zeer levendig zijn en ook werkelijk portret, zozeer naar de natuur gevolgd, dat ook de humor erin verdisconteerd is; doch het portret is verder, het is de humor voorbijgestreefd. Zeer sterk is de werking van het gezicht aan de ene zijde bol, aan de andere bol, echter niet negatief, want lippen en ooglid zijn uitgewerkt.

Prachtig is het dubbelportret van een man en vrouw, waar het even uithollen bijna een zinnebeeldige betekenis schijnt te hebben. Treffend is het versierende en daardoor lieflijke element in dit werk.

Dan zijn er enkele ontwerpen voor oorlogsmonumenten, tenminste dat veronderstellen wij omdat ze daar de allure van hebben, en daaruit gevoelt men in volle omvang de geest van de oorlog, zoals wij die hebben leren kennen: het nauwe traliehek, waarbinnen een man en een vrouw zijn opgesloten; de achterover vallende strijder met gespleten borstkas. Dit laatste is blijkens het bijschrift ontwerp-monument voor een vernielde stad, maar men heeft die vermelding waarlijk niet nodig, zo luid spreken hieruit vernietiging en oorlogsmacht. Hierin is alles uitgedrukt en wij vragen ons af of de beeldhouwers, die op dit ogenblik bezig zijn een dergelijk monument te ontwerpen er niet aan zullen gaan twijfelen of het wel mogelijk zal zijn om dit met andere middelen nog eens te zeggen.

Tenslotte zijn er nog enkele bebeeldhouwde boomstammen. Ook dit is een begrip aan de negers verwant. Al van '26 staat er een Hermaphrodiet, van oudere datum nog een vrouw met kruik, waarin de hele expressie ook iets negerachtigs heeft. Van '37 dateert een metershoge Diana, van later een Daphne uit zeer licht gekleurde stam met het landschap er nog op aangegeven. Wij zullen maar zwijgen van de gehele reeksen prachtige tekeningen en gouaches, alles bijeen een machtig oeuvre! Tenslotte nog dit: in de latere beelden is de onmiddellijke invloed van de negerkunst geweken en vertoont zich die volkomen verwerkt in de eigen uitdrukkingskracht, waardoor de persoonlijkheid van de maker tot grotere eenheid is gekomen.