Ad Interim. Jaargang 5

Filmkroniek

William Wyler: The best years of our lives. ('47. Sc.: Rob. Sherwood, naar Mackinlay Kantor. Cam.: Gregg Toland).

Het probleem van de terugkeer van gedemobiliseerden in de maatschappij wordt hier behandeld op een wijze die zeer naar het ‘gemiddelde’ gericht is. Elk der drie hoofdpersonen staat hier minder als een individueel geval dan wel als een symbolische figuur die duizenden anderen vertegenwoordigt. Niettemin zijn de personnages reëel en aanvaardbaar, zij missen echter precies datgene wat hen een onvervangbare individualiteit zou kunnen geven en waardoor zij ons menselijk zouden boeien. Men merkt doorlopend de ál te bedachtzame constructie van het scenario, de voorzichtigheid om vooral niet van de gemiddelde af te wijken. De geest van deze film is didactisch-realistisch, en past eigenlijk nog geheel in het kader van de vroegere Amerikaanse oorlogs-propaganda-films.

Dat men drie uur lang geboeid blijft is ongetwijfeld te danken aan de superbe regie van William Wyler, aan de meesterlijke enscénering en de voortreffelijke fotografie. Het tempo is langzaam maar niet te traag, de camerabehandeling is vrij statisch en van een uitermate geraffineerde beeldvlakverdeling, in hoogte en breedte, maar ook in de diepte. wat mogelijk was door de grote scherpte-diepte der ‘pan-focus’ opname-techniek.

Verreweg de sympathiekste figuur onder al deze op het doek rondwandelende gemiddelde leeghoofden is ongetwijfeld Harold Russell, vooral ook omdat hij menselijk het échtst is, omdat hij zichzelf speelt: de matroos die zijn beide handen verloren heeft en zich met haken moet behelpen. Men vraagt zich echter af, of alle oorlogsverminkten tenslotte zo gelukkig terecht komen als deze.

[p. 47]

The best years of our lives is ongetwijfeld een belangrijke film, maar toch teveel commercieel ‘maakwerk’ en te nadrukkelijk van paedagogische bedoelingen.

Frank Capra: Arsenic and old lace. ('41. Naar Joseph Kesselring).

Terwijl de film You can't take it with you heel wat aanvaardbaarder, rijker en menselijker is dan het gelijknamige toneelstuk, kan men de verfilming van Arsenic and old lace niet anders dan een schaamteloos wangedrocht noemen. Deze lege flauwe kul néémt men desnoods op het toneel nog wel, zo voor een vrij avondje - ik voor mij verwacht eigenlijk van het toneel nooit veel méér (een goed toneelstuk immers léést men!) - maar de filmkunst en zelfs de industriefilm zijn hier heus nog te ‘goed’ voor. Dit is nu verfilmd toneel in optima forma en in de allerberoerdste zin des woords. Het is een soort typisch tonelistische kolder, die het op de film helemaal niet doet. Laurel en Hardy zijn, om even op het zelfde niveau te blijven, veel grappiger en filmischer.

Walt Disney: Fantasia ('41).

Een opmerkelijk feit bij de vertoning van Fantasia is dat er vooraf en achterna geen ordinaire grammofoon-muziek werd gedraaid en dat er tijdens de voorstelling geen bezoekers meer werden binnen gelaten. Men zou waarlijk wensen dat de H.H. bioscoopdirecteuren deze maatregel eens namen bij de projectie van wèrkelijk superieure films. Maar zelfs de gemiddelde goed-gemaakte publiek-film staat tegenwoordig in niveau al boven de variétéachtige atmosfeer en omraming van de bioscoop of het amusementspaleis waarin zij vertoond wordt.

Het is de vraag of de tekenfilm ooit tot de filmkunst zal kunnen behoren. M.i. ressorteert een serieuze tekenfilm (Alexiëff's Une nuit sur le mont chauve, Bartosch' De Idee) veeleer onder de schilderkunst. Fantasia echter verhoudt zich tot film- en schilderkunst als het product van een suikerbakker tot de beeldbouwkunst. Nu kan een fraaie taart zeer smakelijk zijn, evenzo is Fantasia soms zeer amusant. Vooral de Mickey-Mouse-film van L'apprenti sorcier is bizonder geslaagd. Doorgaans echter ligt het niveau van Disney's voortbrengsel ver beneden dat van de muziek die er de grondslag van vormt, (behalve misschien ook bij de notenkraker-suite). De abstracte illustratie bij Bach is gewoon abject en háált het niet bij de beste experimenten van Oskar

[p. 48]

Fischinger en bij De dans der uren van H. Fischinger-Alzenau, die een lust voor het oog zijn.

Georges Rouquier: Farrebique. ('46. Sc.: Rouquier. Cam..: A. Dantan).

De maker van deze voortreffelijke symphonie pastorale toont meer aandacht voor ‘de’ natuur dan voor ‘de’ mensen. Van de boerenfamilie blijft juist door het ontbreken van dramatische opbouw niet veel over dan een reeks min of meer naturalistisch weergegeven kleine particuliere feitjes. De sterfscène en de begrafenis echter vormen een prachtig voorbeeld van zuivere filmkunst, geheel passend in de stijl van de grootsche poëtische natuurvisie die uit dit werk spreekt. Het is jammer dat een gedeelte van deze film begeleid wordt door een gesproken commentaar, overbodig en anti-filmisch, ondersteund door een uit de toon vallend zeur-muziekje. En het is ronduit een schande dat een film als deze, waar toch de fotografische beeldkwaliteit een zo belangrijke rol in speelt, hier vertoond wordt in een zo abominabel slechte copie (duplicaat in de zoveelste graad), met haloverschijnselen, korrelig, soms onscherp, afwisselend flauw en keihard van gradatie, zodat van de film Farrebique zoveel overblijft als van een fijne ets, afgedrukt op crêpe-toiletpapier.

H.G. Clouzot: Quai des Orfèvres. ('47. Sc.: Clouzot en Ferry. Cam.: Thirard. Met: Louis Jouvet en Bernard Blier).

Hoofdzaak: Eerlijke en realistische milieu-schildering. Product van zeer virtuoos vakmanschap dat ver uitgaat boven het peil van het gegeven.

Powell en Pressburger: The 49th Parallel ('41).

Niettegenstaande haar pretenties een vrij pueriele en onbelangrijke film. Er komt precies één scène voor met werkelijk overtuigende anti-nazi argumentatie: het kapottrappen van schilderijen en verbranden van boeken. Dat is alles. Verder is het een niet zeer boeiende serie avonturen.

Jacques Becker: Antoine et Antoinette. ('47. Sc.: Becker, Griffe, Giraud. Cam.: Montazel).

Eenvoudig verhaaltje, uitgebeeld met een warme menselijke waarachtigheid. Zeer getrouwe schildering van milieu en sfeer, tot in kleine détails. Niet èrg belangrijk maar ontwapenend sympathiek.

Eric Terduyn