Uit de geschiedenis der Nederlandsche spraakkunst

Grammatische stukken van De Hubert, Ampzing, Statenvertalers en reviseurs, en Hooft

[p. 402]

Bijlage IV.
Uit de: Acta der Synode van Dordrecht, 1618-'19¹⁾.

1) Men vindt hier eenige fragmenten nit de officieele Latijnsche en Nederlandsche acta, die in Nederlandsch-taalkundig opzicht van belang zijn. De fragmenten uit de Lat. acta naar de uitgave van 1620, bij Canin, te Dordrecht, de fragmenten uit de Nederlandsche acta naar de uitgave van 1621 bij Canin te Dordrecht.

Sessione Octava, Eodem Die²⁾ post meridiem.

Pastores et Seniores Ecclesiarum Belgicarum, suam quoque de propositis quaestionibus sententiam dixerunt; fuitque, consentientibus omnium suffragijs, judicatum, versionem sacrorum Bibliorum accuratiorem ex ipsis fontibus in linguam Belgicam, non tantum Ecclesijs nostris Belgicis utilem fore, sed et ijsdem plane necessariam: ac proinde, uti in superioribus Synodis Nationalibus antehac judicatum ac factum fuit, dandam esse operam, ut hoc opus versionis novae, primo quoque tempore, et ratione quam commodissima ac compendiosissima, institueretur. Consultius etiam suffragiis Synodi judicatum fuit, novam versionem de integro instituere, quam veterem Belgicam recensere aut interpolare: ita tamen, ut ad evitandam offensionem ex nimia mutatione, ex veteri versione omnia illa retineantur, quaecunque salva veritate et sermonis Belgici puritate ac proprietate, servari possint; in libris praesertim historicis Veteris Testamenti, omnibusque Novi, in quomm versione pauciora reperiuntur animadversione digna. Visum praeterea fuit, novam hanc versionem ex ipsis fontibus seu originalibus sacrae Scripturae linguis, Hebraea et Graeca, instituendam esse, adhibitis tamen in subsidium et collatis optimis versionibus, commentariis, et scholiis; doctorum denique virorum, in difficilioribus locis, judicio. Placuit postremo, has sequentes leges interpretibus designandis esse praescribendas:

I.	Ut originali textui semper religiose inhaereant, atque ipsas originalium linguarum phrases, quantum orationis perspicuitas, sermonis Belgici proprietas permittunt, sollicite retineant. Si vero durior alicubi occurrat Hebraismus aut Hellenismus, quam ut in textu possit servari, eum passim in margine diligenter annotent.
II.	Ut ad supplendum hiantis textus sensum, quam paucissima adjungant verba, eaque in textu alio charactere exprimant, et uncinulis, includant ut a verbis contextus dignosci possint.

2) nl. als de zevende sessie, 20 Nov. 1618.

[p. 403]

(De volgende twee leges zijn hier niet van belang; zij geven voorschriften omtrent de opschriften boven de hoofdstukken, de parallelle plaatsen en de kantteekeningen).

Sessione Duodecima,
XXIV Novembris, Die Saturni ante meridiem.

Propositae sunt quaestiones quaedam, ad interpretationem Bibliorum spectantes. Quarum prima fuit: An in locis illis omnibus, in quibus sermo de Deo haberetur, in persona secunda singularis numeri, ad exemplum Nationum aliarum, per vocem Belgicam, Du, sit exprimendum, itemque verba Belgica secundae personae singularis numeri eidem respondentia: Anvero, magris rationi consentaneum sit, ut recepta loquendi consuetudo retineatur: Argumentis utrimque variis; allatis atque expensis, pluribus suffragiis fuit judkatum, praestare, ut in illis locis, pronomen, Ghy, jam usitatum retineatur, cum id ipsum apud Belgas omnes jam usu inveterato pro singulari usurpetur: atque inprimis, quia verba Belgica, secundae personae, singularis numeri, quae pronomini, Dy,¹⁾ respondent, jamdudum quasi obsoleta sunt, et horridam, ingratam, et desuetam auribus Belgicis, vocem edunt.

(De volgende quaestio, de vertaling van Jehovah betreffend, laat ik weg).

Tertia quaestio fuit, Utrum nomina propria Veteris Testamenti exprimenda sint, uti sonant in lingua sancta: an vero retinenda, uti nunc in vulgata versione leguntur. Placuit autem ita retinenda esse, uti nunc leguntur; nisi forte exigua quaedam mutatio in nonnullis necessaria videatur.

(Verder werd in deze zitting gesproken over de indeeling in hoofdstukken en verzen, over de toevoeging van kaarten, tijd- en geslachtsregisters en een nauwkeurig naam- en zaakregister).

1) Drukfout voor du.

De achtste Sessie.
Op den selfden dagh na noen.

De Predicanten ende Ouderlingen der Nederlantsche Kercken, hebben oock haer ghevoelen gheseyt, op de voorgestelde vraghen, ende is met aller eenstemmigheyt geoordeelt dat een perfecter oversettinge des Bybels, uyt de oorspronckelijcke spraken selve inde Nederduytsche, niet alleenlijc onsen Nederlantschen Kercken profy-

[p. 404]

telijc, maer ooc gantsch nootsakelijck soude sijn: en derhalven, gelijck inde voorgaende Nationale Synoden voor desen geoordeelt ende ghedaen hadde gheweest, datmen neerstigheyt moeste doen, dat dit werck van een nieuwe oversettinge met den aldereersten, ende op de bequaemste ende cortste wijse aengestelt mochte worden. Is oock by de stemmen des Synodi raetsamer gheoordeelt, van eersten aen een nieuwe translatie voor te nemen, dan de oude Nederlantsche te oversien ofte te verbeteren: alsoo nochtans datmen om de ergernisse uyt al te groote veranderinge te vermijden, uyt de oude translatie alles behouden soude, 't welck onvermindert de waerheyt, suyverheyt ende eygenschap der Nederlantsche spraecke sal connen behouden worden: voornemelic inde Historische boecken des ouden Testaments, ende in alle boecken des nieuwen, dewelcke soo vele dingen die verbeteringhe weerdigh zijn, inde oude oversettinge niet gevonden en worden. Is wijders goet geacht, dat dese vertalinghe uyt de fonteynen ofte oorspronckelycke spraecken der H. Schrifture, de Hebreeusche ende Griecksche ghedaen moet worden, alsoo nochtans, datmen daer toe tot een behulp ghebruycke ende vergelijcke, de beste vertalinghen, uytleggingen ende corte verclaringen, ende ooc het oordeel van geleerde mannen in de swaerste plaetsen. Eyndelic is goet gevonden, dese navolgende regulen, den oversetters, die daer toe sullen gheordineert worden, voor te schrijven.

I.

Dat sy altijts bij den oorspronckelijcken text sorghfuldelijc blyven, ende de manieren van spreken der oorspronckelijcke talen, so vele de duydelijckheyt ende eygenschap der Nederlantsche spraken can toelaten, behouden. Maer indien ergens een Hebreeusche ofte Griecxsche wyse van spreken voorviel, die harder ware dan datse wel inden text gehouden sal connen worden, dat sy de selvige aenden cant neerstelijck aenteyckenen.

II.

Om den sin des textes, die niet ten volle uytgedruckt is, te vervullen, dat sy so weynigh woorden daer by doen als mogelijc is, ende de selve inden text met een ander letter, ende tuuschen haeckskens besluyten, op datse vande woorden des textes moghen onderscheyden worden.

De twaalfde Sessie.
Den XXIV November, des Saterdaegs voor noen.

Zijn eenighe vragen voorgestelt geweest, ghehoorende tot de translatie des Bybels. Waer van d'eerste was, of in alle die plaetsen, in dewelcke van God gesproken wort, in de tweede persone in't ghetal

[p. 405]

van een, naer 't exempel van andere natien sal moeten uytghedruckt worden, door 't Nederlantsche woordeken du, ende desghelijcx de Nederlantsche woorden vande tweede persoone in 'tghetal als van een, daer op slaende: dan of het beter soude zijn datmen de aengenomene maniere van spreken behoude. Van weder syden verscheyden argumenten byghebrocht zijnde, is met meerderheyt van stemmen gheoordeelt beter te zijn, dat in die plaetsen het woordeken ghy nu ghebruyckelijck behouden worde, dewyle dat selvighe nu nochtans by alle de Nederlanders, door een oude ghewoonte in 't ghetal van een gebruyckt wort, ende voornemelijck om dat de Nederlantsche woorden des tweeden persoons, in 't ghetal van een, die op het woordeken dy¹⁾ responderen, nu over lanc buyten gebruyck geraeckt zijn, ende een rouwe, onaenghename ende ongewone gheluyt, den Nederlantschen ooren gheven.

.......................................

De derde questie was: of de eygene namen des ouden Testaments, uytghedruckt moeten worden, ghelijckse luyden inde heylighe sprake: dan ofmense behouden sal, gelijckse nu inde gemeene oversettinghe gelesen worden. Ende is goet gevonden die selvige te behouden, gelijckse nu gelesen worden, ten sy misschien dat een cleyne veranderinghe in sommighe noodigh sal schijnen.

1) Drukfout voor du.