Uit de geschiedenis der Nederlandsche spraakkunst

Grammatische stukken van De Hubert, Ampzing, Statenvertalers en reviseurs, en Hooft

[p. 198]

Resolutien
van de beijde collegien der oversetters, tsamen vergadert Anno 1628 in Jul. aengaende de Duijtsche tale.aant.

praesenten

Interpretes Veteris Testamenti D.D.

Jo. Bogermannus

W. Baudartius. Gerson Bucerus.

Interpretes Novi Testamenti

D. Walaeus. D. Rolandus. D. Festus.

7 Jul./27 Jun. 1628

In suffragiorum paritate placuit sequi nostram vulgatam.

In genere monitum, literarum multiplicationen esse evitandam, quoad eius fieri potest.

Rev. O.T.: In Conventu Revisorum, 12 Jul. 1633 ende eenige navolgende dagen is met de meeste stemmen besloten als volgt.
praesenten
Interpretes V.T. Jo. Bogermannus
W. Baudartius
Revisores, omnes, demtis Jod. Lareno, Bern. Fullenio.
Rev. N.T. voegden achter ‘In suffragiorum paritate...’ toe: scilicet ad decisionem controversi alicujus verbi aut vocabuli quoad orthographiam.

A.aant.

1.	a longum per ae. non aa. maecken, conclusum, (non, maken, nec maeken) raecken, genaecken, quae ae passim servant: item beswaeren, verclaeren, verclaeringe, communius.^1 Rev. O.T. maken - et similiter sequentia beswaren, verclaren sine e. a longum terminans syllabam, vel per se constituens, scribendum per a. sine e. sed ubi in syllabam coalescit, per ae. maeckt, maeckte.
2.	armen pauperes, et brachia. utrumque eodem modo, non ermen. contextus distinguit.^2 ^+

1 R, U non + per C, H genaecken + etc.

2 H ermen + (ut Aldegondus) nec aermen

+ R, H van beijde C, H 'tsamen R tesamen C, R, U duijtsche C presenten C, R, H - D.D. U Waleus, evitandum C, H plaatsen den datum onder In genere monitum enz.

[p. 199]

	Rev. O.T.: armen in utroque. arm brachium est ab armo.
3.	na, nae. promiscue, pro post, et secundum, ad locum, versus: licere tamen discriminis causa na, pro post, et nae, pro secundum etc. si possit observari.^3 Rev. O.T. Promiscue na, nae et interdum naer. Discriminis tamen causa na post. nae secundum. In comparativo, naerder.
4.	waer, verum. waere, merces. waeren, erant; propter nonnullis usitatum singulare, ick waer. non autem aa. Rev. O.T. waer, waren, ware. ex regula superius statuta.
5.	rauw, blauw, grauw, flauw, sine e. non raeuw. placuit pene pluribus, licet etiam e a multis addatur.^5 Rev. O.T. raeuw etc. per a.e.u. et w.
6.	traenen, vermaenen, communius per ae Rev. O.T. tranen, vermanen. ut supra de a longo.
7.	ayre, arista. hayr, crinis. heyr, heyrcracht, beyr, meyr vel meer. peeren. sed hertoch, sine y.^7 Rev. O.T. are, non ayre. sed hayr mansit, itemque reliqua.

3 R, H Na pro post U nae secundum + etc.

5 C licet etiam a multis addatur - e C, H per ae

7 U heijrcracht C, R, H Item are,

E.aant.

10 Jul./30 Jun.

1.	eten, weten (non eeten, weeten) hoereren, bancketeren, domineren et similia, per unum e. in monosyllabis tamen, eet, weet: sed
2.	begeeren, leeren, sweeren, vreesen per duplex e.^2
3.	regeren an regieren. paria fuerunt suffragia. nostra autem ut plurimum habet regeren.^3 Rev. O.T. conclusum, regeren.
4.	oordeel. conclusum per duplex oo et ee.
5.	gene, illi. geene, nulli.
6.	gemeen, gemeyn, gemeente, gemeynte. promiscue.
7.	deelen, deylen, uytdeelen, uytdeylen. promiscue. sed nomen, deel.^7 ^+

2 H Begëeren, lëeren, swëeren, vrëesen

3 C, H - an H fuere H habet regeren + et Kilianus,

7 C, uijtdeelen, uijtdeylen

+ C, R armus H rev. O.T.: conclusum, utrumque eodem modo scribendum

[p. 200]

8.	rechtveerdich, weerdich, veerdich, gebeerden, peerlen, peerden, steerten, per dupl. ee. non ae.^8
9.	ick beminne, hoore, segge. per e in fine. sed, ick weet, sine e in fine.
10.	vernederinge, vermaeninge, per e. in fine. Rev. O.T.: vermaninge.
11.	aerde, conclusum, non eerde. licet utrumque usitatum.
12.	werelt, scribendum cum e. non ee. non weerelt, werlt, werld etc.
13.	ontfermen, per e. barmhertich. erbarmen per a.
14.	heyr, heyrschare ut sup. item hertoch.^14

8 H Rechtvëerdich, wëerdich, vëerdich, gebëerden, pëerlen, pëerden, stëerten + swëerden C + sweerden

14 R Heyrschare, heyr C heyrschare + vel ae (? deze lezing is niet zeker, het handschrift geeft een onduidelijk teeken. Op grond van H meen ik er ae in te mogen lezen.) H heyrschare + vel heyrschaere H geeft hier als Rev. O.T.: item ut supra

I.aant.

Capitalen, so vocalen als consonanten j, gelyck de cleyne consonans j. i vocalis, cleyn, simpelick.

1.	i ante n. Conclusum; dinck, dingen, singen, rinck, ringen, bedwingen, gering, verclaeringe, beswaeringe, et similia omnia in inge. Nihil horum per duplex ij.^1 Rev. O.T.: verclaringe, beswaringe.
2.	i cum e et u. nieuw.
3.	pleyten, geyten, scheyden, spreyden, stroyen, per ypsilon. sic zaeyen, maeyen, groeyen, bloeyen, heylicheyt, heyl, gemeyn, reyn, kleyn etc.
4.	waerheyt, gerechticheyt etc. per y in ultima.
5.	yet, yemant, yeder, yegelick per y cum e: aliter, niemant.^5
6.	ijver, ijdel, ijlen, ijser: per duplex ij: item, mijn; dijn, sijn, wijn, fijn etc.
7.	godtlick, vel goddelick, menschelick per i unum in ult. licet sint qui putent esse a gelijck. Rev. N.T.: godlick addunt N. Test. interpretes et revisores.
8.	gelijck, diergelijck etc. per dupl. ij.
9.	an euy, an uy, in leuy, fleuyten. haesitatum. praelatum tamen, luy, fluyten, aenfluyten, muyten, muyterye, geluyt, stuyten.^9

1 H soo

5 C, H yegelyck

9 H stuyten + cohibere

[p. 201]

10.	ruyterye, dieverye, schelmerye, hoererye, hoovaerdye, tooverye etc. per y in fine. licet nonnemo praeferret i^10
11.	vier, quatuor, per i. vyer, ignis, per y.^11
12.	vyant, vyanden, cum Aldegondo et vulgata per y in prima.^12

10 U preferat

11 R - per i

12 R et vulgo (A, C, H, U hebben vulg., de afkorting van vulgata)

O.aant.

19 Jul./9

1.	boomen, stroomen, croonen vel kroonen, loonen, zoomen, toomen per duplex oo. in sing. et plur. excipitur, sonen, per o unicum. sed in soon, et soons, duplex o.^1
2.	ooge, oogen, per duplex oo (an vero, het ooge, an de ooge, variatum suffragijs, ideoque nostra sequenda. Quidam, het oogh, et d'ooge. woonen, droomen, per duplex oo.^2
3.	koken suffr. plur. per o unicum. reliqui koocken maluissent.^3
4.	stooten, et composita, koopen loopen, per duplex oo. sed
5.	verdroten, beschoten, besloten, gegoten, genoten, verloren, beschoren, per o unicum.^5
6.	broot, brooden, doot, dooden, mortes, occidere per duplex oo.
7.	so, transitivum, so quam hy. so geschiedet, et also. sed soo, alsoo comparativum placuit pluribus, discriminis causa.^7
8.	komen, per o unicum.
9.	rooven, per duplex oo.^9
10.	open, openen, per o unicum.
11.	betooveren, toovenaer, tooveraer, (quod praefertur) per duplex oo.
12.	geroepen, roepen, per oe, non ou. et sic similia.
13.	persoon, persoonen, masc. per duplex oo. si tamen personen forte placeat, derivandum a persone. sed praefertur duplex oo.^13
14.	vondt, an vandt, a vinden? promiscue, praefertur tamen vondt, sondt, propter analogiam. et discriminis causa, ne mutetur in van 't, et sant arena. Rev. N.T.: toevoeging na van 't: scilicet van het, contracte van 't
15.	a beginnen, begonnen^15

1 R kroonen vel croonen

2 R het ooge, de ooge (- an) R variatum + est U suffragiis R sequenda + versio

3 U suffri - plur.

5 R. beschoren, verloren

7 C geschieddet H geschiedde't

9 U heeft als no. 9: open, openen per o unicum no. 10 ontbreekt, 11 is weer gelijk aan de overige teksten

13 R a persona

15 H beginnen a begonnen (de a is later, ten onrechte, iets naar boven, tusschen beginnen en begonnen gezet)

[p. 202]

16.	mogen, o unicum
17.	poogen, dobbel oo. item^17
18.	droogen, verhoogen.
19.	voegen, goet, soet, sy droegen, per oe.
20.	vloo, stroo, per duplex o.^20
21.	voor, tevooren
22.	vore, sulcus, unum o.

17 R oo duplex

20 C 20, 21, 22 ontbreken. R, U tevooren + oo. R plaatst bij 20, 21, 22 een accolade + haec Revius non habebat.

U, V.aant.

1.	uijt, ex, non wt, et similiter omnia in uijt desinentia, ut geluijt, bruijt, schuijt, kruijt etc.^1
2.	deure, scheure etc. item deunen, steunen, reuse, neuse per eu.
3.	natuere, per ue. ure, cum Kiliano, et nostra, per u. quidam uyre. geduerich, geduerichlick, suer, schriftuere, per ue.^3 Rev. O.T.: Conclusum, nature, et sic de reliquis, excepto suer.
4.	vol, vullen, vervullen, per v cons.
5.	voncke, per v. non f.^5
6.	duncken, videri, dencken, cogitare. diversimodo.^6

1 C heeft alleen in 't eerste uijt een ij, overigens y H, U hebben overal y

3 C, R, H natuere + placuit R per ü

5 U Voncken

6 R, H, U diversimode

C.aant.

20/10 Jul.

1.	c durum, ante a et o et u. per c et k promiscue, attendendum ad usum et originem: quae a latinis, in ijs c. potest usurpari, excepto keyser, et si quae similia.
2.	c ante e et i liquescens (in duris k ut kemel, keten, kiste) ut circkel, cieren, vercieren.^2
3.	c ante liquidas l. et n. et r. promiscue c vel k, ut cleyn vel kleyn, item croop, cracht, cleedt, cloppen, cranck. Respiciendum ad usum communiorem.^3
4.	In adiectivis et substantivis, an interdum ch, an gh. an g, ut in goedich, moedich, rechtveerdich, heylich, eeuwich, et

2 C, H kiste + etc.

3 C.H. l - et H cnoop U cleet

[p. 203]

	substant. in cheyt. dach, geclach, klachte, slach. conclusum scribenda per ch. quod in incremento syllabarum et plurali mutetur in g. heylige, eeuwige. sic eeuwicheyt, heylicheyt etc.^4 Rev. N.T.: promiscue
5.	coninck, dinck, rinck, inboorlinck, vreemdelinck etc. per ck. quod mutatur etiam im g. coningen, dingen, ringen, ut in aliis etiam linguis usitatum. sic ex. gr. lyf-lyven. wyf wyven, graf graven, hof hoven, staf staven, rex reges, lex, arx, grex, et apud graecos frequentissime ut in τριξ, κυλιξ, αλωπηξ et similibus.^5
6.	c ad ae, ee, et a. manet, ut supra conclusum in a. et sic in saecke, wraecke spraecke, licet ambiguum sit in wrake, sprake a wreken, spreken. In his spreken, breken, wreken, alia est ratio, quia variant in gebroken, gesproken, gewroken.^6 Rev. O.T.: Conclusum, a longum, syllabam terminans, ut supra sake, sprake, wrake: saeck, spraeck, wraeck contracte.
7.	c ante ij. wijcken, dijcken, strijcken. per ck. item:^7
8.	dancken, crancken, dencken, recken, rucken, stucken, per ck. in fine scribendum ck non c nek k solum, nisi forte in nominibus quibusdam proprijs, ut zadok, jabbok, habbakuk etc.^8
9.	lacchen, per duplex cc. et h. cum Aldeg. loech, in imperf. per ch.
10.	cijns, a censu, cum Kiliano per c.

4 C plaatts 4 ter hoogte van geclach, H ter hoogte van slach H an utendum U interdum + per

5 R cooningen R staf staven, hof hoven, R grex, arx C, H frequentissime + etc. R - ut in

6 R c post a et ae, ee, manet R In his breken, wreken

7 R. c post ij

8 C, H, recken + schricken, sincken, stincken R = A, maar aan de revisiezijde is sincken, stincken met Renesse's hand erbij geschreven. R Jabbock R, U Habakuk

D.aant.

22/12 Jul.

An t an d an dt. in fine scribendum in substantivis et adjectivis?

1.

Conclusum, communiter t solum, quod in syllabarum incremento et plurali liquefiat et mutetur in d. ut supra in ch et ck observatum. exceptis quibusdam in quibus d est radicalis, ubi dt usurpandum. sic scribendum: hant, hont, avont, mont, tant, gesont, hout, goet, quaet, wint, gerechticheyt, eeuwicheyt, voet, groot, etc.^1

1 R plaatst het nummer 1 voor An.... H liquescat R gesont, tant.

[p. 204]

2.	Participia tamen, gemoedt, gelandt, gevoedt.^2
3.	stadt, glat, glatt, quod multi in d mutant in gladdicheyt etc.^3
4.	zaet, daet, aert masc. per t in fine.
5.	verbondt vel verbont, gebodt vel gebot, gebedt vel gebet promiscue, eo quod quibusdam d visa radicalis, aly verba huiusmodi putant a monosyllabis derivari, quibus lingua nostra abundat.^5
6.	god, an got, an godt? postremum pluribus suffragys fuit conclusum: cum Arn. Cornelio et Gomaro.^6
7.	Participia, bemint, gesint, gehoort, et similia, per t.
8.	gehadt est anomalum. ghy hadt, ghy haddet.
9.	vondt, sondt, quod d sit in radice. loedt, oploedt, vloet. Rev. N.T.: Novi Test. Interpretes et Revisores vloed.
10.	geschiedde, wendde, antwoordde, brandde, doodde, et similia imperfecta, in his d alterum addatur, pro nota imperfecti. Rev. O.T.: deliberatum: manet.
11.	antwoort, antwoorde, in prima syllaba t. non d. nec dt.
12.	woort. non autem woord
13.	aerdryck, aerdbodem, vel aerdtryck aerdtbodem. promiscue. Rev. O.T.: aerdryck etc. praefertur.^13
14.	brandoffer, praefertur, a branden. nisi forte a brant. Rev. O.T.: brandoffer, brandtoffer, brantoffer. sed d praefertur.
15.	gedoodt, doodt, mortuus. per dt. doot mors. per t.
16.	vergaderen, spoeden, verblijden, bevrijden, scribendum. non vergaren, spoeyen, verblyen, bevrijen. sieden, non sien. elixare. nederleggen, non neerleggen.^16
17.	verre. non autem verde.
18.	leeder, conclusum. scala. per duplex ee. leder corium, per e unicum.^18

2 R, U tamen, + genoodt

3 U gladt (de t is later veranderd in d)

5 R verbont vel verbondt R visum radicale C, H, U alij

6 H suffragijs C Cornelij

13 C, H Aerdryck - etc. U aerdrijck, overal ij

16 H vergaeren C, R, H bevryen

18 H schala

F.aant.

25/15 Jul.

1.	vijgen, et, vruchten, non per f. sed per v cons. scribere placuit, propter usum communiorem, licet sint a latinis per f.
2.	forme, formeren. per f. (vorme, daermen yets in giet, visum nonnullis)^2

2 R non nullis

[p. 205]

3.	vlamme placuit (ut vijgen, et vruchten) per v. non f. licet sit a flamma. sic haec excipiuntur a regula in c. decreta. videtur parum referre. utroque modo non male^3
4.	venijn, non fenijn. per v. Rev. N.T.: Novi Testamenti Versores Revisores iudicant promiscue venijn et fenijn.
5.	fondament, per f.
6.	faeme, geruchte. Huius occasione actum fuit de vocabulis exoticis in genere, et quibusdam in specie. Conclusum est, omnia ista devitanda quoad eius fieri potest: nisi sint usitatissima, civitate quasi donata, et peculiariter emphatica; Rev. O.T.: fame.^6
7.	quale forte esse poterit, genereren, pro gewinnen, quod Aldeg. et Arn. Corn. atque Helmichius habent. sed interdum minus videtur conveniens. ordineren, ordinancie, castyden, castydinge, rebelleren, passeren, ubi opus. conscientie, speloncke, tabernakel, de mosis וכַשְֹמִ tente der tsamenkomste. hutten de alijs, et tenten de domicilijs. synagoge, vergaderplaetse. pestilentie, peste, religie, sprinckborne, borne, boknput, ubi opus. Rev. O.T.: passeren reiectum. overgaen, doorgaen, doortrecken, etc. Rev. N.T.: usurpari potest passeren si necessitas urgeat.^7
8.	exempel, si opus. creature, si occurrat. (in notis et N.T.) sponsie, spongie, rarissimum. profijt, raro. fabel, faute, figuere. per f scribendum. Rev. O.T.: figure.^8
9.	falsch an valsch, promiscue liceret, sed visum praeferre v. ut in vruchten, vijgen.^9
10.	feest retinendum, non fest.
11.	lieflick, loflick, per unicum f. non lieffelick, loffelick. placuit esse dissyllaba.^11
12.	wrevel scribendum, non wrefel, nec vrewel. Rev. O.T.: manet. praefertur à quibusdam gewelt.

3 R differre

6 R - ista C, H devitanda + esse. In C, R, H ontbreekt de revisie O.T.

7 Het nummer 8 ontbreekt in A en is door mij ingevoegd op grond van C, R, U, H. A geeft wel bij de Rev. O.T.: 8 figure R conveniens videtur H ordinantie C 't samenkomste R, U t'samenkomste R de alijs hutten R voegt aan de Rev. O.T. toe: Haec non habet Revius C, H Rev. O.T. manet

8 C, H Rev. O.T. manet

9 C, H - in

11 C, H unum H dyssyllaba

[p. 206]

G.aant.

1.	Ghy ex usu scribendum per g.h.y. non gy. ypsilon etiam in hy, sy, wy, by. sed mijn, syn, wijn, per duplex ij. Rev. O.T.: manet. habita deliberatione^1
2.	grauw, grys, groen, graen, glants, sine h: nunquam ghroen cum h. et sic de similibus. item, Rev. O.T.: graeuw^2
3.	genade, gunste, goot absque h^3
4.	ge, in omnibus temporibus et participijs, in principio sine h. placuit scribi, cum h. non sit necessaria, nec multiplicandae otiose literae. sic, gedaen, geroepen, gewonnen, gewinnen, etc. non per gh. item dragen, vel draegen. Rev. O.T.: dragen, non draegen.^4
5.	vragen, wagen, vel vraegen, waegen (verbum) sine h. in imperfectis. Rev. O.T.: vragen, wagen, non vraegen, waegen. ut sup.^5
6	droeg, vroeg, vel vraegde promiscue per g vel gh Rev. O.T.: per ch. droech. licet contradictum. vraechde vel vraegde, non vroeg^6
7.	singen, songh.
8.	ontfangen sine h. item^8
9.	ick vrage in praesenti, sine h. den h aftekeuren ende uijt te laten soo veel doenlick, conclusum.
10.	wech, via. et wech-gaen etc. eodem modo in plur. wegen. dach, dagen. ut in c dictum.^10
11.	regeren, regieren, paria fuere suffragia. Nostra et Kil. regeren, regeerde. passim. Rev. O.T.: regeren, ut sup.^11
12.	lanck, ionck, ginck, ranck (tenuis) per ck, non g vel gh.

1 U ghij H per gh.y. C, U sijn (syn in A en R is verschrijving) H sijn + (pron.) R manet, deliberatione habita

2 C, H, U grijs C, H Rev. O.T.: manet R Graeuw + non habet hoc Revius

3 H goet

4 C, H Rev. O.T. manet R voegt aan Rev. O.T. toe: non habet Revius Het nummer

5 ontbreekt in C, H. Deze nummeren de alinea Ge t/m vel draegen met 4, Vragen enz. met 6, Droeg... met 7 enz. zoodat de letter G in C, H 22 nummers heeft, in A, R, U 21 C, H Rev. O.T.: a longum R ut sup. + per a longum R waegen (verbum), vraegen H In imperfectis

6 C, H - Vraechde vel vraegde, non vroeg R non vroeg + non habet hoc Revius

8 U song

10 C, H + Rev. O.T.: manet, wech utrumque per ch. plur. wegen.

11 In C, H vangt een nieuw nummer, (12) aan bij: eodem modo, en eindigt met passim. C, H + Rev. O.T.: manet dach dagen. regeren, ut sup.

[p. 207]

	Mutatur ck in g. lange, ionge, gingen. non in franck, banck, balch, balgen, belgen. berch, bergen.^12
13.	lofgesanck, bedwanck, geclanck per ck. Rev. N.T.: vel lofsanck
14.	à dwingen, bedwingen, imperf. dwong, bedwong. per g.
15.	desinentia (ut sup.) in inge cum g sine h.
16.	sponsie et spongie. utrumque licet. Rev. N.T.: sponsie, potius sponcie
17.	beleg, geseg Rev. N.T.: praestat belegh, gesegh
18.	rugge
19.	getuygenisse. plura suffragia per g. licet saepe etiam scribatur per ch.
20.	heyliginge. per g.
21.	eyschen, non heyschen, scribendum.

12 R ginck, ionck

H.

26/16 Jul.

johannes, an joannes? Id interpretibus N. Test. commendatum. suffragia variarunt

Rev. N.T.: N.T. sequuntur graecum textum joannes.

1.	josua, sine h in fine
2.	vertoonen, toonen, tien, sine h.

J conson.aant.

1.	zaeyen, stroyen, maeyen, per ypsilon. ut sup. non zaejen, maejen.^1
2.	gunste, non, jonste.
3.	tegen, non jegens. excipitur bejegenen.
4.	tegen et, tegens, an possint distingui, ut tegen erga, tegens contra, significet? Visum non commode posse fieri. s interdum euphoniae causa posse addi, sequente aspiratione, seu vocali. tegens hen, tegens u, tegens over, sed nil praescribi. Rev. N.T.: praeferimus, tegen over^4

1 R maejen, saejen

4 H s + in fine R tegens hem H tegensover U tegen hem, tegen u, tegen over

K.aant.

1.	duplex kk afgekeurt: sed ck probatum. nisi forte in nominibus quibusdam hebraïcis

[p. 208]

2.	cranck scribendum, non crank etc. Rev. N.T.: vel kranck
3.	hing, ab hangen, non hinck, scribendum.
4.	maeckte, interdum potest scribi cum ct. omisso k.

L.aant.

1.	elende, per unicum l. non ellende.
2.	ellers non usurpandum, sed elders.

M.aant.

1.	komen, cum temporibus et compositis per unicum m. non kommen. prima potest esse k vel c. promiscue ut sup.
2.	komste, et composita, sine p. non kompste.

N.aant.

1.	vertoonen, non vertoogen, nisi raro.
2.	betoonen, toonen, non betoogen, toogen.
3.	begon, praefertur his: begost, begonst, began.^3

3 U begonste

P.aant.

1.	sap succus. sop iusculum.^1
2.	p non adhibendum ubi m solum sufficit. ut dictum in m.

1 H, U jusculum

Q.aant.

1.	quam, imperf. non kam, scribendum.

R.aant.

Non observandum discrimen inter

S.aant.

1.	vleesch, visch, mensch, scribendum. non vlees, vleysch, vis, mens.^1

1 H non vlees, vleesch

[p. 209]

2.	hebreeusch, non autem hebreeisch, vel hebreesch.
3.	getuygenisse, et similia, cum e in fine post duplex ss. aliud est vonnis, quod etiam scribitur cum unico s et sine e.^3
4.	tuyschen, eyschen, scribi possunt sine duplici ss et cum eo.
5.	briesschen autem videtur postulare ss duplex.
6.	geruysch, gedruys.
7.	rasch, placuit pluribus per ch.
8.	pascha, de sacramento, a ante s. paeschen vel paesschen, de tempore festi: nonnullis visum etiam paschen posse scribi sine e. Rev. O.T.: paesschen, non paschen.^8

3 R quod et

8 In R bij Paeschen een nieuw nummer (9) U visum + est - etiam C, H - Rev. O.T. R non paschen + hoc non habet Revius

T.aant.

27/17 Jul.

1.	mat, at, sat, a meten, eten, sat zijn: videtur tamen etiam sadt scribi posse, discriminis causa, et quod versadigen habeat d. satt commode imperfectum est a sitten.
2.	tyt scribendum, non tijd. in plur. tijden, ut sup. in alijs.^2
3.	vatten: quia vaten, vaeten, vasa ambig. Rev. O.T.: vasa vaten, non vaeten^3
4.	nochte, et noch, promiscue scribatur, prout euphonia postulabit.
5.	geleert, geleerder, aldergeleertst vol-geleerdst. per d vel t.^5
6.	of, et ofte, et oft. ex contextu distinguuntur: et spectanda euphonia. Videtur tamen of magis esse particula dubitandi, ponitur pro ofte^1)^6

2 C alys

3 R ambigua + sunt C, H - Rev. O.T. R non vaeten + non habet Revius

5 R alder-geleerdst vel alder-geleertst - volgeleerdst U vel - geleerdst (dit is de juiste lezing)

1) Op grond van C.R.H. moet er staan: ponitur vero interdum pro ofte.

6 C, R, H ponitur + vero interdum

V.aant.

1.	v consonans clausa, u vocalis aperta.
2.	neven, beneven, neffens, beneffens, promiscue: spectetur usus. even nonnullis videtur similitudinem notare, effen planitiem, sed ff liquescente in evene, etiam usurpatur pro planitie. Rev. O.T.: evene rejectum. effen velt etc.^2

2 R non nullis R sed + duplex C, H - Rev. O.T. R effen velt - etc.

[p. 210]

3.	v. consonans nunquam in fine vocis scribendum. roof, wijf, graf etc. in plurali f mutato in v cons.
4.	bouwde, et bouwede.

X.aant.

an in genitivo scribendum

1.	conincs, an conincks, an conincx, an coninx? item volcs, volcks, volcx etc. Suffragiis pluribus conclusum, ut scribatur conincs, vel conincks, volcks, non coninx etc.^1
2.	stracx, insgelycx diergelycx, desgelycx, dagelycx etc. talia adverbia poterunt scribi per cs vel x solum. Rev. N.T.: praeferunt cs vel cks stracs, vel stracks etc.
3.	dagelicks adjectivum, et in incremento dagelicksche, per sch.^3
4.	blixem Rev. O.T.: manet. nonnulli tamen cx. sed plures x. Rev. N.T.: addunt vel cks blicksem.
5.	volcsken et volxken, roxken, stoxken, broxken etc.

1 R - an conincx R ut scribatur conincx

3 R adjectivum: - et

Y.

De hac in praecedentibus actum

Z.aant.

1.	zyn esse,: syn suus, suum, ipsius. sylieden, sy Vrouwe Rev. O.T.: manet z in verbo substantivo. s in pronominibus^1
2.	zee, ziele, per z. Rev. O.T.: manet. licet contradictum
3.	gantsch, gantschelick, non gans, nec ganz. Rev. O.T.: manet. licet pro exotico a nonnemine habeatur^3
4.	zitteren vel tsitteren Rev. O.T.: manet. sed ab alio habetur pro exotico^4

1 U, H zijn, U, H sijn U - Rev. O.T. R pronominibus + Haec Revius

3 C, H: manet, licet pro exotico habetur (H: habitum) a D. Thysio R habeatur + scilicet a D. thysio. Revius.

4 R t'sitteren U 't sitteren C, H manet. licet pro exotico habetur (H: habitum) a D. Gomaro. R manet, sed ab alio pro exotico habetur scilicet a D. Gomaro. Revius.