Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

[p. 114]

Aan Benjamin Constant, 16 mei 1794

Ik geloof niet dat trouwen met mej. l'Hardy betekent trouwen met heel haar familie; wat doet het ertoe, al voel ik wel voor die vluchtige gedachte van je, ik vind het toch heel goed dat zij in haar terloopsheid met zoveel anderè gepaard gaat waar je beter niet achteraan kunt hollen. Maar aangenomen dat die gedachte nog eens terugkomt, kun je er van tijd tot tijd nog wel eens mee rondlopen. Gisteren, bordurend aan een halsdoek voor mej- l'Hardy, was ik van plan tegen haar te zeggen: ‘Doe niet een van die alledaagse huwelijken die de doorsnee-mens goed vindt omdat ze niets verleidelijks of verrassends hebben. Doe eerder een zonderling dan een onbeduidend huwelijk waarbij je je dood zou vervelen en waarbij iedereen je ertoe zou veroordelen je meer dan genoeg gelukkig te voelen. Op het ogenblik breng je soms een hele dag door met het poten van aardappelen of het strijken van was, maar daarna breng je een andere door met borduren en lezen, of je komt bij mij dineren en vertelt me alles wat je wilt, zonder dat er een man is die je tegenhoudt of je controleert. Het zou honderd keer vervelender zijn als je elke dag heel geregeld kleine precieze dingetjes te doen had, dan wanneer je soms iets erg vermoeiends zou moeten doen.’ Met jou trouwen, Constantinus, zou allerminst met mijn richtlijn in strijd zijn, het zou helemaal niet alledaags wezen en een beetje zonderling zijn; haar lot zou met jou ook niet vervelend zijn... wat haar betreft; wat jou aangaat, als ik altijd zou blijven leven, zou ik jou niet te eenzaam vinden; maar als ik ad patres ben, wie heb je dan nog? Dienstboden? Dat is erg verdrietig. Een aardige, volkomen onbaatzuchtige vrouw, die zich met hart en ziel aan jou zou geven en niet aan een stand of aan een fortuin, zou een heel goed ding zijn. Op het ogenblik zou ik niemand beter weten dat mej. l'Hardy. Maar de relatie man-vrouw past niet zo goed bij je, zowel naar ziel als naar lichaam. Afwachten maar. Ik zal proberen in leven te blijven en te voorkomen dat mej. l'Hardy verandert of een banaal huwelijk sluit. Als zich een mooie gelegenheid voordeed, zou ik haar laten begaan, maar er zijn zo weinig mannen die een verschil maken tussen een vrouw

[p. 115]

een vrouw, dat er geen gedrang zal ontstaan om mej. l'Hardy! [...]

In Neuchâtel antwoordde iemand tegen wie Muzon zei: ‘Het is erg gelukkig dat er niemand bij de brand van La Chaux-de-Fonds is omgekomen.’ ‘Maar, juffrouw, toch is er een dode!’ - ‘Welnee, ik ben er zeker van.’ - ‘Eén dode, juffrouw. Er waren eerst twee doden: er is er een gered, maar de ander...’ Het bleek dat een van de twee doden die al in de kist waren geborgen, weggedragen werd ten koste van vele kostbaarheden welke zes mannen die druk met die zware dode bezig waren lieten verbranden, zodat hij van de ene plek naar de andere en het ene huis naar het ander gebracht kon worden om de volgende dag in zijn geheel in de grond te worden gestopt, terwijl de ander, door minder zorg omringd, maar niet minder gelukkig, evenzeer de prooi der vlammen werd als Patrocles en de Goddelijke keizers van Rome. Ziedaar wat het medelijden en de spijt van vele mensen in de bergen opwekt! En toch lezen en mediteren zij en zijn er krachtige geesten onder hen. Er wordt verteld dat verschillende Jacobijnen, uit naäperij of angst, uit voorbijgaande boetvaardigheid of oprecht berouw, gezegd hebben dat vóór alles de kerk en het huis van de dominee moeten worden herbouwd; en toen had de geldinzameling al plaatsgevonden. Hun buren, de gemeenten Sagne en Ponts hebben veel gegeven, wat niet nagelaten heeft mij te verbazen. [...]