Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur

Anton van Wilderode

door Peter van Dycke

1. Biografie

Anton van Wilderode (pseudoniem van Cyriel Paul Coupé) werd met zijn tweelingbroer Filemon op 28 juni 1918 in het Oost-Vlaamse Moerbeke-Waas geboren. Hij groeide er op in een landelijk en gelovig milieu. Zijn moeder, Maria-Louisa van Severen, was een landbouwersdochter uit Moerbeke. Vader Edmond Coupé was huisschilder en getalenteerd gelegenheidsdichter, beeldhouwer, zanger en toneelspeler.

Na de lagere school in Moerbeke en een jaar middelbaar onderwijs in Oostakker, ging Van Wilderode in 1933 naar het Klein-Seminarie in Sint-Niklaas om er de humaniora af te maken. Tijdens de oorlogsjaren volgde hij de priesteropleiding in Gent. Het was ook in die periode dat hij als dichter officieel debuteerde. In 1943 namelijk, nadat hij voor het manuscript de Poëzieprijs van de Provincie Oost-Vlaanderen had gekregen, publiceerde Van Wilderode de bundel De moerbeitoppen ruischten. Eerder waren in onder andere het tijdschrift Roeping al enkele gedichten en novellen van hem verschenen.

Na zijn priesterwijding in 1944 studeerde Van Wilderode nog twee jaar klassieke filologie aan de universiteit van Leuven. In 1946 keerde hij naar Sint-Niklaas terug om er leraar te worden aan het Klein-Seminarie.

Van 1948 tot aan zijn dood was Van Wilderode redactielid van Dietsche Warande & Belfort. Hij werkte ook enige tijd mee aan onder meer De Standaard der Jeugd en de bladen Roeping, Nederland en Nieuwe Stemmen. Sinds 1981 behoorde hij tot de redactieraad van Vlaanderen.

Even na het verschijnen van Het land der mensen (1952), een bundel waarvoor hij de Prijs van de Vlaamse Provinciën kreeg, begon zijn actieve medewerking aan radio en televisie en aan Vlaams-nationale manifestaties, zoals het Vlaams Nationaal Zangfeest en de IJzerbedevaart. Tussen zijn vele activiteiten door maakte Van Wilderode reizen die hem in bijna heel Europa, maar ook ver daarbuiten brachten.

Van Wilderode ontving tal van prijzen en huldeblijken. In 1975 werd hij Doctor Honoris Causa van de Leuvense universiteit, lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde en kreeg hij de Koopalprijs 1974 voor zijn complete Vergiliusvertaling. In 1980 werd hem de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie toegekend voor de bundel Dorp zonder ouders. In datzelfde jaar ontving hij de Vondelprijs van de universiteit van Münster (West-Duitsland).

In 1987 kreeg hij de Driejaarlijkse Staatsprijs ter Bekroning van een Schrijverscarrière. Nog in 1987 mocht hij de Vijfjaarlijkse Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies 1986 èn de Sabamprijs ontvangen, als twee bekroningen voor het hele oeuvre. Twee jaar later viel hem voor zijn Horatìusvertaling (1988) de Jaarlijkse Prijs De Standaard te beurt en samen met Max Wildiers en Hubert Lampo werd hij in 1993 door de Vlaamse Raad met een erepenning bedacht.

Na zijn pensionering in 1982 woonde en werkte Anton van Wilderode in zijn geboortedorp Moerbeke-Waas. Hij bleef een veelgevraagd spreker en tot aan zijn overlijden op 15 juni 1998 was hij een erg productief dichter.

2. Kritische beschouwing

Thematiek

Met de titel van zijn eerste bundel, De moerbeitoppen ruischten (1943), verwijst Anton van Wilderode niet alleen naar het bekende vers van Nicolaas Beets, hij bedoelt er ook de moerbeiboom mee die in 1906 in de ouderlijke tuin werd geplant en die meteen zijn hele jeugd symboliseert. De verleden tijd ‘ruisten’ is in dat verband niet zonder betekenis: die jeugd is onherroepelijk voorbij. De kindertijd heeft Van Wilderode echter zo gelukkig gemaakt, dat hij die wil blijven beleven. In heel wat gedichten roept hij daarom het veilige paradijs van zijn jeugd weer op. Maar al meent de dichter dat in de herinnering het voorbije geluk weer kansen krijgt, toch moet hij vaststellen dat die lyrische herbeleving het gemis dat hij ervaart vaak alleen maar verscherpt. In ‘Herinnering’ besluit hij:

Uit het onvervulbare verlangen dat Van Wilderode koestert, ontstaat een eenzaamheidsgevoel dat hem weemoedig stemt. Die weemoed om de menselijke onvolkomenheid projecteert hij in de natuur, het landschap van zijn jeugd, dat zo tegelijk bron van verlangen is en decor voor zijn eenzame heimwee. De herfstige stemming van Van Wilderodes eerste gedichten wordt nog versterkt in de afdelingen die hij schrijft voor zijn gestorven broertje (‘Egidius’-liederén) en vader (‘In memoriam patris’). In elegische verzen geeft hij uitdrukking aan de pijn om hun dood. Typisch voor Van Wilderode sluimert in die verzen toch de hoop op een beter leven, hier en over de dood heen:

Ook na De moerbeitoppen ruischten blijven heimwee naar het persoonlijke verleden, eenzaamheid en hunkering naar een heilzame toekomst thematische constanten. Daarnaast echter wil Van Wilderode die strikt individuele thematiek doorbreken en verruimen door zich wezenlijk in de gemeenschap in te schakelen. Hij doet dat voor het eerst heel duidelijk in Najaar van Hellas (1947), waarin hij zijn bekommernis uitdrukt om de cultureel-ethische teloorgang van het Westen. De dichter hoopt dat het Avondland in de kracht van de (christelijke) liefde een heerlijke synthese zal waarmaken tussen ‘ivoor en brood’, dat is tussen de glanzendkoele volmaaktheid van zijn oorsprong (Hellas) en de menselijke nabijheid van het leven hier en nu:

Het land der mensen (1952) is heel kenmerkend voor de thematische dualiteit in Van Wilderodes dichtwerk. Het inleidende titelgedicht van die bundel verklaart dat ‘het land der mensen’ in feite het land van de eenzaamheid is. In een harmonieuze eenwording met de verkillende natuur, en met de dood tenslotte, ervaart de dichter hier meer dan ooit zijn alleen-zijn. De afdeling reisgedichten (‘Reizende zuidwaarts’) die erop volgt, maakt duidelijk dat ook reiservaringen die eenzaamheid niet opheffen. Ze vullen het verlies en gemis niet wezenlijk aan, ‘Want alle reizen zijn benaderingen / van iets onvindbaar liefs dat in de bocht / halfweegs het leven, als de dierste dingen, / verscholen blijft en tevergeefs gezocht’. In zuiderse landschappen, resten vaak van vergane culturen, projecteert en ontdekt Van Wilderode dan ook meestal het ‘landschap der ziel’: zijn eigen verdeelde gevoelswereld. ‘Hij heeft veel en ver gereisd, maar is nooit ver van zichzelf geweest,’ schreef Gaston Durnez terecht.

Ontwikkeling

Maar in diezelfde bundel, en concreter nog dan in Najaar van

Hellas, geeft Van Wilderode blijk bereid te zijn om ook het reële land der mensen te betreden. In de slotafdeling immers bundelt hij een aantal gedichten ‘Ter gelegenheid’. Het zijn gedichten waarin hij het lyrisch individualisme overstijgt. Zijn poëzie zal voortaan ook een direct sociale dimensie kennen. Ze wordt meer werkelijkheidsbetrokken. In ‘Vader der Una Sancta’ bijvoorbeeld schrijft hij naar aanleiding van het Heilig Jaar 1950 over het naoorlogse Vlaanderen. Voorts draagt hij gedichten op aan Gezelle, Streuvels en Lodewijk Dosfel. Een mooi voorbeeld van die sociale betrokkenheid is ook ‘De rozas’, een gedicht waarin hij zich inleeft in de oorlogsdramatiek.

Relatie leven/werk
Kunstopvatting

Na Het land der mensen blijft Van Wilderode realiteitsgevoelige verzen maken. Dit is trouwens ook de periode waarin zijn regelmatige medewerking aan de IJzerbedevaart en (later) aan het Vlaams Nationaal Zangfeest een aanvang neemt, gelegenheden voor Van Wilderode om dichterschap, priesterschap en Vlaams engagement nauw met elkaar te verbinden. Dat hij zich met zijn poëzie daadwerkelijk in de gemeenschap integreert, betekent zoals gezegd niet dat Van Wilderode zijn gevoelens van eenzaamheid en verlangen heeft overwonnen. Wel waar is dat hij zijn eenzaamheid als menselijk wezenskenmerk heeft aanvaard en gecompenseerd met dienstbaarheid. Christelijke overgave en inzet worden belangrijker dan romantisch-verlangende dromerijen. Van Wilderode is er immers van overtuigd dat de kunstenaar ‘verplicht (is) tot dienst. Dienaar is zijn rijkste, edelste én volledigste naam’. Van die innerlijke rijping en groei, van die deemoedige bereidheid getuigen gedichten als ‘Gebed’, ‘Sacerdos’ en ‘De rechterhand’:

Thematiek

Zoals in Het land der mensen laat Van Wilderode zich zijn hele oeuvre door wisselend inspireren door (antieke) zuidelijke en Waaslandse motieven. Zo staan in de bloemlezing van 1958 vier veelbesproken Griekenlandgedichten waarin hij onder meer zijn innerlijke strijd en (noodgedwongen) keuze voor de mensen symboliseert (‘Op het marmer van Delos’). Onder de veelzeggende titel Ik adem mijn eigen aarde (1967) bundelt Van Wilderode dan weer gedichten die hij in opdracht schreef bij een reeks Waaslandse foto's. In die gedichten poëtiseert hij heel concrete beelden uit zijn geboortestreek (een straat, een park, een bank, een beek, een akker,...) tot bijzonder plastische portretjes. Die bieden wel niet altijd evenveel symbolische geladenheid en interpretatiekans als de kritiek (Spillebeen, Rens) zou willen.

Ontwikkeling

Met de publikatie van Dorp zonder ouders in 1978 doet zich opnieuw een accentverschuiving voor in Van Wilderodes poëzie. De dichter is in werkelijkheid naar de geboortegrond teruggekeerd - hij heeft een huis gebouwd bij de ouderlijke woning - en ook in zijn nieuwe bundel zoekt hij de streek van zijn jeugd weer op, inmiddels een ‘dorp zonder ouders’. Die terugkeer houdt meteen in dat de eerste thema's van verlangen en pijn aan belangrijkheid winnen. De dichter hoopt weer dat het dorp zal herleven zoals hij het ervoer. Maar oog in oog met de realiteit moet hij besluiten dat het paradijs van zijn jeugd en herinnering verdwenen is. Meer nog dan vroeger is Van Wilderodes poëzie hier, zoals hij zelf ooit zei, een ‘poëzie van verlies’ geworden. Verlies ván het jeugdgeluk, van ouders en vrienden, en stilaan van het leven zelf:

Tegen dat verlies zet hij andermaal het moeizaam verworven wapen van de aanvaarding in:

Thematiek

De doodsgedachte die in dit laatste vers en in heel Dorp zonder ouders indirect aanwezig is, expliciteert Van Wilderode in zijn volgende bundel De overoever (1981). Oorspronkelijk schreef hij die bundel bij een diareeks over ‘Het land van Vergilius’. Het gaat dus eigenlijk om (Italiaanse) reisgedichten, die in De overoever ook een symbolische tocht betekenen van dit leven naar het leven aan de overkant van de dood. De vlucht naar het jeugdparadijs werd inmiddels een tocht naar het eeuwige paradijs. Binnen een raamgedicht dat enkele belangrijke reismomenten verhaalt, plaatst Van Wilderode vijf reeksen gedichten. Eerst neemt hij moeilijk afscheid van thuis en het land van zijn kinderjaren:

Vanaf de tweede afdeling spelen alle gedichten in Italië. Van Wilderode beschrijft en interpreteert tientallen natuur- en stadsgezichten, kunstwerken in musea en (graf) monumenten. Veel van die beschrijvingen houden een beeldgeworden bezinning op dood en (eeuwig) leven in. In enkele verzen ontplooit zich ook een voorstelling van het hiernamaals:

De reis leidt via Rome (de eeuwige stad) naar Venetië en eindigt daar met een barre ‘verbeelding’ die terugwijst naar het leven en naar huis, waar de vragen die de dichter achterliet zijn blijven wachten.

De doodsthematiek, aanwezig in Dorp zonder ouders en De overoever, werkt Van Wilderode op een ongewone manier verder uit in De Vlinderboom (1985). De Vlinderboom is opgevat als het poëtisch dagboek van Carlos Quinto (keizer Karel) waarin die zijn laatste levensmaanden vertelt. Teruggetrokken in de stilte van een Spaans klooster herinnert Carlos zich de lastige tocht naar zijn ‘laatste huis’; ‘opgevorderd voor een beter land’ maakt hij ook de balans op van zijn leven. Gelaten stelt hij vast hoe onbegrepen hij vaak was, eenzaam en verdeeld tussen vriend en vijand, overmand soms door de ‘taak waartoe zijn noodlot hem bestemde’. Vol berusting bereidt de keizer zich tenslotte voor op de dood. In De Vlinderboom heeft Van Wilderode zich intrigerend ingeleefd in de ambivalente (en niet onbetwiste) figuur van Carlos Quinto. Het is duidelijk dat hij zich ook ten dele met de keizer identificeert. De Vlinderboom sluit daarom aan bij de persoonlijke thematiek en de gevoelsinhoud van zijn vorige bundels.

Stijl

Anton van Wilderode is een klassiek dichter. De bouwsteen van zijn poëzie is de samengestelde volzin die hij via enjambementen over ritmisch uitgebalanceerde verzen verdeelt. Dat leidt tot de vakkundige soepelheid die zijn hele poëzie kenmerkt. Van Wilderodes eerste gedichten zijn daarnaast opmerkelijk zangerig en melodieus. Oorzaak daarvan is het samenspel tussen de klankwaarde van zijn taalgebruik en de manier waarop hij vooral met natuursymbolen heel vage, onbestemde decors creëert. De klankkleur van zijn taal speelt Van Wilderode stelselmatig uit in assonanties, alliteraties en eindrijm. Het is duidelijk dat die muzikaliteit de romantischelegische thema's formeel intensifieert.

In gedichten daarentegen die meer op de werkelijkheid betrokken zijn, neemt die zangerigheid af. Vanaf Het land der mensen namelijk zijn heel wat gedichten concreter van zegging. Ze benaderen vaak zelfs de spreektaal en hebben een parlandotoon. De (tijdelijke) weigering om in een verdroomde realiteit te vluchten, doet Van Wilderode in die verzen een beroep doen op beelden uit de bekende, dagelijkse werkelijkheid. Illustratief voor die stilistische verschuiving is een vergelijking tussen de ‘In memoriam patris’-gedichten uit zijn

eerste bundel en een cyclus van zeven ‘In memoriam matris’ - gedichten samengebracht in de Verzamelde gedichten (1974). In de doodsgedichten voor vader worden de gevoelens waar het om gaat verwerkt en opgelost door ze (erg expliciet) te verlengen in een symbolisch harmoniërende natuur, die tegelijk de eeuwigheidsbelofte in zich draagt:

In de ‘In memoriam matris’-gedichten daarentegen valt de klemtoon op het quasi-zakelijk registreren van de ervaringen na moeders dood. Gevoelens van verdriet en eeuwigheid worden er heel onnadrukkelijk gesuggereerd via herkenbare beelden:

Dat Van Wilderode met Dorp zonder ouders de eerste romantische thema's herneemt, betekent niet dat hij in dezelfde mate terugkeert naar de etherisch-zangerige sfeer van zijn eerste bundels. De verzakelijking in het taalgebruik neemt weliswaar weer enigermate af, toch blijft de formulering directer dan vroeger.

Techniek

Van Wilderode heeft er kennelijk (hoe langer, hoe meer) behoefte aan om zichzelf bij het schrijven een min of meer vast kader op te leggen. Daarin zijn rijmschema, vers- en strofelengte vooraf bepaald. Zo zijn bijna alle gedichten van

Dorp zonder ouders opgesplitst in twee strofes van zeven en drie verzen (vers communs) met een regelmatig rijmschema. In Dorp zonder ouders compenseert die strikte structuur deels de bekende terugkeer naar de evasieve thematiek. Diezelfde bundel toont ook aan dat bijvoorbeeld een voorgenomen rijmschema wel steeds ondergeschikt blijft aan de inhoud van het gedicht. Dat geldt ook voor De Vlinderboom. Die bundel bestaat helemaal uit gedichten van drie vierregelige strofes in de jambische pentameter met omarmend rijm. Sinds hij Vergilius vertaalde, springt de dichter overigens moeiteloos met die vijfvoet om. Een enkele keer echter dwingt hij een vers in dat metrum.

Traditie / Verwantschap

Met zijn eerste bundel al werd Van Wilderode in de traditie van neoromantische en symbolistische dichters als Van de Woestijne, Boutens, Leopold en Rilke gesitueerd (Westerlinck). Zijn melodieus-klassieke gevoelslyriek werd aanvankelijk door hen beïnvloed. Hij wist zich echter een eigen poëtisch profiel aan te meten. De stilistische evolutie in de jaren vijftig is dan ook maar in heel beperkte mate het gevolg van een experimentele invloed.

Samen met dichters als Hubert van Herreweghen, Jos de Haes en Christine D'haen vertegenwoordigt hij de traditionele stroming in de Vlaamse poëzie.

Kunstopvatting

Van Wilderodes klassiek-heldere stijl is de concretisering van zijn principe ‘dat poëzie hoe dan ook mededeling is’. Gedichten worden volgens hem immers pas ten volle poëzie als ze gelezen (kunnen) worden. Hij heeft het daarom niet begrepen op bewust hermetische poëzie.

Schrijven is voor Van Wilderode zelf een wezenlijke aangelegenheid. In zijn poëzie ondergaat en doorleeft hij de rijkdom en beperktheid van het leven zelf. De ervaring dat de taal steeds weer te kort schiet om het diepste innerlijk te verwoorden, drukt hij paradoxaal uit in een aantal poëticagedichten:

Visie op de wereld

Van Wilderodes poëzie staat direct in verband met zijn ideologische opvattingen als Vlaming en priester. De vanzelfsprekende Vlaamsgezindheid die Van Wilderode van huis uit meekreeg, ontwikkelde zich gaandeweg tot een bewust Vlaams engagement. Hij was een van de vele Vlamingen die sinds jaren op onpolitieke basis ijveren voor een autonoom Vlaanderen binnen een federalistisch België. Die betrachting kreeg onder meer gestalte in de jaarlijkse ‘IJzerbedevaart’, een Vlaams-nationale manifestatie gehouden aan de voet van de IJzertoren in Diksmuide en waarvoor Van Wilderode jaren lang de teksten schreef. Dat hij een keuze uit die bedevaartteksten opnam in zijn Verzamelde gedichten bewijst dat hij dat engagement zowel als de poëtische kwaliteit van die teksten niet geringschatte. Zijn liefde voor Vlaanderen drukte hij - zij het meer poëtisch dan ideologisch - evenzeer uit in het kunstboek Daar is maar één land dat mijn land kan zijn (1983).

Als priester (of in elk geval als christen) hield Van Wilderode in 1982 naar aanleiding van het dertigjarige bestaan van het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond een toespraak over ‘Ethiek en kunst’. In zijn uiteenzetting betreurde hij, vanuit christelijk standpunt, de ethische ontwaarding van vele moderne kunstuitingen. Het verwijt dat hij sommige literatoren (zonder die evenwel te noemen) in dat verband maakte, werd hem in links-literaire kringen allerminst in dank afgenomen. Van Wilderode had het voorts over de ‘toenemende polarisering in de kunst’ en de ‘éénzijdigheid in de beoordeling van bepaalde [...] kunstenaars door de media’. Hij verwees daarmee enerzijds naar de ongenuanceerde indeling van kunstenaars in conservatief en progressief, waarbij hij voor zichzelf het recht opeiste ‘om conservatief te zijn op het ene, en progressief op het andere gebied’. Inzake de benadering van kunstenaars anderzijds, stelde Van Wilderode dat de ‘zogenaamde rechtsen’ in het (Vlaamse) medialand duidelijk benadeeld worden.

Kritiek

De kritiek is in het algemeen overtuigd van Van Wilderodes versificatietalent. De gemakkelijkheid waarmee hij gedichten schreef, was voor sommige critici wel een aanleiding om van schoonschrijven] te spreken. Zij vonden met name dat Van Wilderodes poëzie wel fraai loopt, maar veel te weinig formele of thematische verrassingen biedt.

Ironisch genoeg blijkt de esthetische polarisering die Van Wilderode zo betreurde zich helemaal te weerspiegelen in de beoordeling van zijn werk. Op een aantal uitzonderingen na zijn het immers alleen maar ‘rechtse’ critici die hem zijn hele oeuvre lang (goedkeurend) zijn blijven volgen. Een van die uitzonderingen is Benno Barnard. Hij schreef in 1984 in het Nieuw Wereldtijdschrift een opmerkelijk stuk waarin hij Van Wilderodes werk (en tussendoor ook zijn persoon) evalueert. Ondanks een vrij felle afwijzing van Van Wilderodes ideologische standpunten kan Barnard heel wat waardering opbrengen voor de poëtische kwaliteit van het latere werk.

De aandacht voor Van Wilderodes werk is nog op een andere manier beperkt en eenzijdig. In Vlaanderen mag hij dan wel een (veel) besproken figuur zijn geweest, uitgebreide kritische interesse uit Nederland heeft steeds op zich laten wachten. Ook op dit punt is Barnard een uitzondering.

Publieke belangstelling

Hoe dan ook, de poëzie van Anton van Wilderode kende een ongewone appreciatie bij het grote publiek. Vooral met zijn gelegenheidswerk heeft hij zich in Vlaams-katholieke milieus tot een erg geliefd en bekend dichter gemaakt. Dat die publieke belangstelling veel te maken heeft met ideologische raakpunten, spreekt vanzelf.

Thematiek

Helemaal in de lijn van De Vlinderboom, publiceerde Anton van Wilderode in 1992 de cyclische bundel Apostel na de twaalf. Hij evoceert er in zes afdelingen met afwisselend epische, lyrische en dramatische verzen de jeugd, de bekering, de reizen, de medewerkers, de prediking en de dood van Paulus. Inspiratie voor deze biografie haalde Van Wilderode, soms woordelijk, uit de Handelingen en de Brieven van Paulus, maar hij plaatst het geheel toch tegen de achtergrond van zijn eigen reiservaringen in het spoor van de apostel-tentenmaker. De structuur van de bundel biedt ruimte voor een geregeld wisselend perspectief, enige

mythologische uitweidingen en een aantal ingebedde ‘verhalen’ rond de nevenpersonages. Zoals het geval was met Carlos Quinto in De Vlinderboom valt in Apostel na de twaalf de nadruk sterk op het menselijke in de figuur van Paulus en ook hier vindt een gedeeltelijke identificatie plaats tussen dichter en hoofdpersoon.

Stijl / Techniek

Voor zowat alle 230 gedichten uit Apostel na de twaalf heeft Van Wilderode het vaste kader gekozen van drie kwatrijnen met telkens een omarmend rijm. Behalve in de strikte vorm komt het traditionele karakter van deze poëzie ook tot uiting in het veelvuldig gebruik van archaïserende of typisch Vlaamse woorden en uitdrukkingen. Die formele discipline, die Van Wilderode vooral sinds Dorp zonder ouders (1978) typeert, en de idiomatische eigenheden zijn ook opvallend aanwezig in bundels als Poedersneeuw (1991) en Het oudste geluk (1995). Op het thematische vlak sluiten deze bundels eveneens nauw aan bij het vroegere werk. Heimwee naar de verloren jeugd, de onomkeerbaarheid van het verleden, het verlies van beminden, de groeiende ouderdom - het zijn bekende gevoelens en ervaringen die de dichter verbeeldt en compenseert in dikwijls bijzonder sensitieve natuurportretjes of huiselijke stillevens, in (zuidelijke) reisherinneringen, anekdotische in-memoriam-gedichten of meer lyrische verzen. Uit een aantal poëticale gedichten blijkt daarnaast zijn blijvende overtuiging van de relatieve, maar weldoende aard van de poëzie:

Relatie leven/werk
Thematiek

Logischerwijs ruimde Van Wilderode in zijn laatste bundels meer plaats in voor het thema van de dood. Naast het vitale vertrouwen dat hij als gelovig dichter had in het hiernamaals, duiken toch regelmatig ook een ingehouden vrees voor de dood op en een vreemdsoortig gevoel van berusting:

Kritiek

In de vaste posities die de kritiek in Vlaanderen en Nederland ten aanzien van dit werk leek te hebben ingenomen, kwam met het verschijnen van Poedersneeuw toch wat beweging. Zo wijdden de Nederlandse dichters en critici Hans Warren en Rob Schouten elk een vrij uitvoerige recensie aan de genoemde bundel. Toch moet hun aandacht meteen weer gerelativeerd worden: ‘Er is in deze gedichten niet veel dat stoort, er is echter ook niets dat je bijblijft,’ merkt Warren op. In Vlaanderen gaf, naast de Vlaamse Nederlander Benno Barnard, dichter Herman de Coninck blijk van een toenemende waardering voor de poëzie van Van Wilderode. Op te merken in dit verband is nog dat het de Nederlandse schrijvers Michel van der Plas en Jan Willem Schulte Nordholt zijn geweest die de flaptekst verzorgden van respectievelijk Poedersneeuw en Het oudste geluk. Nieuw was ook dat met de publicatie van de bloemlezing Ex libris (1994) voor het eerst werk van Van Wilderode tegelijk in Vlaanderen èn Nederland verscheen. Naar aanleiding van die uitgave vraagt de Nederlandse recensent Hans Werkman (Nederlands Dagblad, 12-3-1994) zich overigens af ‘hoe hij een dichter van zijn formaat over het hoofd heeft kunnen zien’. In deze beperkte kentering situeert zich ook de opname van Rudolf van de Perres essay Het land van de wortelstok. Over de poëzie van Anton van Wilderode (1991) in de reeks Leidse opstellen. Daartegenover staat dan weer dat Gerrit Komrij in zijn hernieuwde bloemlezing De Nederlandse poëzie van de negentiende en twintigste eeuw in 1000 en enige gedichten (1996) - waarvoor hij meer gedichten van Vlamingen koos - slechts één vers van Van Wilderode opnam. Al is dat er meteen wel één meer dan in de vorige uitgave.

Publieke belangstelling

Het overlijden van Van Wilderode op 15 juni 1998 was voorpaginanieuws in de voornaamste Vlaamse kranten. De VRT-radio wijdde er een speciaal item aan.

3. Primaire bibliografie

4. Secundaire bibliografie

74 Kritisch lit. lex.
augustus 1999