Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur

F.L. Bastet

door Rudi van der Paardt

1. Biografie

Frédéric Louis Bastet werd op 20 september 1926 te Haarlem geboren. Na zijn hbs-examen (1943) deed hij staatsexamen gymnasium (1946), vervulde zijn militaire dienstplicht en begon in 1947 de studie klassieke letteren te Leiden. Hier studeerde hij af (1955) met Latijn en archeologie als hoofdvakken. In Italië bereidde hij zich voor op een dissertatie (1955-1956). Na bij opgravingen in Griekenland onder leiding van de befaamde archeoloog S. Marinatos betrokken te zijn geweest, promoveerde hij cum laude in december 1958 te Leiden op het proefschrift De datum van het grote hypogaeum bij de Porta Maggiore te Rome. Aan de Leidse universiteit maakte Bastet vervolgens wetenschappelijk carrière: van assistent werd hij wetenschappelijk (hoofd)ambtenaar, en in 1963 lector in de klassieke archeologie. In 1966 werd hij tot (gewoon) hoogleraar in dezelfde discipline benoemd.

Na tien jaar hoogleraarschap, waarin Bastet zeer veel archeologische studies publiceerde, maar, op een studie over Vosmaer na, nauwelijks literair werk, nam hij ontslag en werd conservator van de klassieke afdeling van het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Sindsdien is hij zowel wetenschappelijk als literair weer zeer actief: als publicist over de antieke wereld en als Couperuskenner trok hij met zijn boeken en artikelen ruime aandacht. Daarnaast vervulde hij diverse functies in het maatschappelijk-culturele leven. Zo was hij onder meer enkele jaren voorzitter van het Nederlands Klassiek Verbond, waarvoor hij enkele jaarkalenders verzorgde, bestuurslid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en van het Praemium Eras-

mianum, en was hij betrokken bij de uitbouw van culturele betrekkingen tussen Griekenland en Nederland.

In 1987 ging Bastet met vervroegd pensioen, om meer tijd te hebben voor de literatuur en de muziek; wat dat laatste betreft: niet alleen om meer piano te kunnen spelen, maar ook om anderen van zijn kennis op dit gebied te laten profiteren. Hij deed dit onder meer door een aantal muziekprogramma's voor Tros-radio te presenteren en in 2005 door met een literair-muzikaal programma rond muziek van Liszt op allerlei plaatsen op te treden. Eveneens bij de Tros had hij jarenlang een radiocolumn aan het eind van het programma ‘Finale’; enkele tientallen van deze columns zijn opgenomen in Radiolaria (1990).

Bastet publiceerde in de jaren zeventig en tachtig essays in De Revisor en Maatstaf; zijn bijdragen aan NRC Handelsblad over archeologie en de klassieke Oudheid dateren uit dezelfde jaren. Nadien werkt hij incidenteel mee aan De Parelduiker.

In 1981 ontving Bastet de Literaire Witte-prijs (van de gelijknamige Haagse sociëteit) voor Een zuil in de mist. Zijn biografie van Couperus werd in 1988 bekroond met de G.H. 's-Gravesande-prijs van de Jan Campert-stichting. In 2004 verwierf Bastet de P.C. Hooft-prijs voor essayistiek. Een deel van zijn essayistisch werk is in het Duits vertaald.

Bastet werd twee keer koninklijk onderscheiden: in 1982 werd hij benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau, in 2001, bij zijn vijfenzeventigste verjaardag, tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Bastet is ongehuwd en woont in Oegstgeest.

2. Kritische beschouwing

Thematiek / Relatie leven/werk

Hoewel F.L. Bastet een uiterst omvangrijk en divers oeuvre op zijn naam heeft staan, waarvan het wetenschappelijke deel, in kwantiteit althans, het literaire verre overtreft, is het heel duidelijk een eenheid. De liefde voor de cultuur van de klassieke oudheid is uiteraard de inspiratiebron voor zijn archeologische studies van wetenschappelijke en essayistische aard, maar zij doordesemt ook de gedichten, het fictionele proza en het literair-historische werk.

Bastet debuteerde vrijwel tegelijkertijd als prozaïst en als dichter. In zijn eersteling, de novelle De aardbeving (1959), die op Kreta is gesitueerd, speelt de archeologie een dubbele rol. In de eerste plaats zijn de twee hoofdfiguren, een anonieme ik-verteller en zijn vriend Erik Blinkenberg, jonge archeologen die elkaar van Rome kennen en nu op het eiland van de Grote Godin als assistenten van de Griek Stephanopoulos ‘tot elkaar veroordeeld zijn’. Aanvankelijk staan zij ver van elkaar af: de ‘ik’ is een typisch Noordelijke figuur: egocentrisch, oppervlakkig; Erik is een Zuidelijk type: gevoelig, kwetsbaar. Mede door de fascinerende sfeer op het eiland ontdekt de verteller gevoelens bij zich zelf en voor zijn vriend, waarvan hij zich nooit bewust is geweest - hij is een ‘archeoloog’ van zich zelf geworden. Bij de aardbeving, die enkele malen is aangekondigd (onder meer in een droom van de verteller, die hem naar het Minoïsche verleden verplaatst), komt Erik om. Alleen reist de ik naar Rome af, gewond, lichamelijk maar vooral psychisch.

Ontwikkeling

De oogst van een klein decennium van poëtische arbeid bracht de bundel Gedichten (1960), die een vervolg zou krijgen in Arion op de dolfijn (1964), en Een mislukte pansfluit (1967). Voor een overzicht van Bastets werkzaamheden als dichter kan men het best te rade gaan bij Catacomben (1980), een 124 bladzijden tellende, chronologisch opgezette bloemlezing. Hierin zijn minder sterke gedichten geschrapt, naar zich laat aanzien op grond van stilistische overwegingen. Regels als ‘De uitgeblazen eierschaal / van dit verdriet / ligt nu in de vergeelde watten / van een vergeten spanen doos’ (uit ‘Hol’) doen bij latere herlezing nogal gedateerd aan.

Techniek / Traditie

Opvallend is dat Bastet, wellicht in het spoor van de door hem zeer bewonderde Romeinse dichter Horatius, in bundels en bloemlezing duidelijk patronen aanbrengt. Zo staat in Catacomben zowel aan het begin als aan het eind een cyclus van veertien verzen. De jongste, die in de jaren zeventig tot stand gekomen is, is door rijm en ritme tamelijk gebonden, maar niet op een traditioneel-strenge manier.

Het thema is de confrontatie van de ‘ik’ met zijn zojuist overleden vader; in zekere zin is de cyclus het verslag van een bewustwordingsproces. Datzelfde geldt voor de cyclus ‘Koning van Rome’ (daterend uit 1954), een sonnettenkrans, met een afsluitend meestersonnet. Deze in archaïsche taal geschreven cyclus is één loflied op de ruimte, het licht en het leven van de oude stad, zoals blijkt uit het titelgedicht:

Het lyrisch enthousiasme voor Rome vindt zijn tegenhanger in het Horatiaans sarcasme ten opzichte van toeristen in de korte cyclus ‘Truus in Rome’:

Thematiek / Kunstopvatting

De titel Catacomben (ondergrondse begraafplaatsen van de eerste Christenen in Rome) verwijst niet alleen naar Rome en archeologische belangstelling, maar vooral ook naar dood en vergankelijkheid: het motievenarsenaal van de prozaïst en dat van de dichter Bastet is vrijwel identiek.

Zoals echter de ontroering haar tegendeel krijgt in de spot, zo staat tegenover de onvermijdelijke ondergang van wat de dichter lief is het besef dat de herinnering daaraan door zijn dichtkunst behouden blijft. Het titelgedicht uit de bundel Arion op de dolfijn brengt dat duidelijk tot uiting en de gedach-

te staat ook centraal in een uit dezelfde bundel stammend gedicht ‘Het schip van Mahdia’:

Het ‘blijven leven van de beelden’ is wat de archeoloog én de dichter bezighoudt.

Dat dit ‘programmatische’ gedicht Bastet ook zelf intrigeert, blijkt uit het feit dat het vrijwel het enige is waarin een strofe is herschreven. De oorspronkelijke versie van de laatste strofe was (Arion op de dolfijn, p. 25):

De nieuwe versie is een verbetering. De scheepsmetafoor is toepasselijker voor gedachten dan voor gedichten - uit het zinken van de gedachten, dat is het afdalen in het onbewuste (ook dit aspect schuilt uiteraard in de titel Catacomben), ontstaan de gedichten; als die zelf weggezonken zouden zijn, zijn er

weinig overlevingskansen voor de beelden. ‘Om het wrakke hout te lichten’ is een prachtige omschrijving van de taak van de interpretator. Die kan, met de dichter, in ‘ongekende diepte(n)’ duiken.

Techniek / Thematiek

In 1985 verscheen Drieluik, een bundel met een structuur die aan een schilderij doet denken: twee zijpanelen, met als titels ‘Aan Kroisos’ en ‘Aegyptiaca’ (beide afzonderlijk, in een zeer beperkte oplage, verschenen als plaquette), en een middenpaneel, ‘Kwatrijnen uit Galilea’. De eerste afdeling heeft als ondertitel ‘Klein dodenboek voor gestorven vrienden’, de derde bevat herinneringen aan een reis door het dodenland bij uitstek, Egypte, en gedenkt het overlijden in 1982 van de voordrachtskunstenaar en Couperus-kenner Albert Vogel, met wie Bastet in jarenlange vriendschap was verbonden. De kwatrijnen uit Galilea (een klein dorpje op Majorca, waar Bastet een indrukwekkende achttiende-eeuwse Engelstalige inscriptie aantrof) vormen een contrapunt: zij gaan over dulden, verwerken en herrijzen en ademen een klassiek-stoïsche sfeer. Formeel zijn deze gedichten sober, om niet te zeggen kaal: alle ornamenten ontbreken hier. Het volgende gedicht, een zelfportret, naar men mag aannemen, is representatief.

Ontwikkeling
Thematiek

Bastet publiceerde voorts twee bundeltjes light verse, Het fin de siècle alfabet (1984) en Haagse krengen (1985), een kleine reeks autobiografische sonnetten, Haarlem (1994), en de bundel Pentagrammen (2002), met enkele venijnige uithalen naar ‘Grieks toerisme’. Bekijkt men Bastets poëtische productie als geheel, dan kan men er formeel (en ten dele ook inhoudelijk) een cirkelgang in ontwaren: van de strenge Romeinse sonnetten uit de jaren vijftig, via de door de Vijftigers geïnspireerde vrijere gedichten

uit de jaren zestig (zie Andreus 1990), terug naar de strenge kwatrijnen uit de jaren tachtig en de meer recente sonnetten. Het fictionele proza van Bastet kent eveneens drie perioden: het jeugdproza rond 1960, de korte verhalen van eind jaren tachtig en de grote romans van de jaren negentig. Na De aardbeving publiceerde hij in 1961 een tweede novelle, Heksendans, en twee jaar later een eerste roman, Lava. Deze drie teksten vormen duidelijk een eenheid. De verhalen spelen alle in de mediterrane wereld en hebben hetzelfde grondthema: de strijd tussen verstand en gevoel, het (vaak tevergeefs) zoeken naar evenwicht. Heksendans speelt in Rome, voor een klassiek archeoloog een ideale locatie. De hoofdfiguur van de novelle is geen man, maar een jonge kunstenares, Kaay Voerman, die de Prix de Rome heeft gewonnen en nu in de Eeuwige Stad probeert van een ongelukkige jeugd en geknakte liefde te herstellen. Dit lukt maar ten dele. Wel blijkt het dagelijks leven in Rome dragelijker dan in het barre Nederland, maar in de persoonlijke contacten is Kaay allerminst succesvol. Zij wordt door iedereen bedrogen, zelfs door haar moeder en representanten van de moederfiguur. De les die zij leert, is dat je het in het leven alleen moet zien te redden, van anderen niets moet verwachten. De heksendans in de Moederstad heeft haar van illusies bevrijd.

Techniek

Schuilt de aantrekkingskracht van dit kleine boekje vooral in de mooie beschrijvingen van stukken Rome (een of meer fragmenten eruit zouden niet hebben misstaan in de bloemlezing met teksten over deze stad die Bastet in 1988 bezorgde), in Lava trekken vooral de plot en de geraffineerde verteltechniek de aandacht. De roman speelt zich af aan de voet van de Vesuvius, een locatie die doet denken aan vuur en verstening, leven en dood. In metaforische zin hebben deze motieven op alle personages van het boek betrekking, in letterlijke zin op de protagoniste, Anne, een Hollandse vrouw van middelbare leeftijd: zij tuimelt van de rotsen op het nabijgelegen eiland Capri. De vraag of hier sprake is van een ongeluk of een moord houdt allen bezig; de argumentatie voor het één of het ander is zeer verschillend en is onthullend voor de geestesgesteldheid der diverse personages. De auteur gebruikt een meervoudig personaal perspectief en komt dan ook niet, zoals in een detective-

verhaal wel gebruikelijk is, met een definitief antwoord op de vraag naar de toedracht: dat wordt aan de lezer overgelaten. Behalve een psychologische roman is Lava dus ook een roman over de onkenbaarheid der dingen. Die gelaagdheid werd in de kritiek opgemerkt en zeer positief gewaardeerd. Van het drietal fictionele teksten, dat in 1986 onder de titel Op weg naar het zuiden in één band werd herdrukt, is Lava zeker het sterkst; misschien is het wel de beste roman die Bastet heeft geschreven. Pas in de tweede helft van de jaren tachtig kwam Bastet met nieuw proza: een hele serie korte verhalen. Hij verzamelde die in drie bundels: als eerste verscheen Lobster cocktail en andere verhalen (1986); een viertal verhalen bracht hij bijeen in Manuscript in een roze smoking gevonden (1988), dat, op het titelverhaal na, is opgenomen in De stoptrein en andere verhalen (1989). In totaal zijn dit 23 verhalen, die, hoe gevarieerd ook qua personages, locaties en gebeurtenissen, een onmiskenbaar geheel vormen. De hoofdpersonen, vaak ook de vertellers van de verhalen, zijn vrijwel allen zonderlingen, die om een of andere reden buiten het maatschappelijk bestel staan. Hun belevenissen zijn vreemd, soms zelfs absurd. Vanuit de schrijver bezien zijn de verhalen oefeningen in idiolect. Heel duidelijk is dat het geval in ‘Manuscript in een smoking gevonden’, een pastiche van de ‘arabesken’ van Louis Couperus.

Traditie / Kritiek

Het is niet eenvoudig om parallellen in de Nederlandse literatuur voor deze verhalen te vinden. In een interview met Frank Vermeulen in Haagse Post (1986) wijst Bastet als voorbeelden Somerset Maugham, Guy de Maupassant en Roald Dahl aan. Blijven we binnen het corpus van Bastet zelf, dan ligt het voor de hand een lijn te trekken naar de bovenvermelde bundeltjes light verse, eveneens in de jaren tachtig geschreven. De critici bleken verdeeld over de amusementswaarde van de verhalen. Sommigen vonden ze ‘verrukkelijk zuur’, anderen net iets te grappig om het niveau van Bastets andere werk te halen.

Ontwikkeling

In de jaren negentig keerde Bastet terug naar de fictie van langere adem: hij schreef een eigentijdse roman, Funérailles (1993); het zeer omvangrijke Helse liefde (1997), dat hij zelf betitelde als een ‘biografisch essay’, maar dat ook aspecten van een roman heeft, en de historische roman De schele hertogin (2000). Ze

zijn duidelijk het werk van een oudere, gerijpte auteur, die grote thema's aandurft, vertrouwend op een technische perfectie.

Thematiek / Relatie leven/werk

Funérailles was na dertig jaar weer een nieuwe roman - dat was zo lang geleden dat enkele critici spraken van een debuut als romancier van de Couperuskenner Bastet. Op grond van de locaties is die verwijzing naar het biografische werk van de schrijver niet onbegrijpelijk. De roman speelt deels in Den Haag, maar vooral op Capri (vergelijk de situatie in Lava), al in de oudheid om zijn schoonheid geroemd; bovendien genoot het bekendheid, omdat het aan de Sirenen, verleidelijke wezens (half vrouw, half vogel) was gewijd. Deze mythologische gegevens ondersteunen de plot van het boek: de hoofdpersoon, de emeritus-hoogleraar geschiedenis David Hendrix, treurend om het verlies van een goede vriend, wordt op Capri, waar hij rust zoekt voor zijn emoties van de afgelopen tijd, onder meer door de ex-minnares van zijn vriend belaagd, maar weet, als Odysseus geklemd aan de mast, aan haar te ontkomen. Het thema van de roman is dat van de ouderdom en de onafwendbare dood, die men niet moet vrezen, maar aanvaarden. De titel verwijst naar een compositie van Liszt (1849), geschreven voor de dood van drie vrienden. Alleen al uit de hoofdstuktitels, aan Liszts muziek ontleend, blijkt de muzikale structuur van de roman. Net als bij Couperus, inderdaad, is er sprake van autobiografische elementen; hoever die precies gaan valt moeilijk te zeggen, maar dat de verloren vriend van Hendrix, in de roman Floris Hahn geheten, in de realiteit Albert Vogel is, lijkt moeilijk betwistbaar.

Thematiek
Verwantschap

De muziek is geen ‘achtergrond’, maar hoofdzaak in Helse liefde, in zoverre als het leven en werk van en de vriendschap tussen twee componisten, Frédéric Chopin en Franz Liszt, centraal staan. Bastet beschrijft indringend hun opkomst, hun enorme roem, hun relaties met respectievelijk de romanschrijfster George Sand en de gravin Marie d' Angoult, die haar echtgenoot voor Liszt in de steek liet en deze drie kinderen schonk, maar hem uiteindelijk weer verloor. Het liefdesleven tussen Chopin en Sand was nog veel stormachtiger, kende grote hoogten, maar hield ten slotte ook geen stand: in de visie van Bastet heeft Sand haar (vroegere) minnaar ronduit vernietigd. Het

boek, dat eindigt met de dood van Chopin in 1849, kan men ook lezen als de demonstratie van de offers die een waarachtig kunstenaar voor zijn werk moet brengen. Bastet is de eerste die het viertal gezamenlijk heeft beschreven, wat gezien de overvloedige literatuur over hen tamelijk verrassend mag heten. Bij voorkeur laat hij de bronnen (dagboeken, brieven, romans van biografische aard) zelf spreken, maar de compositie en de interpretatieve keuzes zijn van de auteur. Helse liefde is dus een mixtum compositum van historische studie, essay en roman. Als zodanig is het boek goed te vergelijken met Heren van de thee (1992) van Hella S. Haasse.

Thematiek / Techniek

Een echte historische roman is De schele hertogin, over Marie-Caroline de Berry, de weduwe van de Franse troonopvolger die in 1820 werd vermoord. Zij probeerde twaalf jaar later een opstand te ontketenen om haar mindeijarige zoon Henri onder haar toezicht het koningschap te laten vervullen, een poging die onder andere mislukte doordat zij inmiddels van haar minnaar zwanger bleek. Deze misstap maakte haar en haar zoon in de ogen van de machthebbers ongeschikt voor de troon. Later werd zij zelfs gevangengezet. Bastet laat haar zelf verslag uitbrengen van haar opmerkelijke wederwaardigheden. Het zelfportret dat zo ontstaat is dat van een strijdbare, zeer intelligente en belezen vrouw, met een sterk gevoelsleven. Bastet volgt overigens, net als in Helse liefde, de historische overlevering met betrekking tot de hertogin en het relevante stuk Franse geschiedenis zeer getrouw. Zijn vakmanschap blijkt uit zijn vermogen zijn hoofdpersoon tot een overtuigend vertelster te maken.

Kritiek

Alle drie de boeken zijn door de kritiek goed onthaald, Helse liefde werd zelfs uitbundig geprezen (maar niet navenant verkocht). Hans van der Ploeg (NRC Handelsblad) vond het niet alleen een uitstekend boek voor muziekliefhebbers en geïnteresseerden in artistieke cercles in de vroege negentiende eeuw, maar achtte het ook van belang voor psychologen/psychiaters - wat gezien het hoge aantal evidente patiënten in het boek zeker het geval is. Wat dat betreft mogen de twee romans er ook zijn. Je krijgt de indruk dat de critici de ‘krankzinnigheid’ van de personages tot de pluspunten van Funérailles en De schele hertogin rekenden.

Thematiek / Traditie

Het essayistische werk van Bastet is zeer omvangrijk: het omvat zo'n vierduizend bladzijden (Helse liefde wet meegerekend). Globaal gesproken beweegt het zich op twee terreinen: dat van de klassieke archeologie en (soms moderne) kunst enerzijds en dat van de literatuurstudie anderzijds. Tot die laatste categorie behoren allereerst de publicaties over Couperus, aan wie hij vijf grote en enkele kleinere boeken wijdde. Daarnaast heeft Bastet diverse publicaties aan Vosmaer gewijd en ook wel, zij het in mindere mate, aan figuren uit de min of meer contemporaine literatuur. Bastet begon zijn literair-historische carrière met een boek over mr. Carel Vosmaer, eens een grote naam in onze letterkunde, maar in de jaren zestig van de vorige eeuw niet erg in tel. Bastet legde het accent op Vosmaers reizen naar Italië en de invloed die zij hadden op zijn romans Amazone (1880) en Inwijding (1888), zijn verhalende poëzie, zijn klassieke vertalingen en essays. Het behoeft weinig betoog dat Bastet in Vosmaer met zijn voorkeur voor de klassieke oudheid en zijn veelzijdigheid een zielsverwant heeft gezien, misschien ook wel een voorbeeld, in ieder geval iemand die het verdiende aan de dreigende vergetelheid te worden ontrukt.

Thematiek / Kritiek

De eerste artikelen over Couperus schreef Bastet in het begin van de jaren zeventig. Pas echt op stoom geraakte hij door zijn eigen uitgave van de brieven van Couperus aan zijn uitgever Veen in 1977. Uit die collectie kwam een schat van nieuwe gegevens over de werkwijze en planning van Couperus te voorschijn, maar ook kon daardoor de identiteit van personen die in het leven en in romans, novellen en feuilletons van de schrijver een rol hadden gespeeld, worden achterhaald. Zijn eerste resultaten bracht hij in Een zuil in de mist (1980) bijeen, een boek dat een gunstig onthaal kreeg. Meer dan één recensent merkte op dat van Bastet de eerste volwassen biografie van Couperus verwacht mocht worden. Die kwam er ook: medio 1987, vlak voor zijn pensioen, loste Bastet de beloften in met Louis Couperus. Een biografie. In bijna zevenhonderd bladzijden, gevolgd door een indrukwekkend notenapparaat en een volledige bibliografie, presenteerde de biograaf Couperus in de eerste plaats als een noeste werker, die zich voor zijn arbeid ook goed liet betalen. Voorts besteedde Bastet veel aandacht aan Couperus' nauwe-

lijks verhulde homoseksualiteit (in een tijdperk dat op seksueel gebied niet bijster liberaal kon heten) en, als eerste, ook aan de offers die diens vrouw, Elisabeth Baud, door haar huwelijk met haar impotente neef bewust had gebracht. Niet alle critici vonden deze aandacht even gepast. Bovendien waren er methodologische bezwaren: Bastet had Couperus' fictionele werk te eenzijdig biografisch geïnterpreteerd en lege plekken in diens leven met te weinig reserve vanuit de fictie ingevuld. Ondanks deze bezwaren kreeg de schrijver voor dit boek de 's-Gravesandeprijs 1988 en zeker ook de erkenning bij het lezend publiek: in korte tijd werden drie drukken opgelegd.

Eén ding is zeker: met zijn biografie heeft Bastet veel bijgedragen tot een hernieuwde belangstelling voor Couperus. Er verschenen veel heruitgaven van diens werk, vooral van zijn grote romans, vaak in- of uitgeleid door Bastet. Ter gelegenheid van zijn vijfenzeventigste verjaardag (2001) verscheen onder redactie van een drietal kenners/vrienden een bundeling van bijna alle artikelen uit de laatste vijftien jaar. Al tien jaar tevoren had Bastet zijn lezers verrast met de uitgave van een schitterend fotoalbum over Couperus en zijn familie, waaraan zoveel verklarende tekst was toegevoegd dat De wereld van Louis Couperus (1991) veel weg had van een wat kortere, geïllustreerde versie van de biografie.

Bastet heeft zijn Couperusonderzoek vaak vergeleken met het werk van een archeoloog die uit scherven een vaas reconstrueert. Nog dichter bij het werk dat hij beroepshalve verrichtte, bleef hij met zijn vijf delen Wandelingen door de antieke wereld (1978-1987), met als toegift een bloemlezing uit dit kwintet (1990). Vele hoofdstukken eruit zijn vóórgepubliceerd in NRC Handelsblad, ze gaan ongetwijfeld terug op colleges die Bastet als hoogleraar te Leiden heeft gegeven. Met het populariseren van zijn vak is hij in onze tijd een uitzondering, maar ook ver vóór de Tweede Wereldoorlog verschenen in de NRC al publicaties van deze aard, en wel van de in Rome gestationeerde archeoloog H.M.R. Leopold (verzameld in zes delen Uit de leerschool van de spade). Bastet heeft dezelfde gave als Leopold om nieuwe wetenschappelijke vondsten en inzichten te populariseren. Hij overtreft hem echter als literator. Hij is niet alleen een vaardig

stilist (sommige van zijn opstellen lijken wel kleine novellen), maar hij geeft ook meer structuur aan de bundels. Als een rode draad loopt de reis naar het Zuiden door de bundels heen. Totaal in vergetelheid geraakte reisbeschrijvingen dienen Bastet als stenen voor een nieuw, flonkerend mozaïek. In zijn bundels hebben archeologie en literatuur een bewonderenswaardige synthese bereikt.

3. Primaire bibliografie

4. Secundaire bibliografie

99 Kritisch lit. lex.
november 2005