Wees nieuwsgierig en leef langer

Het Finse meer met de glimlach

Wie een periode doormaakt waarin het normale zelfvertrouwen verstek laat gaan, kan er soms baat bij vinden eens te overwegen welke positieve dingen waarschijnlijk niet gebeurd zouden zijn als hij niet had geleefd. Zelf probeer ik dat o zo!-gevoel af en toe in me op te roepen door te denken aan de verhalen die zonder mij niet zouden zijn ontstaan. Ik bedoel nu niet de enkele verhalen die ik zelf heb geschreven maar de honderden verhalen die mij verteld zijn door allerlei mensen die ik met mijn vasthoudend gezeur het mes op de keel zette.

Zelf heb ik die verhalen weer verteld aan mijn kinderen die ze op hun beurt vroeg of laat wel verder zullen vertellen. En al die ver-

[p. 134]

halen zouden er zonder mij niet zijn gekomen want ik heb ze in mijn jeugd met veel moeite te voorschijn geperst uit de op den duur zeer vermoeide geest van mijn grootmoeder.

Ik herinner me haar, hakend aan zonderlinge, felgekleurde vierkantjes die ze tot kussenovertrekken samenstelde. Ze zat meestal aan een klein tafeltje waarop een grote witte theepot stond met een wildbloeiende roos in het midden en onbekommerde gouden en groene ranken aan weerszijden. Als mijn grootmoeder die theepot opnam om er thee uit te schenken, begon onder in de pot een melodietje te tinkelen. Het was de mooiste speeldoos die ik ooit heb gezien en ik dronk bij haar veel thee al houd ik niet van thee.

Soms leunde ik tegen haar knie en fluisterde geheimzinnig in haar oor: ‘Die theemuts, Oma, die heeft een verhaal. Vertel het me alsjeblieft. Vertel het!’

En als mijn grootmoeder mij afweerde, hield ik vol: ‘Het is een bijzondere theemuts. Hij wil dat je vertelt wat er verleden week vrijdag met hem is gebeurd.’

‘O,’ zei mijn grootmoeder dan, ‘bedoel je dat? Ja, dat verhaal van verleden week vrijdag kan ik je wel even vertellen want dat is werkelijk nogal bijzonder.’

Zo probeerde ik als kind bij mijn grootmoeder een sleutelwoord te vinden dat bij haar het verhaal zou doen ontstaan, een verhaal dat er tot op dat ogenblik niet was geweest. Zo heb ik ook als volwassen mens steeds weer geprobeerd een sleutelwoord te vinden voor elk mens dat ik tegenkwam en waarvan ik vermoedde dat hij ergens, in een schuilhoek van zijn geest een verhaal verborgen hield.

Op die manier heb ik niet alleen verhalen over theemutsen maar ook allerlei legenden te horen gekregen. Het eigenaardige is dat niemand ooit heeft toegegeven dat hij of zij me een legende had verteld die pas op dát ogenblik was ontstaan naar aanleiding van het sleutelwoord dat ik net had genoemd. Want legenden moeten oud zijn. Je moet er het decorum bij bewaren. Het is dus best mogelijk dat ik mij maar wat verbeeld heb met die sleutelwoorden en dat ik altijd echte oude verhalen te horen heb gekregen.

[p. 135]

Maar als mijn zelfvertrouwen in het gedrang komt, vind ik dat ik mij gerust mag verbeelden dat door mijn vragen de wereld een paar verhalen rijker is geworden.

Een van die twijfelgevallen is voor mij de legende van het Keuruu-meer, het meer met de glimlach.

Het Keuruu-meer ligt in het hartje van Finland. Een tijdlang logeerde ik in een houten hotelletje dat aan het meer lag op een heuvel van de Karpeniemi-landtong.

Dagenlang zwierf ik er in een bootje over het meer dat ik opvallend zonniger en vriendelijker vond dan veel andere meren in Finland die altijd groots zijn maar soms wat melancholiek.

Ik ontmoette er een oude Fin en aan zijn verweerd gezicht zag ik dadelijk dat hij minstens een dozijn waardevolle verhalen tussen zijn slapen had. Ik zocht naar een sleutelwoord. ‘Het Keuruu-meer is zo vriendelijk,’ zei ik tegen hem, ‘het lijkt haast te glimlachen. Het lijkt me zeker dat er een of andere legende over dit meer bestaat.’

Hij gaf zich dadelijk gewonnen. Eeuwen geleden, zei hij, had in deze streken een vorst gewoond met een beeldschone dochter en deze vorst had het ongenoegen opgewekt van een machtige bosgeest. Om de vorst te straffen veranderde deze bosgeest alle jonge meisjes en jonge mannen van het hele rijk in even zoveel schone meren en eilandjes. En dat is de reden waarom de meren zo vaak een sombere en wat melancholieke indruk maken.

De beeldschone dochter van de vorst liep juist in de paleistuin te wandelen met haar aanstaande gemaal, een knappe jonge prins, toen de betovering van kracht werd. Zij werd veranderd in het schoonste van alle Finse meren: het Keuruu-meer. De jonge prins werd de Karpeniemi-landtong. Omdat ze zoveel van elkaar hielden op het moment van de betovering en omdat ze ten slotte toch altijd nog bij elkaar zijn, glimlacht het Keuruu-meer en levert de Karpeniemi-landtong een zonniger aanblik op dan men in het Finse landschap gewoon is. Nu, al of niet met sleutelwoord. Het is een legende. Ik heb het Keuruu-meer bovendien zelf zien glimlachen en ik ben blij dat de Karpeniemi-landtong er zo dicht bij ligt.