Wees nieuwsgierig en leef langer

Ontmoetingen in de Estremadura

Probeer nooit op maandag iets van een Spanjaard gedaan te krijgen. Dat zal toch niet lukken. Het is niet zozeer dat een Spanjaard zoals zoveel noorderlingen last heeft van een maandaghumeur want vroeg in de ochtend kun je hem gerust benaderen en hij zal de vriendelijkheid zelf zijn. Maar om een uur of twee verschijnt

[p. 124]

een zo op het oog onschuldig krantje waarin de voetbaluitslagen van het weekend staan en bovendien - en hier gaat het voornamelijk om - het verloop van de stierengevechten. Daarna heeft de Spanjaard voor niet veel anders tijd.

In de Medinacelli no. 2 in Madrid is een inlichtingenbureau waarvoor je je als buitenlander niet anders dan dankbaar kunt voelen. Je krijgt er gratis inlichtingen en folders. Soms komt er zelfs iemand achter de balie vandaan om de toerist een paar straten ver te begeleiden naar een adresje dat wat moeilijk te vinden is.

Maar nu die maandagmiddag.

Nietsvermoedend kom je het kantoortje binnen waar je diezelfde ochtend nog met alle mogelijke égards werd behandeld. Ditmaal staat er geen mens achter de balie om je met een hoffelijke glimlach te ontvangen. Achter in het vertrek is een bureau en daaraan zit een employé van de inlichtingendienst verzonken in de lectuur van zijn maandagmiddagkrant.

In Spanje loopt men snel warm en daarom horen we boze uitroepen. Er wordt met de vuist op tafel geslagen maar af en toe klinkt er ook een kreet van voldoening. Caramba! Die Manuelo Gonzalez heeft het hem toch maar gelapt! Maar had hij nu niet...

Je kucht maar eens.

Maar je moet er wel een tijdlang hebben staan kuchen en roepen voor je begrijpt dat je het op dit ogenblik met bescheidenheid niet ver zult brengen. Doe het liever op z'n Spaans.

Neem een wandelstok, paraplu of ander stevig voorwerp en sla daarmee driftig op de balie. Die employé komt dan werkelijk overeind al is het fronsend en met een gezicht waarop duidelijk staat te lezen dat dit niet het uur is waarop je een Spanjaard lastig kunt vallen. Als je hem vraagt naar bussen die door de Estremadura rijden, kijkt hij je stomverbaasd aan.

Bussen? Iedereen reist toch zeker met de trein?

En wie dat niet wil, kan altijd nog een auto huren. Overigens is het misschien wel interessant om te weten dat in het laatste stierengevecht die Luis Miguel...

‘Bussen!’ zeg je hardnekkig, want je hebt overal foto's zien

[p. 125]

hangen van Luis Miguel, een Ramon Novarro-achtige figuur met een fiks litteken boven de wenkbrauwen, gekleed in veel kant en goudborduursel, zo'n man die je misschien het hoofd op hol zou kunnen brengen als je nog teenager was maar die je nu koud laat. Op dit ogenblik interesseer je je nu eenmaal uitsluitend voor bussen die de Estremadura door rijden.

Het is duidelijk dat je nu als een hopeloos geval wordt beschouwd. Snel drukt hij je een papiertje in handen waarop wat bustijden staan. ‘Niemand reist met een bus!’ zegt hij nog.

Dan zit hij alweer achter zijn bureau met dé krant voor z'n gezicht.

Nu is het tijd voor een tweede, verhevigde roffel op de balie. Zuchtend komt hij overeind met het blad waar hij al pratend in blijft neuzen.

Waar die bussen vertrekken? O ja! Haastig schrijft hij iets op een briefje en valt weer achter zijn bureau neer: ‘Als die Luis Miguel nu maar ...’

Bij een derde roffel op de balie, kijkt hij nauwelijks meer op.

‘Hoe kom ik daar?’ roep je tegen hem, ‘wilt u mij dat nog even uitleggen?’

Welwillend mompelt hij vanuit de verte een paar straatnamen maar dan is het ook afgelopen. De uitslagen van de voetbalwedstrijden en de stierengevechten hebben hem nu helemaal in hun ban en hij is niet meer te bereiken.

Wanneer dit nu toevallig een eerste bezoek aan het inlichtingenbureau zou zijn, zou je er zeker een totaal verkeerde indruk van krijgen.

Buitengekomen, kun je nog proberen een voorbijganger te bewegen je even de weg te wijzen maar dezelfde Madrileen die zich op elk ander uur en elke andere dag van de week voor je zal uitsloven, is nu verdiept in z'n krant en heeft niet de minste belangstelling voor je privé-belangetjes. Het over het algemeen hoffelijke Madrid is voor enkele uren getransformeerd tot een in zich zelf geabsorbeerde gemeenschap waarin je je als buitenlander die niet bezeten is van stierengevechten, verloren voelt. Maar ten slotte kom

[p. 126]

je natuurlijk toch wel in die Calle de Cuchilieros waar de bussen staan die naar Talavera vertrekken.

‘Niemand reist met een bus,’ heeft de man van het inlichtingenbureau gezegd. Nu ja, niemand! Geen toerist tenminste.

De bus is stampvol, zo vol zelfs dat je er niet meer met je fiets en tassen bij kunt. Maar dan is er een guardia civil in zijn groene uniform die beleefd uitstapt en je zijn zitplaats afstaat. Hij zelf zal dan wel met de volgende bus reizen.

Je rijdt dan eindelijk de stad uit en de bus trekt het bij toeristen nog te weinig bekende land van de Estremadura in.

Enkele dorpen verderop, stappen een paar mensen uit en komt er een guardia civil binnen die vlak naast je gaat zitten. Je kunt dan weer eens tot de ontdekking komen hoe sterk onze meningen over mensen en dingen beïnvloed worden door een toevallige ontmoeting. Want deze man in uniform laat er geen gras over groeien maar begint dadelijk aan een streng verhoor.

‘Gewone toeristen reizen niet in bussen. Uit welk land komt u dan wel. Waar gaat u heen? Er zit zeker een camera in die tas op uw schoot. En die fiets bovenop de bus is van u? Daarmee gaat u zeker dwars door het binnenland rijden? En dan maar foto's maken en er zeker over schrijven?’

Hij fronst zijn wenkbrauwen en je krijgt het benauwd.

‘Mág dat hier dan niet?’ roep je ten slotte, ‘is dat hier soms verboden?’

‘Welnee!’ Hij glimlacht opeens stralend tegen je. ‘Iedereen in dit land mag doen wat hij wil. Kijk maar eens uit het raampje,’ zegt hij.

Zijn groene arm wijst naar buiten waar de ene boomgaard tegen de andere ligt, waar de omgeploegde aarde tussen de bomen bedekt is met stenen en waar alle hellingen, ondanks die stenen, bedekt zijn met graan.

‘Is het niet prachtig?’ vraagt hij trots.

Ja, het is prachtig. De roodbruine aarde. Het graan tussen de stenen. Maar in de kleine dorpjes waar de bus stopt midden in de modderpoel die het dorpsplein vormt en waar de stenen huisjes

[p. 127]

armelijk, zonder bloem of plant, omheen gegroepeerd staan, daar zwijgt hij.

Alleen wijst hij even op een rij vervallen woningen aan het einde van het dorp.

‘Dat alles gaan we afbreken,’ zegt hij, ‘en dan wordt er weer nieuw gebouwd.’ Slingerend draait de weg zich verder het gebergte in. De guardia civil stapt uit en er komt een rimpelig vrouwtje naast je zitten.

Zwarte omslagdoek, blote bruine voeten en donkere ogen die altijd lachen. Terwijl ze haar bundeltjes probeert te stouwen, legt ze even voor het gemak een kip op je schoot en als ze merkt dat je dat spartelende, fladderende, alleen bij de poten vastgebonden beest, niet zo goed vindt geplaatst, stopt ze de kip onder de bank waar het dier luidkeels begint te kakelen en in je enkels pikt.

In zo'n bus die niet voor toeristenvervoer is bedoeld maar alleen bestemd is voor de Spanjaarden die er de grote afstanden tussen hun dorpjes mee afleggen, hangt een zware, zoete maar niet onaangename geur. Het is een combinatie van een goedkoop parfum dat de vrouwen rijkelijk gebruiken en van het aroma van de geelbruine sigaretten van de mannen.

Die mannen nemen, tenminste op het platteland, een bevoorrechte plaats in. Wanneer in de dorpjes een jonge en meestal knappe Spanjaard instapt, z'n hoofd vol ongekamd, donker krullend haar, dan wordt hij met kirrende lachjes begroet door de in de bus aanwezige Spaanse schonen. En als er geen plaats over is, dan staat een van de Carmens met liefde voor hem op en biedt hem haar plaats aan. Zelf blijft ze uren achtereen tegen z'n zitplaats leunen en hij zal geen ogenblik naar haar omzien maar verveeld de weg afstaren waarover ezeltjes komen aanrijden waarop alleen maar mannen zitten terwijl de vrouwen met trage voeten achter hen aan sjokken.

Nadat je hoog in de bergen een nacht hebt doorgebracht in het gastvrije klooster van Guadaloupe, brengt een bus je langs haarspeldbochten naar Trujillo (Troegièljo is de uitspraak zo ongeveer). Daar wordt de fiets van de bus gehaald, de losgetrilde schroefjes

[p. 128]

worden wat aangedraaid en je rijdt het stille stadje binnen. Trujillo heeft veel Romeinse bouwwerken en ruïnes. Midden in het seizoen ontmoet je daar geen enkele toerist en je kunt er uren ronddwalen zonder ook maar iemand te vinden die een woord Frans, Duits of Engels spreekt.

Van Trujillo loopt een zonnige weg naar het vijftig kilometer verderop gelegen stadje Caceres. Het is een eenzame weg die zich met maar weinig schaduwplekken over de heuvels slingert. Dan daalt hij vrij steil af naar Caceres. Het is een weg die zo onmenselijk verlaten blijft dat je ten slotte afstapt en met de fiets aan je hand recht de olijfboomgaarden indringt in de hoop daar ergens een spoor van menselijk leven aan te treffen. Dat menselijk leven blijkt er dan ook te zijn. Je vindt het in kleine, ronde hutten, gemaakt van takkenbossen. Ze hebben een lage, ruwhouten deur. De vloer bestaat uit aangestampte leem en er liggen alleen wat zakken en matten om op te slapen. Voor de rest leeft men daar het leven zoals wij dat leven in ons Amsterdams bovenhuis of in onze villa in Baarn. De was wordt er gedaan zoals bij ons. Alleen moet men hier wat zuiniger zijn met water want dat is hier schaars.

Er wordt niet gekookt op gas maar op een houtvuurtje vlak voor de hut en er worden zware ijzeren pannen bij gebruikt, die met drie poten op de grond staan. Na afloop van de maaltijd wordt zo'n pan met een boendertje van kleine takjes, schoongeschuurd en opgehangen in de boom voor de hut. Wie mocht denken dat het in deze hutten rommelig of vuil is, vergist zich. Het is er sober maar zindelijk en zelfs het stuk grond voor de hut wordt met een eenvoudige bezem herhaaldelijk geveegd. En de bewoners?

Toen ik voor de eerste maal zo door de boomgaarden kwam aanlopen in mijn buitenlandse tweedrok en met een fiets aan de hand, reageerden de bewoners van deze hutten zoals wij zouden reageren wanneer een Arabier in burnous ons voortuintje binnenreed op een kameel. Misschien zouden we de hond op hem afsturen. In een vriendelijker stemming zouden we hem dringend verzoeken meteen rechtsomkeert te maken. Want zo zijn we. We willen wel iets buitengewoons. Maar we willen het niet in ons

[p. 129]

voortuintje. In die hutten in de Estremadura bezit men meestal geen hond. Zo'n veelvraat kan men niet ook nog de kost geven. Van de politie bellen, zoals wij misschien zouden doen, is geen sprake in zo'n woning van takkenbossen en hulp van een buurman inroepen is onmogelijk want de naaste buren wonen in dit uitgestrekte en afgelegen gebied meestal enige kilometers verderop. Daarom grijpen die mensen daar in hun eerste opwelling van verbijstering naar de eerste de beste zware pan uit de boom voor het huis en komen daarmee dreigend op indringers af. Zo ging het tenminste bij mij. Tot geweld kwam het niet. Mogelijk omdat ik maar een beetje fatalistisch bleef staan glimlachen. Niet dat ik er niet wat tegenop zag met die zware ijzeren pan een klap op mijn hoofd te krijgen. Het leek me een aparte dood.

En ten slotte: wij zouden die Arabier ook niet werkelijk laten verscheuren door onze hond wanneer hij geen vinger uitstak om zich te verdedigen en zijn best deed je in gebrekkig Hollands goedemorgen te wensen.

In ieder geval heb ik een prettige dag doorgebracht, daar in het hartje van de Estremadura. Ik zat op een laag bankje voor de hut, het enige meubelstuk dat de woning rijk was. Ik praatte met twee vrouwen die, afgezien van hun manier van wonen en hun kleding, niet veel van mij bleken te verschillen.

En terwijl mijn fiets daar wat onwaarschijnlijk stond te zijn tussen de olijfbomen, kreeg ik nog eens wat te horen over andere mensen die opgegroeid waren in andere omstandigheden, met andere gedachten over de wereld, het leven en de liefde.

Ik vond het nogal leerzaam.