Wees nieuwsgierig en leef langer

[p. 66]

Israël

Zo kan ook ik mijn wegen gaan
met deze zekerheid:
mijn voeten houden heugnis aan
het spoor uit vroeger tijd

Racheel

Hakèsjet

‘Israël is niet zoals je denkt,’ zei Yael. Ze gooide dorre takken op het vuur dat we hadden aangelegd op de top van de historische berg Massada. Gewikkeld in mijn donszak keek ik uit over de Dode Zee. Bijna vol stond de maan boven het meer en de bergen van Jordanië. Zoutkristallen glinsterden op lager gelegen rotsen en in de vlakte tussen berg en Dode Zee waren resten van Romeinse legerplaatsen te zien uit de tijd dat de Israëlieten zich op deze haast onneembare vesting hadden teruggetrokken bij een belegering door de Romeinen.

‘Na maanden,’ zei Yael, ‘namen de Romeinen deze berg in bezit. Al het voedsel in de opslagplaatsen die ik je daarnet heb laten zien, was vernietigd: niet meer dan één man was vrijwillig blijven leven om het verhaal van de belegering na te kunnen vertellen!’

Lachend zei ze daarna: ‘Dat zegt men tenminste.’ Want Yael is een sabra, een in de nieuwe staat geboren jodin. Meer nog dan de ouderen voelen de sabra's de noodzaak van spot en zakelijkheid.

Ze wees naar de ruïnes van het terrasvormig opgezette paleis van Herodes. Aan de voet van de berg lag een gele zandvlakte met hier en daar kraters en grillig gevormde steenformaties: een maanlandschap waarin rijen zoutpilaren de indruk gaven dat er wel meer dan één vrouw van Lot had omgekeken.

[p. 67]

‘Israël is niet zoals je denkt,’ herhaalde ze.

‘Hoe is het dan?’

‘Overal is de maan eender,’ stond jaren geleden op een spreuk die als ontmoediging voor onze avonturendrang in mijn schoollokaal hing. Gold dat voor Israël? Zeker niet.’

‘Israël,’ zei Yael, ‘is hakèsjet, een woord uit het Ivriet. ‘Regenboog’ betekent het. Zoals een regenboog samengesteld is uit allerlei kleuren die in elkaar vloeien, zó is Israël. En nu bedoel ik niet alleen een regenboog van mensen, vrijwillig samengekomen of noodgedwongen hier naartoe gedreven vanuit alle hoeken van de wereld: noem maar op: India, Duitsland, Koerdistan, de Balkanlanden, China, Marokko, Rusland, Amerika, Polen, Nederland, Egypte, Zuid-Afrika, Yemen, Engeland, Iran, ga maar door. Ik bedoel ook hakèsjet van landschap: beboste heuvels, brede duinen en stranden, bananenplantages, droge steppen waar vruchtbare wadi's doorheen lopen, moerassen die drooggelegd worden door drainage of met behulp van eucalyptusbomen die het vocht door diepgaande wortels uit de grond trekken. Dan in het zuiden de Negevwoestijn die tot de Rode Zee reikt. Verder hakèsjet van plaatsen waar al die uiteenlopende mensen wonen. Niet alleen zijn er moderne steden gebouwd waar bijna alle hotels air-conditioning bezitten. Er zijn ook grote en kleinere nederzettingen en onderling sterk verschillende kiboetsim. Daarmee ben je nog niet klaar. Weet jij wat het leven in een kivutza betekent? Wat zegt het woord mahaboroth je? Ken je het systeem van de moshav en de moshav shitufi? Israël is een regenboog van mensen, woonplaatsen, meningen, gebruiken, kledij, politieke overtuigingen, voedingsgewoonten en mogelijkheden tot ontspanning. Reis door de kleine staat Israël en je bereist de hele wereld.’

Een platte, iets uitgeholde steen leek me een geschikt hoofdkussen. Daar legde ik mijn hoofd op. Al half in slaap zag ik Mozes zijn volgelingen door de Rode Zee leiden. Tegelijk luisterde ik naar Yael. Ze vertelde een legende over de rivier de Jordaan die iets noordelijker in de Dode Zee uitstroomt.

‘Er is een tijd geweest,’ zei Yael, ‘dat de Jordaan er niet was. In

[p. 68]

plaats daarvan ontsprongen drie riviertjes op de berg Hermon, die nu net even over de grens, op Syrisch grondgebied ligt. Elk riviertje stroomde een andere richting uit en alle drie pochten ze erop de belangrijkste te zijn. Daar kwam natuurlijk een stevige ruzie van zodat ze ten slotte besloten God om raad te vragen. En God daalde neer op aarde. Hij ging zitten op een heuvel tussen de drie riviertjes in. Met aandacht bekeek hij ze en luisterde naar hun pleidooi. Maar in zijn ogen hadden ze alledrie gelijk. Daarom zei hij: “Luistert naar me, rivieren! Ieder van jullie is mij evenveel waard als de ander. De een kan ik niet boven de ander stellen. Mijn raad is deze: verenig je tot één machtige stroom en hou op met het voeren van oorlog.”

De drie stroompjes luisterden naar het advies van hun rechter. Ze verbonden zich tot één grote rivier die zich door het land slingert van noord naar zuid. Vanaf dat ogenblik noemden ze zich Jordaan en de heuvel waarop God had gezeten noemden de mensen Tel el Kadi. Dat is Arabisch. Het betekent: de heuvel van de rechter. Zo heet die plek nu nog. Je kunt erheen gaan als je in het noorden van Galilea komt. Je ziet maar!’

Yael ging liggen op de rotsbodem en sliep dadelijk in. Zelf droomde ik van de hele wereld, samengeperst in één klein land waar de mensen Engels spraken, Ivriet, Duits, Jiddisch, Frans, Nederlands - hakèsjet.

Het was mijn eerste nacht in de nieuwe staat, een van de vele wonderen van deze eeuw.