Wees nieuwsgierig en leef langer

Stad in de woestijn

Het witte gebouwtje in Eilath leek verlaten. Er was geen brievenbus, geen klopper, geen bel.

‘Isa! Isa!’ riep ik.

De deur, gloeiend heet onder mijn handen, bleef gesloten. In dit middaguur leek het samenraapsel van huizen onverschillig neergezet te zijn in het woestijnzand. Groene en roze granietbergen van

[p. 69]

Egypte, Jordanië en Saoudi-Arabië, stonden aan weerszijden van het smalle stukje Israëlische grond dat naar de Rode Zee drong.

Op een briefje dat een blonde man me had gegeven toen ik een uur geleden uit de bus stapte, stond: ‘Ga naar Isa. Huis op heuvel. Tweede wadi vanaf Egyptische grens.’

Die blonde man kende ik niet. Hij sprak alleen Ivriet. Ik wist niet wie Isa was en waarom ik naar haar toe moest. Maar ik zag de Egyptische grens en ik wist dat een wadi een droge rivierbedding is, soms uitgesleten tot een breed dal, ontstaan door de stortvloed van regenwater die bij tijden vanaf de bergen naar beneden stroomt. De tweede wadi had ik gauw gevonden. De heuvel zag ik liggen: een vormloze hoop granietgruis.

Tot mijn enkels wegzakkend in een schilferig mengsel van veldspaath, glimmer en kwarts, was ik naar boven geklommen.

Toen ik ‘Isa!’ riep, was het niet langer een naam. Het was het noemen van een einddoel, het vragen om een verklaring.

Op de deur stond met krijt geschreven: ‘Bin im Grab. Herein.’

De deur zwaaide open bij de eerste duw: een kamer, een keukentje. Dit moest het huis van Isa zijn want de blonde man van het briefje was op de witgekalkte achtermuur geschilderd. Breedgeschouderd, zeker van zich zelf, zat hij aan de kust van de Rode Zee. Een blauwogige man met een wilde blonde snor.

Later zou ik zien dat Isa in hem het prototype van de sabra had geschilderd. Met een onverschillig dichtgeknoopt blauw hemd aan, zat hij op de achterwand te vissen. Maar zijn hengel sprong de muur uit en hield boven Isa's bed een rieten lamp vast.

Tekeningen van vreemd verwrongen kale bomen en rotsen, waarin ik versteende mensen zag, lagen overal verspreid.

Het vertrek was klein. Er stonden geen tafel en stoelen. Wel wat comfortabele boomstronken op de stenen vloer zodat je makkelijk kon zitten. Brokken gekleurd koraal, grote schelpen en stukken kopererts lagen op de grond. Aan de muur hingen stofbrillen en een onderwater-zwemuitrusting. Het keukentje had een kraan waar brak water uitkwam. Er stonden wat flessen mineraalwater waarvan ik er één leegdronk. Daarna ging ik op de bank liggen.

[p. 70]

De sabra op de muur leek met een ironische glimlach Isa's kamer aan haar lamp naar boven te hengelen. Ik sliep in.

Dichtbij me vroeg plotseling Isa's stem: ‘Wat zei je?’ Zonder antwoord af te wachten ging ze door in het Jiddisch: ‘ik was vandaag in Ashkelon, in een grafkamer waar ik muurschilderingen moest restaureren.’

Van het Jiddisch ging ze over in het Nieuwhebreeuws dat Ivriet wordt genoemd.

‘Lo dabèr Ivriet,’ zei ik, ‘ik spreek geen Ivriet.’

Daarna in het Duits: ‘En dat waren vrijwel de enige woorden Ivriet die ik ken.’

‘Nee,’ zei Isa, alsof ons gesprek al een paar uur aan de gang was, ‘je zei: hakèsjet. Misschien zei je het in je slaap. Het betekent regenboog. Dat woord kun je wel vergeten in Eilath. Het regent hier soms in geen jaren.’

Ik dronk de gazoz die ze voor me had neergezet en liep daarna met haar mee naar buiten. Het was donker geworden en vrij koel. Eilath rook naar stof, vis en benzine, naar jongensboeken, Old Shatterhand, Lederkous en de Oude Trapper. Vanaf het strand waar ik donkere figuren in een deken gerold op het lichtere zand kon zien liggen, klonk eentonig ritmisch zingen.

Hakèsjet.

Opeens wist ik dat ik dat woord niet geleerd had van Yael. Meer dan twintig jaar geleden: langs donkere straten liep ik door een noordelijke stad. Het adres stond toen nog niet op een papiertje. Ik had het moeten herhalen: de straat, het nummer, een naam, een woord. Onder mijn windjacket droeg ik een pakje en de dolle angst dat alleen een geweerkolf op de straatstenen hoefde te slaan om dat rijtje uit me los te breken: de straat, het nummer, de naam, een woord.

In een tussenkamertje zonder raam maakte de vrouw het pakje open waar ik bij stond. Er zaten restjes wol in. Ze lachte om mijn teleurstelling en liet me een grauwe juten zak zien, gespannen op ruw in elkaar geslagen raamwerk.

‘Alleen maar wachten,’ zei ze, ‘dat houden we niet uit, we moe-

[p. 71]

ten iets te doen hebben.’ Op de ondergrond van jute was al een deel van het werk zichtbaar: een stuk van een regenboog boven een landschap waarin plekken rood, geel, groen, afstaken tegen het grauw van de zak.

‘Hakèsjet,’ zei ze en wees op de regenboog. Daarna streek ze over de plekken kleur: ‘Hatikva, de hoop.’

Hier in Eilath waren anderen bezig het werk waarbij zij jaren geleden was gestoord, af te maken. Een stuk grond, grauw als de juten zak, werd langzaam ingevuld met kleur. Tussen het grijs van onvruchtbare gruisgrond en nog kale heuvels van donker woestijnzand, lag het groen van de botanische proeftuin: tamarisken, parkinsoniabomen, acacia's, cacteeën en oleanders. Er waren vlekken rood en geel van huizen, restaurants, hotels. Over Tmarim Avenue liepen vrouwen en mannen in kakibroeken, rode, geruite of blauwe sporthemden. Hun laarzen deden het woestijnzand langs de kant van die Avenue opwaaien.

‘Overal komen ze vandaan,’ zei Isa.

Haastig knikte ik. Ik wist wat ik zag.

Over Tmarim Avenue liep een regenboog van mensen in de richting van de Rode Zee.