Wees nieuwsgierig en leef langer

Tocht om de Malabar

Op een zondagmorgen kwam oom Bér me halen voor een tocht de bergen in. De auto waarin hij voorreed was opzij helemaal open en had een linnen kap. Aan de achterkant zaten een paar kleine ovale ruitjes die eruit zagen als twee te dicht bij elkaar staande ogen.

Nog steeds vond oom Bér mijn jurk en mijn zonnehoed met het lichtblauwe lint erom: ‘manis sekali.’ Ditmaal bekeek hij me toch enigszins twijfelend toen hij me in die uitrusting zag. Had ik niet iets geschikters om te dragen, vroeg hij. Dat had ik niet, vertelde ik hem maar wat ik niet zei, alleen dácht, was dat er niets geschikters kon zijn om tropische bergen mee in te trekken dan lakschoentjes, een gesteven wit jurkje en smetteloze sokjes van dezelfde kleur.

Oom Bér klom grommend in de auto. Hij droeg een onwaarschijnlijk gevlekt pak van een verschoten kakikleur en had touwschoenen aan vol willekeurige gaten waar hier en daar een teen doorheen schemerde.

‘Ajo dan maar!’ zei hij en tegen mijn moeder die thuisbleef riep hij nog: ‘Maar ik weet niet hoe ik haar weer aflever.’

Die woorden begonnen pas betekenis voor me te krijgen toen we de vrij hooggelegen dessa bereikten die het uitgangspunt voor onze tocht zou zijn. Bij de eerste huizen stonden twee paarden gereed. Oom Bér zette mij met een zwaai op het kleinste, trok de stijgbeugels aan, besteeg zelf het grote paard en reed zonder verder naar mij om te kijken stapvoets weg. Verstijfd zat ik op de brede paarderug en zag oom Bér om de kromming van het smalle weggetje verdwijnen. Mijn paard bewoog het hoofd om vliegen te verjagen en toen ik bij die beweging in een angstreflex naar de teu-

[p. 49]

gels greep om me vast te houden, draaide het dier zich om en begon de weg op te draven achter het paard van oom Bér aan. Mijn zonnehoed gleed van mijn hoofd en bleef, door een elastiekje vastgehouden, op mijn rug bengelen. Ik wilde mijn hoed weer opzetten. Ik wilde hem ook afrukken en weggooien. Ik wilde het paard tegenhouden maar ik wilde ook oom Bér inhalen. Ik was boos en doodsbenauwd. Tegelijk was ik betoverd en verrukt door de situatie. Ik wilde vol angst mijn adem inhouden. Ook wilde ik de lucht diep inademen: die geur van nog vochtige aarde en bomen, van houtvuur, van de paarderug, van mijn strohoed in de zon, een geur van iets ongedachts dat zich in één klap had gemanifesteerd.

Aan weerszijden van me schoof het groen van struiken en bomen voorbij. Af en toe raakte een tak mijn hoofd. Na een paar minuten had ik oom Bér ingehaald en tijdens de hele tocht bleef ik achter hem rijden. Al die tijd draaide hij zich geen enkele maal om maar hij praatte veel en luid, met brede gebaren naar alle kanten wijzend zodat ik niet wist of hij sprak tegen de berg, tegen de reuzen die daar woonden, tegen zijn paard of misschien toch tegen mij.

‘Malabar!’ zei oom Bér met een licht wuiven van zijn hand naar het groen om ons heen dat langzaam omhoogklom naar een onzichtbare top. Voor mij was het een toneelgebaar. Ik begreep toen niet dat Malabar de naam van een berg was. Daardoor waarschijnlijk associeerde ik het met het woord ‘mallemolen’ dat mijn moeder enkele malen had gebruikt na haar aankomst op en kennismaking met het leven op Java.

Blijkbaar gaf het de indruk weer die de omstandigheden daar op haar maakten in het begin: een dolle boel vond ze het. Malabar leek me eenzelfde betekenis te hebben. Min of meer mal en bar en dol werd ten slotte alles wat je met oom Bér ging ondernemen, dat merkte ik al gauw.

Na enkele uren rijden kwamen we op een klein plateau met uitzicht over een dal. Oom Bér steeg af, bond zijn paard vast, maakte zijn stijgbeugels losser en verdween daarna zonder een woord te

[p. 50]

zeggen in de wildernis. Dat is het moment waar ik meestal aan denk bij het woord ‘Java’. Die paar seconden waarin allerlei gewaarwordingen tegelijk kwamen. De vanzelfsprekendheid waarmee ik mijn benen over de paarderug heen kon zwaaien en op de grond springen. De opwelling om oom Bér achterna te lopen maar vlak daarop het besef hier helemaal alleen te zijn, een alleenzijn dat een behoefte bleek te bevredigen waarvan ik het bestaan niet had geweten. Bomen en struikgewas, onontwarbaar dooreengegroeid, metershoge varens, vormden de drie zijden van een natuurlijk podium dat mij gemaakt leek om mij de wereld te tonen. Ver beneden me stroomde een rivier. Ik kon de brug met houten overkapping duidelijk zien. Overal verspreid stonden kleine kamponghuisjes met daaromheen pisang- en klapperbomen. Maar voor mij was die morgen de wereld alleen kleur: roodbruine aarde, de velden geelgroen, de bergen in de verte lila tot paars. Toen oom Bér teruggekomen was met een tak vol koffiebonen, had ik mijn paard al aan een boom gebonden. Zwijgend aten we ons brood. Na afloop van dat maal zei hij alleen: ‘Zie je?’ Ik knikte. Het was een volledig gesprek.

Daarna nam hij me nog mee op een voettocht door een ravijn. In de takken van de bomen hoog boven ons hoofd, zaten troepen kleine apen die schel schreeuwend met ons mee trokken terwijl ze zich van de ene boom naar de andere slingerden. Af en toe bekogelden ze ons met trossen besjes of vruchten. Een tros oranje-rode bessen spatte uiteen op de schouder van mijn witte jurk. Ik bleef haken aan een tak en scheurde mijn rok. Op de bodem van het ravijn gleed ik uit op een gladde steen en viel in het vuilbruine water van het ondiepe stroompje. Ik verloor een schoen en liet mijn sokjes achter op een plek waar ik ze te drogen had gelegd.

Oom Bér schoof mij die avond wat verlegen de voorgalerij binnen.

‘Ik waarschuwde je vanmorgen al,’ zei hij tegen mijn moeder.

‘En waar is het lint van je hoed gebleven?’ vroeg zij alleen.

Het leek me heel logisch om daarop te antwoorden: ‘Ik wil mijn hele leven malabarren.’