Wees nieuwsgierig en leef langer

Het huis met de djamboebomen

De reis naar Java met het afscheid van familieleden en het buurmeisje uit mijn dorp, was lang niet zo'n onthutsende ervaring als het vertrek uit dat hotel.

Mijn ouders waren enthousiast. Ze hadden het lot uit de loterij getrokken: Bandoeng. Als pas aangekomen gouvernementsambtenaar had mijn vader verwacht naar de buitenbezittingen gestuurd te worden. Nu hadden ze niet alleen een grote plaats toegewezen gekregen maar ook de meest begeerde want Bandoeng lag hoog, omringd door bergen. Het klimaat was er goed.

Met een wrok tegen die wonderstad zat ik in de trein. Een zevenjarige kijkt nog niet in de verte en het landschap zag ik dus nauwelijks. Ik keek alleen vlak voor mijn voeten en daar was de vuile vloer van de treincoupé. Van Moessi had ik geen afscheid kunnen nemen. Nènèh had ik niet meer gezien. Ook de tuin die ik gemaakt had van stenen, takken, kleine plantjes, op mijn plekje onder de bougainvillea, was zonder verzorging achter gebleven.

‘We waren er alleen op doorreis,’ zei mijn vader.

Na een paar jaar op de eilanden leerde ik dat we altijd overal ‘alleen op doorreis’ waren. Het werd een gewoonte die in je bloed ging zitten: inpakken, uitpakken, vriendschappen sluiten, afscheid nemen, vertrekken, aankomen, voorzichtig ergens wortelen, niet te diep, straks zou die aarde weer afgeschud moeten worden en het zou opnieuw beginnen: inpakken, uitpakken -

Ons huis in Bandoeng lag in een stille straat. Van binnen en bui-

[p. 29]

ten was het wit. Zeker twee maal zo groot leek het me als ons huis in Holland. De vertrekken, vele met een onbekende bestemming, bleken bevolkt met onbekende figuren in zachtritselende sarongs die op blote voeten over de tegelvloeren liepen.

Ik begreep helemaal niet waarom het aantal personen van ons huishouden opeens was verdrievoudigd. Er woonde nu een djongos bij ons die limonade maakte, een kokkie die kookte, een baboetjoetjie die de was deed, een andere baboe die de slaapkamers verzorgde en altijd in een hoekje wat afwezig stond te vegen. In de tuin zat een jongen te wieden. Hij was even groot als Moessi maar niet zo aardig. Het bleek de kebon.

Een tijdlang heb ik gedacht dat hij niet kon lopen. Urenlang zag ik hem gehurkt zitten en met trage vingers onkruid uit de bloembedden trekken. 's Avonds was hij er opeens niet meer.

De jonge kebon bleek de enige die niet ‘op het erf’ sliep. De anderen woonden in de bijgebouwen, vertrekken die met de keuken, voorraadkamers en badkamer achter in de tuin lagen. Ze waren van het hoofdgebouw gescheiden door een open gang, beschut door een dak op palen.

De eerste dagen liep ik aarzelend rond door het huis, elk ogenblik verwachtend dat wij wel weer zouden opbreken. Het feit dat ook hier geen kleed lag op de grijs geribbelde tegelvloer, dat de gekalkte muren kaal waren en de kamers alleen de meest noodzakelijke meubelstukken bevatten, maakte die verwachting voor mijn gevoel bijna tot zekerheid.

Maar in de voorkamer en het vertrek daarnaast, het ‘kantoor’ van mijn vader, bleven mijn ouders uitpakken.

In mijn slaapkamer werd een kist met speelgoed neergezet, ik moest niet zo in de weg lopen, ik moest maar gaan spelen.

Onwennig zat ik op de tegelvloer en begon een hotel te bouwen van mijn blokken. Maar ik deed het zoals Nènèh: met maar één oog op mijn werk gericht. Met mijn andere oog keek ik achterdochtig het vertrek rond: buiten het getraliede raam lag een groene wildernis van onbekende struiken en bomen. Eén bruin klapdeurtje, zonder drempel gaf toegang tot de slaapkamer van

[p. 30]

mijn ouders. De er tegenoverliggende deur kwam uit in de eetkamer. Door een raam zonder tralies of glas kon ik de binnengalerij zien. Een zwijgende figuur in sarong en kabaja liep van de slaapkamer van mijn ouders, door mijn kamertje heen naar de eetkamer en terug. Haar handen waren altijd leeg. Ze was zeker ook op doorreis.

Nooit keek ze op. Nooit zei ze iets tegen me. Haar komen en gaan bleef onverklaarbaar.

Toen ik voor het raam van de binnengalerij het gezicht van de djongos zag die zwijgend naar binnen bleef staren, duwde ik mijn net opgebouwde hotel omver. Door de eetkamer heen rende ik de achtergalerij op, de houten trap af en de tuin in.

Aan de voorkant van het huis ging ik op het lage witte muurtje zitten en keek de weg af. Er kwam een man aan die een gescheurd hemd droeg en ook op blote voeten liep. Zoiets mocht ik niet doen maar verbazen deed het mij niet. Al deze mensen waren volwassen en volwassenen mochten dingen doen die kinderen verboden waren.

Aan een juk over de schouder van de man, hingen twee manden die hij vlak voor mij neerzette en uit begon te pakken. Hij stak me een stuk goelali toe en hoewel ik dat lekkers nog niet kende, nam ik het dadelijk aan en begon ervan te eten. Hij gaf me kweesemprong en kwee-talm en dòdòl. Ik had mijn handen vol en at van alles wat. Ik vond hem een heel aardige man.

Opeens stonden ze allemaal om me heen: de djongos, de kokkie, de baboe-tjoetjie en de baboe van de slaapkamer met de sapoe lidi nog in haar hand. Ze schreeuwden en scholden tegen de man met het gescheurde hemd en hij schold en schreeuwde terug. Vuisten werden geschud. Bruine armen vlogen heen en weer langs mijn hoofd.

De aardige man wilde geld zien, dat begreep ik nu wel.

Door overal aan te knabbelen had ik een klein kapitaal aan snoepgoed gekocht. Doodsbenauwd rende ik de tuin weer in en klom in de hoogste boom die er stond.

‘Kijk, een djamboeboom,’ had mijn moeder gewezen toen we

[p. 31]

aankwamen. Vanuit de beschutting van die boom waar glanzende zachtroze vruchten om me heen hingen, keek ik opgewonden neer in de tuin, op het lage huis. De man met het gescheurde hemd ging weg.

Vlak bij mijn boom die op het achtererf stond maakte de kokkie een houtskoolvuurtje op de galerij voor de keuken en begon pisang te bakken. De djongos hakte een groot blok ijs in kleine stukken. De baboe tjoetjie haalde water op uit de put.

In de tuin hing een warm wit waas waarin voor mijn gespannen toekijkende ogen vreemde katten rondliepen met een haak in hun staart en onbekende insekten tussen de struiken onbekende geluiden maakten. Van de aarde beneden me steeg weer de vreemde geur van dit land op. Nu overheerste daarin de lucht van gebakken pisang en van het heetgeworden asfalt dat voor het tuinmuurtje lag.

Ik zag een rode bloem die ik niet kende. Er kroop een tor rond die ik nooit had gezien. Tussen de struiken liep een pad dat ik nog niet had gevolgd.

Haastig, vol verwachting, liet ik me langs de stam van de djamboeboom terugglijden in die nieuwe wereld.