Wees nieuwsgierig en leef langer

De roedjak van nènèh

Nènèh zag ik voor het eerst op mijn tweede dag in dat hotel. Ze zat heel oud, maar met nog kaarsrechte rug, op de zijgalerij achter een naaimachine. Achteraf denk ik dat ze bezig geweest moet zijn met het verstellen van het wasgoed van de gasten.

Terwijl mijn zwartogig vriendje Moessi langs haar heen liep, maakte hij een grimas. Ze begon hem dadelijk tut te schelden en wat ik van haar hoorde waren de eerste woorden Maleis die ik leerde. Haar donker gezicht dat vrij gaaf leek als het in rust was, sprong uiteen in duizend rimpeltjes, de bijna tandeloze mond ging wijd open terwijl ze schreeuwde: ‘Brandal. Binatang.’

En ten slotte, toen Moessi treiterend om haar heen begon te dansen: ‘Anak sètan! Duivelskind!’

Ik keek naar haar ogen. Die hadden plezier al bleef haar gezicht boos vertrokken. Haar handen lieten het naaiwerk los en werden omhoog gestoken om de hemel ten getuige te roepen.

‘Brandal! Binatang!’

Moessi holde ineens weg en verdween in een van de vertrekjes

[p. 26]

waar het schemerdonker was en waar ik hem niet durfde volgen.

Vol ontzag bleef ik voor Nènèh staan. Ze mopperde gedempt tegen me maar begon nu weer te naaien. Haar bewegingen waren driftig, haar tong klakte vol wrevel maar terwijl haar ene oog op het naaiwerk bleef gericht, gluurde het andere oog naar mij en spande met me samen. Meer was er niet nodig om me duidelijk te maken dat dit een van de vele onverwachte feestjes was waaraan het nieuwe leven rijk bleek te zijn. Gespannen bleef ik bij haar staan.

Ze was klein, mager, met afhangende tengere schoudertjes. Ze zag er heel deftig uit vond ik. In tegenstelling tot de andere bedienden droeg ze geen roze of gebloemde kabaja maar een wit baadje met kant versierd en door gouden spelden bijeengehouden. In de grijze haarwrong die laag in de dunne nek lag, zag ik een kleine rode bloem zitten. Ze was een van de meest indrukwekkende vrouwen die ik ooit had gezien.

Moessi kwam aanhollen over het hete erf. Hij was veranderd in een gruwelijk monster. In elke hand hield hij een blikje waarin steentjes zaten. Hij zwaaide ze triomfantelijk hoog boven zijn hoofd. Z'n gezicht was verborgen achter een masker van boombast, woest beschilderd met witte en rode verf. Toen hij later, vóór ik uit het hotel vertrok, ook zo'n masker voor mij maakte, zag ik dat hij de kapoer waarmee zijn moeder de tennisschoenen van de gasten wit maakte en de rode sirih die zijn grootmoeder Nènèh pruimde, gebruikte om bizarre effecten te bereiken.

Met dat masker voor, de rammelende blikjes heftig in beweging, begon Moessi om de oude vrouw heen te dansen. Onmiddellijk liet ze haar naaiwerk weer vallen, balde de vuisten en schreeuwde opnieuw: ‘Brandal!, Binatang!, Anak Sètan!’

Ik stond plotseling verslagen. Hier was ik op een feest waar anderen feestkleren droegen, alleen ik niet. Het leek onmogelijk nog een minuut langer te blijven. Huilend van boosheid holde ik terug naar de hotelkamer en daar lag op tafel de rol serpentine die ik de vorige dag van oom Bér had gekregen. Het masker van Moessi was zo indrukwekkend dat ik de gedachte een masker van papier te maken liet varen. Ik wikkelde een reep rood serpentineband om

[p. 27]

mijn hoofd en hing er een rij blauwe, groene, gele en paarse serpentinekrullen aan. De grootste krullen schikte ik zo dat ze afhingen tot op mijn neus en voor mijn ogen. Struikelend, doordat ik niet veel meer kon zien liep ik haastig terug naar het feestterrein. Nènèh zat nog te schelden. Moessi danste, zong en ratelde met zijn blikken. Toen hij mij zag bleef hij stokstijf staan. Het was duidelijk dat ik hem met mijn uitrusting net zo imponeerde als hij mij met de zijne.

Zelfbewust kwam ik dichterbij en even later dansten Moessi en ik op de zijgalerij om Nènèh heen, elk met een ratelend blik, hoekige gebaren, schele ogen en schelle kreten.

Nènèh gaf ons op bevredigende wijze partij. Ze schold, ze dreigde, ze deed uitvallen naar onze snel wegspringende blote benen.

Terwijl ik zoals een wilde ronddanste leerde ik het eerste Maleise liedje waarvan ik me nu nog maar twee regels herinner:

Nènèh soedah toea
Giginja tinggal doea

Het schenen die twee regels te zijn waar het om ging en al gauw zong ik met Moessi mee totdat Nènèh opsprong en op heel andere toon schreeuwde: ‘Abis! Abis! Het is genoeg!’

Ze liep weg maar kwam terug met een grijs stenen potje, een grijs stenen stamper. Kleine rode pepertjes begon ze daarin fijn te wrijven. Uit een geheimzinnig flesje schonk ze een donkere vloeistof bij. Ze voegde suiker toe en terwijl Moessi en ik naast haar hurkten deed ze in plakken gesneden onrijpe vruchten in de kom, roerde alles dooreen en overgoot het met azijn.

Nog hijgend, de serpentinekrullen die voor mijn ogen hingen vochtig van het zweet dat langs mijn gezicht liep, at ik voor de eerste maal in mijn leven roedjak.

De goden op de Olympus mogen dan ambrosia gegeten hebben, het kan geen door Nènèh bereide roedjak zijn geweest en dus werd het allerbeste die goden altijd onthouden.

[p. 28]

Van oom Bér hoorde ik later de vertaling van de onbegrepen woorden van mijn liedje: ‘Nènèh soedah toes - Nènèh is al oud. Giginja tinggal doea - ze heeft nog maar twee tanden over.’

Even was ik geschokt. Maar toen herinnerde ik me haar ogen en ik herinnerde me haar roedjak. Men zegt dat elke liefde vergeten kan worden. Misschien is dat zo. Maar Nènèh en haar roedjak zal ik niét vergeten.