Wees nieuwsgierig en leef langer

Het land van oom Bér

Dat ik de kade van Tanjong Priok niet hoefde op te lopen in een gestreepte tjelana monjet, maakte heel Java op slag voor mij aanvaardbaar. In een witte jurk, een zonnehoed van stro op het hoofd, liep ik op zwarte lakschoentjes een land binnen dat in niets leek op het gruweltafereel dat mijn buurmeisje Lena mij voor ogen had gesteld. In plaats van over een glibberig pad vol gifslangen, reed ik over een brede open weg van de havenplaats Priok naar de iets verderop gelegen hoofdstad. De voorspelde apen en tijgers waren nergens te zien en boven mijn hoofd laaiden de rode trossen van de flamboyantbomen.

We werden van de boot gehaald door een vriend van mijn ouders. In de koortsachtige maanden vóór ons vertrek had ik over hem horen spreken als ‘oom Bernhard die alles wel zal regelen.’

Hij bleek een jolige man in een gekreukeld wit pak vol vochtplekken. Zijn nek was rood en zo dik dat hij gedwongen was de bovenste twee knopen van zijn toetoepjasje ongebruikt te laten. Om dit zondigen tegen de etikette te verdoezelen droeg hij in de halsopening van het jasje een met borduursel versierde witte zakdoek die hij om het uur ververste. De bezwete doekjes stopte hij in zijn linkerjaszak die steeds meer ging uitpuilen naarmate de rechterzak waarin hij zijn verschoningen meedroeg, slonk.

‘Zeg maar oom Bér, kind,’ zei hij dadelijk tegen me. Daarop klakte hij met zijn tong uit bewondering voor mijn zonnehoed en werd daarmee mijn vriend voor het leven.

‘Manis sekali,’ zei hij tegen me, ‘lief, heel lief.’

Hij was zo door en door een totok, volbloed Hollander met zijn blond haar, blauwe ogen, lichte sterk transpirerende huid, dat hij

[p. 19]

wel allerlei inheemse woorden moest gebruiken om zich zelf het gevoel te geven dat hij erbij hoorde, er echt helemaal bijhoorde. ‘Manis sekali.’ Ik zou het hem later nog vaak horen zeggen en deze twee voor mij toen onbegrijpelijke woorden zijn verbonden gebleven met de sfeer van die allereerste dag. Ik hoef ze maar uit te spreken om alles opnieuw mee te maken: het hoge roepen van de koelies op de kade. De fluit, lang en schril, van het boottreintje dat een deel van de afhalers terugbracht naar de stad. De geur van stof en zweet en onbekende bloemen. De loodsen, hinderlijk wit in het zonlicht. De mannen in hun verfomfaaide pakken, de vrouwen in bontgebloemde kleren met gezichten die sterker gepoederd waren en meer rouge droegen dan ik ooit in mijn Hollands dorp had gezien.

Oom Bér was speciaal voor ons van zijn theeonderneming ‘naar beneden’ gekomen en hij had werkelijk het een en ander geregeld. Hij had kamers in een klein hotel besproken en daarmee was voor hem de kous af. Mijn ouders wilden zo gauw mogelijk gaan rusten maar hij liet zich niet beroven van het pretje er eens een dagje tussenuit te zijn. ‘De nonna is zeven geworden aan boord?’ zei hij tegen me, ‘dan is de nonna al groot. De nonna gaat met oom Bér mee kikkerbilletjes eten.’

Zodra de taxi voor het hotel was gestopt, trok hij me naar de overkant van de straat waar een paar tweewielige rijtuigjes stonden te wachten. De paardjes, kleiner dan die ik in Holland had gezien, lieten de hoofden hangen. De koetsiers zaten te slapen op de bok. ‘Ajo! In een deeleman, jij!’ commandeerde oom Bér, ‘rusten is goed voor baroe's, nieuwelingen, die bang zijn voor een beetje zon. Op de kebon kun je ook niet rusten vóór het middageten. Vandaag is het hari besar, een feestdag.’

Terwijl het deelemanpaardje begon te draven, zag ik mijn ouders druk bezig met koffers en toegeschoten hotelbedienden, snel uit het gezicht verdwijnen. Het leek of ze oplosten in de zinderende hitte boven het wegdek.

Van die dag herinner ik me geen straten, pleinen of gebouwen. Ik reed rond over een groots, veelkleurig kermisterrein waar klan-

[p. 20]

ken en geuren me in verwarring brachten, waar in mijn ogen iedereen verkleed ging en waar de Chinese begrafenis met muziek en kronkelende draken de indruk maakte van een feestelijk gebeuren.

In het restaurant zat ik trots naast mijn oom Bér aan een tafel vol mysterieuze gerechten. En ik, die nooit een slak aan had durven raken zoals Lena, die geen torren over mijn arm durfde te laten kruipen zoals Gert, de jongen uit mijn dorp, at nu kikkerbilletjes of het boterham met kaas was.

Een wereld van wonderen leek het me, waarboven ik, in een helle hemel waarnaar ik mijn ogen nauwelijks kon opslaan, de terang boe-lan vermoedde die mij voorgoed deel zou doen hebben aan een eeuwigdurend feest.