Wees nieuwsgierig en leef langer

[p. 10]

Wie nieuwsgierig is, leeft langer

Nieuwsgierigheid is een prijzenswaardige eigenschap. Laten we dus maar ophouden ons geïrriteerd te voelen wanneer we een kind betrappen dat door sleutelgaten kijkt, bladert in verboden boeken en vraagt naar dingen waar het volgens ons niets mee heeft te maken.

Nieuwsgierigheid houdt het leven in stand. Wanneer de mensheid deze eigenschap niet in voldoende mate zou hebben bezeten, waren we in het stenen tijdperk blijven steken. Er zou geen vooruitgang zijn geweest. We zouden nog leven als de apen. Natuurlijk zijn er wel mensen die kapot gaan aan hun overgrote nieuwsgierigheid maar ze behoren tot de uitzonderingen. Door gebrek aan nieuwsgierigheid zijn daarentegen culturen ten onder gegaan en heel wat mensen zijn erdoor in het graf gekomen voor het hun tijd was.

In de binnenlanden van Sumatra leefde een man die nu eens niet het loodje legde door een van de drie bekende levensbedreigers in de tropen: drank, vrouwen en eenzaamheid. Hij ging ten onder aan een totale afwezigheid van nieuwsgierigheid.

Hij was een vriend uit mijn schooljaren. Toen ik hem tien jaar na ons schoolcontact terugzag, was hij van de bleke jongen met korte broek op de voorste bank uitgegroeid tot een lange bleke man met bril en goede positie als controleur op een buitenpost. Ik maakte kennis met zijn vrouw en kind. Zijn vrouw vertelde mij toen al dat er klachten kwamen over de rapporten die hij indiende. Of beter gezegd: over het feit dat hij naliet rapporten in te dienen. Hij hád namelijk zelden iets te rapporteren. Hij vroeg zich niet af waarom de Sumatranen zijn instructies negeerden, waarom er samenkomsten waren, waarom er onrust was in de kampongs.

Het verwonderde mij toen nog niet zo dat hij naliet te vragen naar wat mij in de afgelopen tien jaar was overkomen. Ik schreef het toe aan het normale gebrek aan belangstelling dat mensen zo vaak tegenover elkaar aan de dag leggen. Wel vond ik het vreemd dat hij evenmin informeerde naar vroegere schoolkameraden en docenten die we beiden hadden gekend.

[p. 11]

Zelfs toen ik de naam noemde van een meisje dat hem in die dagen tot het dichten van liefdessonnetten had gebracht, knikte hij alleen tevreden maar ging er niet op door.

In mijn verdere omgang met hem kwamen steeds meer momenten waarop ik mij verwonderde over zijn gebrek aan nieuwsgierigheid. Hij vroeg nooit waarom iemand kwam, waarom iemand wegging, waarom iemand een rouwband droeg of zijn arm in verband had. Hij aanvaardde alles wat hij zag en hoorde als vanzelfsprekend en dit was in wezen geen onverschilligheid. Hij was hartelijk genoeg maar er kwamen nu eenmaal nooit vragen in hem boven. De behoefte iets te veranderen, te verbeteren, het zich zelf of anderen prettiger te maken ontbrak daardoor bij hem totaal.

Voor hem bestond er geen waarom, waardoor, waarheen, waartoe. Eerst dacht ik: dit is nu de volmaakt gelukkige mens. Hij vraagt niet meer dan hem wordt voorgeschoteld. Hij accepteert. Altijd is hij in rust. En een tijdlang probeerde ik die bijzondere eigenschap bij mezelf aan te kweken. Maar ik viel altijd weer uit mijn rol. Als ik tijdens een wandeling met hem langs de slingerende rimboepaden een slang zag wegschuifelen, vroeg ik me af: waar leeft zo'n beest van, wat zou ik hebben moeten doen als ik hier op deze afgelegen plek door dit giftige soort was gebeten? Ik was ervan overtuigd dat mijn vriend op een steen in de zon was gaan zitten wachten tot het gif zijn werk had gedaan.

Als ik een dode vogel zag liggen op het pad, zei ik dadelijk: ‘Hee, hoe zou dat nu komen? Heeft een bunzing hem gepakt. Maar nee, die vallen geen vogels aan. Is hij uit het nest gevallen? Daar is hij te groot voor. Gaan vogels zomaar midden op een voetpad dood van ouderdom? Zijn er tropische vogelziekten? En ik voelde de zon niet meer, rook de kemoening niet langer en zag niet meer waarlangs ik liep.

Voor hem was het gewoon een wegschuifelende slang, een dode vogel. Hij pakte de vogel zonder nadenken op en wierp hem in de struiken. Na een jaar kwam ik weer eens langs zijn afgelegen buitenpost. Zijn houten huis was leeg, onkruid woekerde over de trappen die naar zijn voorgalerij voerden. Zijn assistent vertelde

[p. 12]

me dat mijn vriend er slecht aan toe was. Zijn vrouw was van hem weggelopen en had het kind meegenomen. Hij had de ene terechtwijzing na de andere ontvangen uit de hoofdstad over zijn werk. Zelf lag hij in het ziekenhuis in de dichtstbijgelegen kustplaats na een ongelukkige val waarover hij niemand iets had gezegd. Dat was denkelijk niet bij hem opgekomen. Ik ging hem daar in dat ziekenhuis opzoeken. Hij was jong, leek zo'n veelbelovende toekomst voor zich te hebben maar hij zag er slecht uit. In één opzicht was hij de oude van vroeger.

Hij was verwonderd toen ik ernaar informeerde hoe dit alles zo over hem was gekomen. Hij wist niet goed raad met mijn vragen. Maar al gauw begreep ik dat dit alles met hem had kunnen gebeuren juist doordat hij nooit ergens nieuwsgierig naar was.

Hij vroeg zich niet af wat zijn vrouw dacht en voelde, wat zij deed als hij wekenlang op inspectiereis door de binnenlanden trok. Hij verwonderde er zich niet over toen hij zijn kind eens in een verafgelegen kampong aantrof temidden van een bevolking die in die dagen niet erg tevreden was met zijn bestuur van het gewest. Dat zijn assistent met de landbouwers transacties afsloot waarvan hij niet op de hoogte werd gesteld, verbaasde hem niet. Ook de pijn in zijn lichaam die steeds vaker terugkwam, had hij zonder vragen aanvaard totdat hij op een dag in de brandende zon op de kebon in elkaar zakte. Hij bleek tot het uiterste verzwakt toen hij in het ziekenhuis werd binnengebracht.

‘Hij is er te laat mee,’ zei de dokter tegen me, ‘ik kan er niet veel meer aan doen. Jammer, het was niet nodig geweest.’

Toen hij op sterven lag vroeg men hem of hij een geloof had en of men een geestelijke voor hem moest waarschuwen. Die vraag scheen hij nauwelijks te begrijpen. Voor alle zekerheid liet men toch een zieleherder komen. Die begon met te informeren of hij zich niet afvroeg wat er nu met hem ging gebeuren. Hij toonde zich zeer verwonderd.

‘Maar dat weet ik immers,’ zei hij, ‘ik ga dood.’

Daarmee was voor hem de zaak afgedaan. Misschien was hij toch een gelukkig mens. Maar wie nieuwsgierig is leeft langer.