Op een namiddag in september

[p. 151]

Spoedbestelling
Brussel, 10 October 1938
Herman Flénu aan zijn dochter

Jeanne,

Ik had niet kunnen verwachten ooit in mijn leven te doen of te zullen doen, wat ik nu onderneem. Dat ik het doe begrijp ik nog niet volkomen, ik kan het slechts gedeeltelijk verklaren met behulp van die oude levenswijsheid die zegt: dat geen mensch ter wereld ooit het recht heeft volkomen zeker te zijn van zich zelf. Ik heb altijd iedere zoogezegde levenswijsheid verachtelijk ter zijde gezet. Gij weet genoeg dat ik een positief man ben, die zich niet drijven laat op willekeurige stemmingen en nog minder op het genoegen van vage emoties, onbepaalde aandoeningen. Ik heb nu eenmaal voor mij zelf uitgemaakt, dat géén wijsheid algemeen kan zijn. Geen mensch gelijkt op den ander, wat zou hij kunnen doen met een wijsheid, goed voor zijn gebuur? Ieder moet zijn eigen wijsheid verwerven, zooals ieder zijn eigen leven leidt, waaruit hij dan de lessen en wijsheden heeft te puren. Maar tegen-

[p. 152]

over mijn geweten - uitsluitend tegenover mijn geweten - ben ik verantwoordelijk voor u; of gij het nu aangenaam vindt of niet; gij zijt een kind van mij en vermits gij nog niet meerderjarig zijt, moet ik zorgen voor u. Het is mij nog altijd een raadsel, dat een kind van mij zoo eigengereid is kunnen optreden, maar nu moet het gedaan zijn. Ik onderstreep: ik heb u zóó lief, als uw moeder dat doet. Wellicht is mijn liefde voor u van eene andere geaardheid, maar ik ontken beslist dat zij daarom minderwaardig aan de hare zou zijn, of minder intens. Uw eigen belang eischt, dat gij terugkeert. Niet zoozeer omdat uw plaats nu eenmaal bij ons is, maar om te voorkomen dat gij in die morose, ziekelijke stemming waarin gij verkeert heelemaal zoudt stranden of ten onder gaan, of de speelbal zoudt worden van een weeke sentimentaliteit, die u als mensch verloren laat gaan. Ik weet wat gij nog niet weet: dat de jeugd zich spoediger over slagen van het lot kan stellen en dat de veerkracht van een jonge ziel sterker is dan deze van een door het leven min of meer versleten mensch! Voor u ben ik eenigszins bevreesd: ik geef er mij nu - eerst nu! - rekenschap van, dat gij dweepziek zijt aan-

[p. 153]

gelegd, dat er bij u een zeker masochisme, een wellust in het lijden, is ingetreden en dit is een groot gevaar. Deze tijd duldt dit valsch-romantische, dit valsch-sentimenteel gedoe niet. Wie niet stevig op zijn voeten staat en de dingen ziet zooals ze zijn, zal ten gronde gaan. Ik kan den ondergang van mijn dochter niet lijdzaam aanzien. Mijn geheele wezen komt daar tegen in verzet. Ik weet wat u is geschied, maar zou het nog niet veel erger hebben gekund? Stel u voor, dat uw man zou gestorven zijn in een oorlog en dat gij den last zoudt hebben van kinderen, ware dit niet veel erger? Ik herhaal u nadrukkelijk: keer terug. In uw eigen belang.

Indien gij het nu nog niet beseft, bestaat de kans, dat gij er mij later een verwijt zult over maken, dat ik niet eerder, zoogezegd handelend, ben opgetreden.

Mijn zwakheid, die ik erken, bestaat hierin, dat ik te lang heb gemeend moeder den voorrang te moeten laten omdat, naar weer die oude levenswijsheid zegt, een kind allereerst de moeder behoort. Ik heb moeder laten doen in de overtuiging dat zij, geleid door vrouwenintuïtie, een einde zou stellen aan dien al te gekken toestand. Gek is inder-

[p. 154]

daad wat zich voordoet. Gek was het dat gij zijt heengegaan van ons - ik heb u dit vergeven, moeder heeft het ongetwijfeld geschreven - maar ik kan u niet langer vergeven, dat gij wegblijft.

Ik krijg stilaan de overtuiging, dat moeder door haar correspondentie, uw terugkeer om de een of andere reden, die ik niet kan begrijpen, verdaagt. Ik weet niet wat moeder u schrijft, ik wil haar geheim eerbiedigen, maar alles heeft grenzen en mijne grenzen zijn bereikt. Gij moet terugkeeren, ik herhaal het voor de laatste maal. Ik heb veel geduld geoefend, gij zult u daarover niet kunnen beklagen. Als gij niet vrijelijk terugkeert tot ons, zal ik u komen halen. Ik kan de stilte in onze woon niet meer verdragen. De wereld staat op het instorten, gij zult het nu wel beter weten dan wie ook. Kom u beschutten voor deze instorting bij ons en weet vooral, Jeanne, wat moeder u ook moge hebben geschreven, dat ik, als echtgenoot en vader, wellicht wel mijn zwakheden heb gehad, maar jegens moeder of mijn kinderen nooit te kort ben gebleven aan den eerbied, dien het hoofd van het gezin in de allereerste plaats moet hebben voor ieder lid van dit gezin. Het past mij niet dat ik u over intieme

[p. 155]

aangelegenheden zou schrijven, ik ben uw vader, maar graaf in uw geheugen: zult gij daarin iets opdelven, dat gij mij ten laste zoudt kunnen leggen? Neen. En als zal blijken dat uw jeugd niet overal met zonnenplekken als bevloerd ligt, weet gij dan wel zeker dat ik daarvan de schuld ben? Maar ik weiger op dien toon voort te gaan, ik roep u, gij moet gehoorzamen. Meen daarom niet dat die roep, al klinkt hij krachtig en beslist, daarom liefdeloos is,

vader.