Op een namiddag in september

[p. 93]

Spoedbestelling
Brussel, 6 October 1938
Marie Flénu-Aspin aan Jeanne Flénu

Lieve Jeanne,

Ik ben een waanzinnige; vergeet, vergeef mij al wat ik u schreef. Wat heb ik er u kunnen door leeren? En wat heeft het te beduiden? Waardoor is het gekomen dat ik u, zelfs over mijn leven in de stad waar gij nu toeft, heb kunnen schrijven, welke macht heeft mij gegrepen? Ik zwijg nu al zooveel jaren, ik heb u nog zooveel verzwegen en ik voel wel dat ik niet in staat zal zijn om u alles te zeggen; ik beken het aanvankelijk van plan te zijn geweest, maar ik geef mij nu rekenschap: gij weet genoeg, méér dan genoeg en daarbij: hoe weinig is dat alles belangrijk ten overstaan van het drama: wereld.

Het is mij daarbij of ik aan mijn plichten ben te kort gekomen, ik had u niet deelgenoote moeten maken, van wat ik in mijn hart bewaar. Ik vraag mij met ontzetting àf hoe gij nu voortaan tegenover vader zult staan. Hij houdt van u op zijne wijze, zooals ik ook van u houd op mijne

[p. 94]

wijze, zooals gij van Lucien houdt op uwe wijze; iedereen heeft lief op zijne wijze en dat kan niet anders; vele drama's ontstaan doordat men dat niet weet, doordat men gelooft dat iedere mensch op dezelfde wijze liefheeft. Er is daar geen algemeen geldende maatstaf voor.

Mag ik het zeggen?

Jeanne, ik durf u niet goed onder de oogen komen, ik voel mij schuldig, het lijkt mij of ik een misdaad heb bedreven. Ik voel mij diep ongelukkig, ik voel mij zeer arm, zeer berooid, schamel; het lijkt mij of ik niet voldoende ben gekleed. Och, Jeanne, vergeef en vergeet toch alles en kom nu maar spoedig terug.

Vader wordt iederen dag meer opgewonden. Ik riep hem nog vandaag toe, maar ga haar dan halen! En mijn fierheid? vroeg hij, moet dit juffertje meenen, dat wij heel erg blij zijn als zij gelieft terug te komen in onze kluis?... Altijd die groote woorden, Jeanne, wat hebben ze al een onheil gesticht, waarom meenen de menschen toch dat zij zich er van bedienen moeten in oogenblikken, die boven de gewone uitstijgen? En dan die menschelijke fierheid! Het jammerlijke is, dat zij zich niet laat zien

[p. 95]

als zij zich moest laten gelden. Men bergt haar dan spoedig weg, de mensch is over het algemeen een zwakkeling; och, hij is immers slechts een mensch?

Ja, uit deze opwerping zult gij al begrijpen dat ik moedeloos ben; ik ben ook ontzet, vandaar die moedeloosheid, Jeanne en daarom verzoek ik u niet op mij te wachten; kom, ik zal u hier van den trein afhalen en er voor zorgen, dat wij onze huiskamer binnen komen, wij samen, Jeanne, als vader er is! Als hij dan mocht losbreken in toorn, zal ik er bij zijn, zal ik vóór u gaan staan. Hebt gij nog geld voor de reis, moet ik u geld zenden? Telefoneer mij, Jeanne, kom toch spoedig. Bevend omhels ik u reeds,

moeder.

P.S. Ik vroeg mij af, welke macht, mij gegrepen heeft. Ik weet het nu: déze tijd, mijn kind. Deze tijd is het, die mij mijn hart belijden laat. Ik wil gedaan maken, met het verleden; wellicht leert gij tóch iets van het domme en dwaze levensavontuur van uw moeder...