Het duistere bloed

[p. 67]

VII.

IK vond het dan ook niet zoo tragisch als opgeeischte naar Duitschland gezonden te worden. Het voldeed aan mijn heimelijkst verlangen: hier weg, - ergens heen, - wáár deed er niet toe, als ik maar aktief kon zijn.

Op een sneeuwochtend reisden wij af. Het station kreunde bij het verdrietig afscheidnemen van de anderen. Ook naar mijn zin was ik te koel bij de laatste kus op Liza's mond. Tine tilde ik hoog op. Zoende te forsch, zoodat het kind aan 't huilen sloeg.

De trein joeg weldra door sneeuwjachten. Niemand van de getransporteerden keek naar buiten. Allen waren te zeer onder den indruk. Schrik woog zwaar. Voor velen stond het vast dat de Dood, welke hen uit de roode grachten van den Yzer gespaard had, hen in Duitschland zou vellen.

Hoe heel anders was het met mij. Het scheen

[p. 68]

mij toe of het leven mij weer opnam, of de Arbeid mij riep. Mijn kracht moest bezigheid hebben, zich met iets kunnen meten. Toen de trein langzaam over de Hohenzollernbrücke te Keulen stommelde en mijn blik hangen bleef aan de blauwe flanken van den Dom vocht de morgensmoor met den dampenden Rijn. Dit wekte herinnering aan de Schelde en hoe ik voorheen elken ochtend licht van vreugde ter haven toog.

Duitschland vouwde zich nu open in den rozigen ochtend. Een nieuw land openbaarde zich aan mij. Ik hoopte dat men mij werk zou verschaffen aan de Hamburgsche haven. Ik spiegelde het mij voor dat ik daar wellicht een boot zou kunnen bemachtigen om in den duik naar een Skandinaafsche haven te trekken. Noorwegen of Zweden hadden mij steeds bekoord. Ik meende de menschen er vrijer dan bij ons en daarbij: daar was geen oorlog. Gerard had mij van Stockholm verteld en van de conferentie van enkele socialisten aldaar om tot vrede te komen. Het moest ook een prachtige stad zijn.... Een stad met veel water. Ik die steeds van het water heb gehouden zou me daar goed gevoelen.

- Met de andere maten van den trein werd ik echter weken lang opgesloten gehouden in

[p. 69]

een koncentratiekamp. Dit is veruit de verschrikkelijkste tijd geweest van mijn heele leven. Afgezonderd, gevangen in te enge ruimte voelde ik er mij verroesten. Als de anderen staarde ik uren naar dat eene punt van den einder: een rilden berkenboom; tot het mij ten laatste een naakte vrouw scheen. Oproepend al wat er heerlijks, al wat er leelijks in mijn leven geweest was bracht ik, eenzelvig onder de lotgenooten, mijn dagen door. Zij schuwden mij, omdat ik niet was als zij en mij eenzijdig hield. Dan vervloekte ik alles krachtig. Wat had ik aan herinnering -, ik, nog zoo jong en krachtig; ik voor wie het leven wel vroeg begonnen, maar nog lang niet ten einde kon zijn!

Ik vreesde dat men ons naar de mijnen zou zenden. Ik was er bang van. Alles wilde ik doen, - als ik maar de zon en het licht zag. O, hoe miste ik nu Gerard. Wat waren wij nog ver van zijn ideaal: wat deden de menschen elkaar nog moedwillig pijn, - zelfs hier in het kamp waar eenzelfde lijden tot eenzelfde solidariteit had moeten leiden. Maar ook dan had mijn vriend gelijk, als hij beweerde dat ons opvoedingsstelsel van een verraderlijken geest doortrokken was. Die soldaat welke ons met den kolf van zijn geweer sloeg: hij ook

[p. 70]

moest een brave man zijn, men deed hem ons slaan omdat het stelsel dit nu eenmaal wilde. Hij had zijn prestige op te houden tegenover ons. Wij moesten vooral voelen overwonnen te zijn. Het was me een ware verlossing toen ik, in de omgeving van Soltau, op het land gebannen werd.

Ik heb er gewerkt, gewrocht, - alsof mijn zielezaligheid ervan afhing. Ik werd weer gezond, voelde krachtig mijn vitaliteit. De barre kluiten uiteen te stappen, de ploeg door de voren te trekken, te zaaien, te eggen, te oogsten het werd mijn liefste leven. De leeuwerikken zongen boven mijn hoofd, de zon schreed haar baan, de morgen klaarde iederen dag en elken avond bracht zijn weldadige donkerte.

De boer van de hoeve was oud, - zijn zonen waren in den slag. Ik was de jongste en de sterkste, de taaiste van al wat er aan mansvolk op het hof werkte. Op 't laatst liet de boer veel aan mijn goeddunken over. Ik bestuurde omzeggens. Had over veel van hem de beschikking. Ook over zijn twee krachtige dochters. Duitschlands neerlaag verraste mij, - zij het dan in anderen dan in staatkundigen zin. Van de revolutie merkte ik niet veel in het dorp. Maar toen ik er van hoorde dacht ik aan de voorspelling van Gerard. Hoe jammer

[p. 71]

dat hij de ‘opstanding’ van het proletariaat, zooals hij dat zou genoemd hebben, niet heeft mogen beleven. - Neen, nu doe ik mijn goeden vriend onrecht. Hij zou dit heel eenvoudig, heel zacht, maar zonder emphase gezegd hebben.

Het kostte mij veel vaarwel te zeggen aan het land en naar de stad terug te keeren. De boer smeekte te blijven: een van zijn zonen was verminkt rond Verdun, de ander gegast geworden. Ook de dochters eischten mij op. Maar ik begreep dat er een einde gekomen was aan alles; ook voor mij was de oorlog uit. De andere Belgen zouden naar onze steden en dorpen terugkeeren, ik kon niet achter blijven. Daarbij: de zoons van den boer zouden naar de haardstede weêrkomen en hun rechten hernemen, de dochters moesten maar trouwen. Er keerden nu genoeg jonge mannen uit den oorlog naar huis.

Wat kon mij dus weerhouden?

Ik verlangde plots naar Tineke, naar Liza en mijn stad.

En op een Novemberochtend, met veel rijp op boomen en velden reisde ik af. Ik vond mijn stad in feesttooi. Voortdurend schalden fanfares op mijn weg. In stoeten werden wimpels en vlaggen gezwaaid. Vrouwen ont-

[p. 72]

vingen met open armen al wie van het front kwam en khaki droeg als een trofee. Ik moest aldoor denken aan wat ik achtergelaten had, ginder, in het land, waarover de stilte als rouw hing.

Weenend wierp Liza zich aan mijn borst. Zij waande mij dood, daar ik geen luttel teeken van leven gegeven had. Ik tilde Tineke hoog op, zoende ze wild. En smartelijk trof me: hoe had ik hen beiden al dien tijd kunnen vergeten?