|
| |
| |
| |
| |
Derde geschiedenisse.
Eerste vertoog.
BALDEUS, krijgs-oversten van den spaenschen leger; ZYNEN VRIENT.
Hoe bang is my mijn hert; mijn crachteloose leden,
Door eenen droeven droom geheelick afgereden,
Sijn t'eenemael ontstelt. 't En is my noyt gheschiet
Dat my een nachtgesicht bracht in soo swaer verdriet.
Ick soeck mijn bang gemoet met redenen te stillen,
En geven te verstaen dat droomen sijn maer grillen,
Die vol van ydelheyt het herte overlaên
Als ons den tragen slaep niet en laet tegenstaen.
Maer 't is verloren moyt. Ick voel de vreese wassen,
En luttel op mijn hoop en op mijn reden passen:
De sorge die mijn hert geheel geketent hout,
Neemt alle wylen toe, my meer en meer benout.
Den schipper, die op zee niet en is onervaren,
Al hy siet om de son een duyster wolck vergaren,
Gelijck een swarte croon, merckt waer zy afneemt eerst,
En wacht van dienen cant een schrickelick tempeest.
| |
| |
En ick die voel mijn hert in blinde vreese swemmen,
Die niet en can den angst die my aentreft betemmen,
Verwacht' en schrom' het eynd, en weet niet hoe 't salgaen,
Doch vreese dat met ons hier haest sal sijn gedaen.
Wat is 't, manhaftig Helt, dat ick u vinde treuren
In 't stilste van de nacht? can u geen rust gebeuren?
Een vreeselicken droom heeft mynen slaep verstoort:
Ick vreese dat ons heir sal schielick moeten voort.
Mijn Heer, waer 't mogelick dat eenen droom sou winnen
U onversaegt gemoet, betooveren uw' sinnen?
Sou dan een crijgmans hert, dat geenen vyant acht,
Van eenen ydlen droom sijn schandig onderbracht?
't En is geen lichte vrees die comt mijn rust beletten;
Ick heb al lang gesocht uyt mynen sin te setten,
Maer doe verloren moeyt; ick houde voor gewis
Dat my soo bange maeckt, dat meer dan droomen is.
Van als ick uyt het rijck van Spaignen ben gecomen,
En voor den coninck heb de wapens aengenomen,
En heb ick nimmermeer so seer ontstelt geweest,
Soo vreeselick benout, soo schrickelick bevreest.
Dat is een wonder saeck, dat een die noyt sijn leven
Voor vyant heeft gevreest, voor eenen droom sal beven:
Dit moet wat seltsaems sijn. Wat was 't voor eenen droom?
Och, eenen droeven droom vol schrick en vol van schroom.
| |
| |
My docht dat ick een maegt, eene schoone maegt ginck vryen,
Doch sy en wilde niet mijn minne tot haer lyên.
Haer ouders wilden oock niet laten oyt geschiên
Dat my de trotse meyt haer trouwe soude biên.
Ick was daerom verflout, ick sochte raet te vinden,
Die ick ten lesten creeg door hulpe van mijn vrinden.
De maegt, die in een vest van d'ouders was gestelt,
Heb ick beset, gesocht te crijgen met gewelt.
Maer als ick aldermeest haer dachte te bedwingen,
Stat sleutels in mijn hant en hare trouw te bringen,
Quam uyt de dolle zee gesprongen eenen Leeu
Met ysselick gerucht, met vreesselick geschreeu;
Die heeft met sulcken cracht gesprongen op de dijcken,
Dat hy daer water bracht, de aerde dede wijcken,
En heeft my soo verschrickt dat ick de schoone maegt
Terstont verlaten most, door d'hooge vloet verjaegt.
Hier ben ick in ontstelt, ick vreese dat de maget,
Die in een veste was, daer ick wiert af verjaget,
De stat van Leyden is; ick vrees dat ons de vloet,
Die noch geduerig wast, sal wackeren den voet.
Mijn Heere, soo my dunckt, heb ick wel hooren seggen
Van die aen wetenschap haer cloecke sinnen leggen,
Dat al het droomen comt van 't een of 't ander bloet,
Of van het gene dat den mensch by dage doet.
Soo als de swarte gal heeft d'overhant gecregen,
En t'eenemael verstopt van d'herssens al de wegen,
De mensch in zynen slaep wert al zijn ruste quyt,
Meent dat hem eenig spoock of de nachtmerry rijt;
Hy meent dat hy zijn hooft, zijn voeten en zijn handen,
Verroeren niet en can, sijn altemael in banden:
| |
| |
Hy roept, maer als zijn tong oock geen geluyt en geeft,
Meent hy dat sy haer cracht geheel verloren heeft.
Daer 't bloet meest heeft van Mars, daer droomt men van het vechtem
Daer moort men menig mens, daer siet men steden slechten;
Maer die fluymachtig sijn, met vochtigheyt beswaert,
Sijn altijt van de zee en van de vloet vervaert.
Doch daer de aders sijn vol suyver bloet gegoten,
En heeft den mensche noyt den soeten droom verdroten;
Hy weet daer van geen pijn, hy weet daer van geen moort:
't En zy dat hy zijn rust hy dage heeft gestoort;
Want al dat in den dag comt het verstant meest quellen,
Sal in den stillen nacht den droom weêr voren stellen:
Daerom die honger heeft geleden, als hy slaept,
Droomt t'hebben dat hy wenst, en naer de spyse gaept.
Den schipper vreest de zee, den harder telt zijn schapen,
Den woeckeraer zijn gelt, als zy ten besten slapen.
En ghy hebt gistren oock van water wat verstaen,
Dat heeft u in den slaep dees vreese aengedaen.
Daer is nochtans niet aen, laet vry het water wassen,
En laet de Geusen ons soo proeven te verrassen,
En varen naer de stat: zy moeten toch voorby
De schans van Lammen gaen; hoe comen zy dan vry?
Stelt doch die vrees uyt 't hooft, de stat sal u gewerden,
Is 't dat ghy slechts en wilt een luttel tijt volherden;
't Waer schande dat ghy nu u droefheyt mercken liet,
Als gh' in den lesten noot de stat gevallen siet.
God gave dat ick const mijn bangigheyt bedwingen,
En in mijn wanckel hert een beter hope bringen;
Doch ick hou voor gewis, dat eenen valschen droom
Niet en sou perssen my met een soo grooten schroom:
En daerom vrees ick noch dat d'een of d'ander saken,
Die noch sijn onbekent, tot ons verderf ons naken.
| |
| |
| |
Tweede vertoog.
BALDEUS, BODE.
Wie comt daer soo ontstelt, wie comt daer soo verbaest?
Mijn edel Heere, vlucht, mijn Heere, vlucht toch haest.
Het water neemt vast toe; gelijck verwoede Leeuwen,
Of duyvels van de hel, vertoonen haer de Zeeuwen,
En comen naer ons toe. Mijn Heere, maeckt u weg:
De stat is al ontset, gedaen is ons beleg.
Wat duyvel, wat is dit? soo schandelick te scheyên?
Soo slecht te laten vry de trotse stat van Leyên?
Soo sonder slach of stoot? moet water ende wint
Doen wat tot ons verderf den ketter heeft versint?
Wat wil ick nu voortaen van God en Hemel spreken,
Die van den Coninck is soo leelick afgeweken?
Is 't dat er eenen leeft, ick houde voor gewis,
Als hy 't met geusen hout, dat hy niet paeps en is.
Wie hadde 't oyt gelooft dat viermael dertig dagen
Een stat van ons berent, sou pest en honger dragen,
En werden noch ontset? Hoe licht wert omgekeert
Het ongestadig rat van die Fortuna eert?
Zy als het haer belieft, sal dickwils d'hoogste kroonen
Veranderen in een spaê, op 't bloet tooneel vertoonen:
En heel gelijck de zee ses uvren ebt en vloet,
Geduerig woelt en keert, nu 't een nu 't ander doet.
Soo als de soete lent versacht de noortsche buyen,
En d'aerde weêrom deckt met alderande cruyen,
| |
| |
Den blyden Coridon naer 't gras zijn kudde leyt,
En met een lulle-pijp zijn oude min beschreyt,
Tot dat de son den dag gelijckelick comt scheyden;
Dan gaet hy sich in 't groen een tafelken bereyden,
En uyt den knapsack langt een appel dry of vier,
Een ey of twee, wat kaes, wat speck en dunne bier:
Daer by vijf onsen broots. Hy gaet soo sitten eten,
Hy meent gerust te sijn, de sorgen sijn vergeten;
Maer siende dat een vijnck naer hare joncxkens draegt
De bryselkens van 't broot, springt op en haer naer jaegt,
Siet toe waer dat zy vliegt, hy volgt met oogen soeten,
Tot dat hy in het gras een slange comt ontmoeten,
Die hem terstont vermoort: hy, die een nestjen socht
Met blyschap en met vreucht, wert schielick omgebrocht,
Soo beure 't dagelicx de sinneloose menschen.
Wy dryven veel te hoog ons ongebonden wenschen,
Wy willen meer en meer, en sien niet eens den put
Die voor ons is bereyt, en al ons loopen stut.
Ick hoopte Leyden oock gewisselick te winnen,
Don vyant acht' ick cleyn van buyten en van binnen;
En hy en is niet sterck: maer, dat ick niet en dacht,
Ick werde van de vloet verjaegt en onderbracht.
Doch, eer het wert te laet, wil ick mijn clachten staken
En toesien dat ick vry uyt Rhijnlant mach geraken.
Ick laet u schanssen al, ick laet u stat en velt,
Gedwongen door de vloet, maer niet door krijgs-gewelt.
| |
| |
| |
Derde vertoog.
Och! of 't ick op de wieck van de noortweste winden,
Die tot het Leyts ontset met 't water haer verbinden,
Snel overwaert gevoert, en Leyden eer dat daegt,
Wist dat den swarten hoop geheelick is verjaegt.
My dunckt, ick sie alree van vreucht de borgers schreyên,
Die het gewenste broot niet connende verleyên,
Dat loopen in 't gemoet, en springen in de vliet,
En qualick connen noch gelooven dat geschiet.
My dunckt dat ick haer sie, den rouwen harinck eten,
Die haer van 't Zeeusche volck uyt boot wert toegesmeten;
My dunckt, ick hoor 't geroep van yeder onbelet:
Gelooft sy God den Heer, want Leyden is ontset.
Baldeus, waer is nu uw trots en moedig spreken,
Daer ghy meê socht de stat het jock weêr aen te preken?
Wat dunckt u, is de cracht van Hemel en van hel
Gerekent by de uw', niet dan een kinder spel?
Is dan God selve soo verbonden aen uw' wetten,
Dat tegen uwen danck hy niet en can ontsetten
Sijn lang benoude stat? Heeft Spaignen dan gepacht
De heele werrelt door een ongemeten macht?
Wat segt ghy, soeten man? Maer wat wil ick al vragen?
My dunckt dat ick u sie naer uwen adem jagen,
Dat u de milte steeckt, dat clopt uw treurig hert,
En dat u door de vlucht de tong verhindert wert.
Gelijck als eenen wolf gebroken heeft de deuren
Van eenen boeren stal, de schapen comt verscheuren;
Roert zijn moordadig hooft, stroyt met de voeten 't sant,
Zijn muyl van wreetheyt schuymt, zijn fel gesichte brant,
| |
| |
Al siet hy met getreur de cleyne lammers loopen
Naer hare moeders toe, en hulp van haer verhoopen;
Hy blijft noch onbeweegt, hy is niet eer gerust,
Voor dat met yeders bloet zijn dorst wert uytgeblust:
Doch als het is gedaen, begint hy eerst te vreesen
Des harders grammen moet, die haest hem sal aenreesen,
Begeeft sich op de vlucht, laet hangen zynen steert,
En toont soo dat hy is nu t'eemael verveert:
Tot dat hy in het bos zijn hol weêr heeft gevonden;
Daer vreest hy noch den wint of het gekef der honden,
Is nemmermeer gerust, tot dat hem d'harder vint,
Die hem het vel aftreckt, en aen een galge bint.
Soo ghy die comt ons lant soo langen tijt bedroeven,
Sult Gods rechtveerde straf oock vreesselick beproeven.
Al is het dat ghy nu het Zeeusche sweert ontvlucht,
Ghy sult al omme sijn, waer dat ghy sijt beducht.
Alom sal u de vrees den dinnen slaep ontjagen,
En voor Gods rechter-stoel uw' swarte siele dragen.
Ghy cont de Bataviers en Zeeuwen wel ontgaen,
Maer Gods rechtveerdigheyt sal altijt voor u staen.
Loopt henen waer ghy wilt, loopt in de duyster kelders,
Gaet bergt u in het bos, of so ghy wilt oock elders.
Ghy cont de menschen licht, en beesten oock ontvliên.
Den Heer en cont ghy niet, hy sal u allom sien:
Die sal u tot het lest doen rekeninge geven
Van al, dat ghy, Tyran, soo schandig hebt bedreven,
Van al 't onnoosel bloet, vrou-schendery en brant,
Dat gh' hebt gestort, gepleegt, gesticht in 't Nederlant.
Te wyle loopt nu wech. De vrome stat van Leyên,
Die cloeckelick heeft veracht uw' dreygen en uw' vleyên,
Wert vry van God gestelt; loopt bloedigen Maraen,
Loopt weêr naer Spaignen toe, 't is hier voor u gedaen.
| |
| |
Laet daer uw' moeder sien, hoe dat ghy hebt uw' voeten,
Eer ghy van Leyden quaemt, in 't water doopen moeten;
En segt haer dat hier woont een volck van vremden aert,
Dat min is voor de doot, als voor het jock vervaert.
Wie soud' oyt hebben sulcx gelooft
Dat den Maraen van hoop berooft,
Van Leyden soude moeten wijcken?
Wie had het mogelick geacht
Dat soo veel water waer ghebracht
Door sluysen en doorsteken dijcken?
Ick soude bebben eer betrout
Dat 't heete vier sou werden cout,
En dat het ijs ons soude branden,
Ick dacht dat eer sou uyt de locht
Het cooren werden voortgebrocht,
En sterren wassen uyt de landen.
Ick meende dat ick eer sou sien
De wolven voor de schapen vliên,
En voor den blooden haes de honden,
Dan dat de Leytsche stat sou sijn
Verlost van honger, pest en pijn,
En vry van 't Spaensche jock bevonden.
Hoe dom is uwen blinden sin;
Hoe onbedacht zijn al uw' keeren:
Gelijck den wint speelt met een blat,
Soo ongestadigh draeyt uw' rat,
Soo onstanvastigh zijn uw' eeren.
| |
| |
Ghy hebt twee vleugels aengedaen,
Om die ghy wilt haest te verraên,
En wech naer uwen lust te vliegen;
Uw' voeten op een ronde kloot,
Betoonen dat ghy in den noot
Een yeder mensche wilt bedriegen.
Uw' ooren beyde zijn verdooft,
Uw' oogen van haer licht berooft,
En ghy vol ongenadigheden:
't Sy dat men schreyt, 't sy dat men lacht,
't Een ghy soo veel als 't ander acht
En laet u nimmermeer bewegen.
Gelijck den soeten westenwint
Als aldereerst de mey begint,
Becleet de aerde met veel blomen;
Die, als den wint uyt 't Noorden raest,
Verliesen hare schoonheyt haest,
Al haren glans wert afgenomen.
Den soeten reuck is haest vergaen,
Men siet geen gout meer op de blaên,
Geen bie en comt daer honig suygen;
Den steel die neêrgequetst nu leyt,
Doet haer verlepte schoonigheyt
En treurigh hooft naer d'aerde buygen.
Soo gaet het met de menschen oock,
Al dat men siet en is maer roock,
Een ydelheyt der ydelheden:
Die nu geluckigh meent te sijn,
Sal dickwils 't naeste sonneschijn
Met droefheyt vinden sich bestreden.
| |
| |
Vergeefs betrouwen wy op 't gout,
Vergeefs te werden grijs en out,
Vergeefs op valsche gunst der Heeren,
Vergeefs betrouwen wy den tijt
Die onse broosche jaren slijt,
Want het can al te licht verkeeren.
Gelijck men alle dagen siet,
Nu hier, nu daer, het wanckel riet
Voor alderhande winden dryven,
So sijn des werelts saken al,
Het hooghst' is dickwils naest den val,
En can in eenen stant niet blyven.
Den Spaignaert is oock groot geweest,
Noch God, noch mens heeft hy gevreest;
Hy heeft gedaen naer zijn behagen,
Hy heeft sich met onnoosel bloet
Soo lange onbelet gevoet,
Nu komt hem God van Leyden jagen.
Als hy nu aldersekerst dacht
De stat te hebben in zijn macht,
En spotte met de Heeren Staten,
Komt op het Rhijnlant sulcken vloet
Dat hy zijn voeten wackren moet,
En altemael zijn schanssen laten.
Hy dacht dat zynen leger meer
Uytrechten const als God de Heer,
En heeft wel dwaeslick derven schryven,
Dat hem de hel en 's Hemels kracht,
Al waren sy te saêm gebracht,
Van Leyden niet en souden dryven.
| |
| |
Hoe blint is den verdwaelden mens,
Als hem Fortuyn den eersten wens
Of oock den tweeden laet vercrygen;
Hy meent dat 't al voor wint moet gaen,
Dat niemant hem en can beschaên,
Hy meent dat 't al voor hem moet nygen.
Terwijl is 't dat een ongeluck
Of eenen onverwachten druck,
Zijn goê fortuyne comt te staken;
Den sot die niet en dacht op quaet,
En siet geen middel, vint geen raet,
En weet niet wat hy voorts sal maken.
Want die in voorspoed niet en denckt,
Wat hy sal doen is 't dat het krenckt,
Wert radeloos in 't lest bevonden;
Moet ongewapent sonder schilt
Doen al wat de Fortuyne wilt,
Wert sonder hulpe soo geschonden.
Dat sal, Baldeus, u geschiên,
Gh' en dachte niet van hier te vliên,
Ghy dacht de Leytsche stat te winnen;
Och! oft ghy van te voren haêt
Bedacht wat u te doene staet,
Wat dat ghy dient nu te beginnen.
My dunckt, ick sie staen voor uw' deur
Vervaertheyt, droefheyt en getreur,
Die ghy nu licht sout connen vlieden,
Waer 't dat ghy als men Leyden sloot,
Raet hadt genomen voor den noot,
En alles dat u mocht geschieden.
| |
| |
Doch menich Heer, al is hy bot,
En mogelick rechtschapen sot,
Wilt voor een wijs man sijn gehouden;
Daerom en is het oock niet vremt,
Is 't dat hem de Fortuyne temt,
Dat hem zijn sotheyt moet berouwen.
Ick acht voor een geluckigh mens
Die menght met vreese zynen wens,
Die alle dinck wel heeft gewogen;
Komt over 't hooft hem eenigh quaet,
Hy weet te voren daer toe raet,
Fortuyne heeft hem noyt bedrogen.
|
|
Auteursrechtvrij