Gedichten
(1840)–Jacob van Zevecote–
Auteursrechtvrij
[pagina 171]
| |
Inhout.Het derde boek onderwijst den soldaet; die meest soo geboren ende geleert moet worden, dat hy niet en twyfele t' zijnder tijt voor zijn vaderlant te sterven, ende wert hem tot dien eynde getoont, hoe dat hy de oprechte deugt en de verachtinge van de doot moet krygen. Den krijgsman soekt mijn hulp; die moet door my ontslagen,
Van ancxt en vreese sijn, den schrik uyt 't herte jagen,
Eer dat hy het rapier en wapens neemt in d'hant,
En met zijn vroome borst bewaert het vaderlant.
Ik moet noch hooger gaen, ik voel mijn hert opklemmen,
Al is het water groot, daer ik noch door moet swemmen,
En dat my geenen kant met klaverblaên bedekt,
Of bos, of claer rivier tot schryven en verwekt.
Al ben ik niet in 't gras of groenen hof geseten,
Daer sorg en droefheyt doet PausilypusGa naar voetnoot(1) vergeten,
En dat met eenen rok van myrten toebereet,
Seer verre van ons lant haer MergillinaGa naar voetnoot(2) kleet:
Al siet SebethusGa naar voetnoot(3) niet my sorgeloos vermeyen,
Lancxt zynen soeten kant, zijn boomen en valeyen,
| |
[pagina 172]
| |
Daer Zephyrus den reuk uyt zijn citroenen baert,
En de gesonde locht van alle stank bewaert.
Noch ga ik wysen aen, in 't midden van de menschen,
Die anders niet dan goed en ydelheyt en wenschen,
Hoe dat den geest, die brant moet alles laten staen
Wat dat een ander vrijt, en in sichselven gaen.
Ik wil tot op den top van Heliconis kappen,
En op Parnassus hooft gaen setten myne stappen,
Het Nederlantsche volk en ander laten sien
Den groenen lauwertak, die my de Musen bien:
Plant my dien op het graf, Rutgersi, als het sterven
Mijn onvervaerde siel dit lichaem sal doen derven,
Mijn huysvrou en die twee, die u soo naer bestaen;
Dan laet ik al de rest gewilliglick begaen.
Met dat uyt moeders buyk de krijgsman is gekomen,
En heeft met vroeg geschrey 't gebruyk van 't licht genomen,
Soo wil ik dat hy weet dat hy geboren wert
Om voor zijn vaderlant te offeren zijn hert.
Siet toe dat niet en komt wellustigheyt hem wiegen,
En met een ydel vreugt zijn teer gemoet bedriegen,
Dat korten, lichten slaep verduldigheyt hem geeft,
Dat hy noch voor den wint, noch voor den regen beeft,
Het zy dat hy in 't velt begonnen heeft te leven,
En dat hem tot een wieg is eenen schilt gegeven,
Of dat hem in haer huys zijn zwanger moeder baert,
Als zynen vader vecht, zijn vaderlant bewaert.
De bloedige rapier sal dienen hem voor doppen,
De wapens en den schilt voor dageliksche poppen,
Ik wil dat als hy hoort van verren het trompet,
Zijn ermen roert van vreugt, zijn leden daer na set.
Als hy wat ouder is, en dat zijn sachte kaecken
En zynen gladden kin den baert komt rouwer maecken,
| |
[pagina 173]
| |
Dat hy van wapens droomt, van wapens altijd spreekt,
Dat sulk een vroom gedacht by nacht zijn slapen breekt:
Dat als hy komt gegaen in wapenen gesloten,
De maegt, die hem aenziet, eerst van de min beschoten,
Bevreest sy voor haer lief, aensiend' hoe dat hy gaet
Vol viers, vol heeten moet, en in het leger staet;
Of in des vyants heyr derf dreygen hare landen,
Hoe zijn geset gesicht en grousaem oogen branden,
Zijn woorden ongesocht, zijn ongeschoren baert,
Zijn leden onverciert, en onversaegden aert.
Die wilt het eeuwig vier van zynen geest bewaren,
Met onvervaerden moet uyt dese werrelt varen,
Moet flauheyt laten staen, de slapheyt, die den sin
Betoovert en verblint, vooral niet laten in.
Ghy dan, die in den krijg groot eere wilt betrachten,
Moet u van blooheyd meest en luyerdye wachten,
Soo haest als Lachesis uw levens draet aenraekt
Moet hy sijn nat van sweet, van arbeyt swaer gemaekt.
Ghy moet van voren aen de peerden leeren temmen,
En door de dolle zee en groote waters swemmen,
Al dat in 't velt bedrijft een kloek volwassen helt,
Moet in uw teere jeugt en spelen sijn gespelt.
Moet dikmael, als de son haer hitte meest doet dalen,
Of springen, of veel gaen, of loopen om de palen,
Doen al dat Grieken wist, doen al dat Romen placht,
En al dat in 't gebruyk van ander is gebracht.
Leert met gemeyne spijs en water sijn te vreden,
Al waer 't in winters tijt ook uyt het ijs gesneden;
En daer den langen weg of arbeyt meester wert,
Gaen liggen op het velt, of op een eyken bert.
Soo neemt de sterkte toe, uyt die beginsels wassen
De krachten, die een helt recht in het leger passen,
| |
[pagina 174]
| |
De wellust sterft alsoo, de dertel vuyl genoecht
En vreese van de doot sich onder reden voecht.
Het schaet niet dat men heeft te voren veel geleden,
En buyten huys of stal lang mette locht gestreden,
Het onverwonnen volk is by den Noortschen kant,
Daer op de rotsen noyt de sommersonne brant;
Die midden in het ijs en klippen opgetrocken,
Het ploegen sijn gewoon, en klieven groote blocken;
Wiens liefde niet aen gout, of rijkdom is gehegt,
Noch ook met droeven ancxt de swarte doot bevegt.
Het sal u goet ook doen niet in de jeugt te minnen,
Den houwelicken staet niet haestig te beginnen,
Soo wert den krijgsman kloek, die soo de doot verwerft
In 't eerste van het heyr noch onverwonnen sterft.
Doch eenen jongen man moet boven al indrenken
De liefde van zijn lant, en dagelics gedenken
De schandelicke vlek, die alle mans ontfaen,
Die moeten onder 't jok van haren vyant staen;
Den vrydom in gedacht en in zijn herte prenten,
Des vyants hoogen moet en wreede dreygementen,
Die strax verwoesten sal, is 't dat hy eens verwint,
De kinders, vrouw en huys, en al dat yemant mint;
Hoe leelick dattet is gevangen noch te leven,
Dat van een krijgsman moet met al zijn bloet verdreven,
Ja, hondert sielen sijn, dat door Naturens kracht
In hem soo grooten hoop van sielen wiert gebracht:
Bedenken hoe men lant en volkeren met hoopen
En al dat d'aerde draegt, kan met den degen koopen
En voor het leven krijgt, dat haestig gaet van kant,
En met een kleyne siekt of koortse wort verbrant.
Doch noyt en kan den mensch het leven beter derven,
Dan als hy in het velt geluckig komt te sterven,
| |
[pagina 175]
| |
Daer droefheyt geen geschrey noch suchten en verwekt,
En daer de trage doot hem niet allenskens trekt.
Den opgetrocken geest noch gans met vier ontsteken,
Met dat hy door een wond' het lichaem is ontweken,
Vaert vlietig naer het licht, soo lang van hem gevrijt,
En doet den hemel aen daer hy recht henen rijt.
Laet groote wijsheyt staen en haer verborgentheden,
Een grof stantvastig hert kan best naer d'oorlog treden;
Waer toe een lanck vermaen? een siele kloek en slegt
Doet in een krijgsman meer dan al dat yemant segt.
De helden vry aensiet en hare vrome daden,
Hoe dat zy naer de doot met kloeker herte traden,
Doorleest haer woorden kort, vol viers en vol van kracht,
In 't midden van den krijg en slagen voortgebracht:
Gelijk de Grieken eerst, daer naer de Roomsche helden
Van onder het helmet haer volkeren voorstelden,
Als in slachoorden was het leger eerst gestelt,
En 't ongetemde peert voort wilde met gewelt.
Men schrijft dat ook niet min dan 't klinken der trompetten
Tirtaeus het gemoet ginck tot het vechten wetten,
De kloeke gramschap was, en wapenen vergaert:
Gelesen of gehoort, eer dat geopenbaert,
Galesus sal hier af getuygenisse geven,
Eurotas heeft het self op veel lauriers geschreven.
Kint, sijt hier met te vreên, siet dat de wijsheyt soet
En hare lieflickheyt u geen belet en doet.
Laet dan Cleanthes staen, als 't tijt is om te vechten,
Want dit verschil en kan u Plato niet gerechten,
't En is dan geenen tijt de redenen te sien
In Aristoteles van al dat kan geschien.
Al heeftet veel gebaet uyt oude schryvers boeken
Den aert van onse siel en waerheyt te doorsoeken,
| |
[pagina 176]
| |
Hoe ver de sterkte strekt en ware vromigheyt,
En wie dat oprecht kloek met reden wort geseyt:
Hoe veel dat sijn vervremt de redelicke krachten
Van wreetheyt ende moort, die wilde beesten achten:
Wat dat de vroomheyt is, die sonder hoop van yet,
In al wat dat zy doet, de eerbaerheyt aensiet.
Dit heeft CliniadesGa naar voetnoot(1), eer hy begonst te schermen,
Geleert in Pallas schoot, en in zijn meesters ermen,
Dit wist hy altemael, eer dat hy het helmet
Op zynen jongen kop, kloekmoedig heeft geset:
En niemant en heeft oyt van Thesei stam gesproten
Het lant daer AEtna brant met soo veel bloet begoten,
Of Sparta soo geplaegt, noch met soo swaren tocht
Gebannen uyt zijn lant, zijn borgers omgebrocht.
Ik acht ooc voor gewis dat dese dingen kenden
De Grieksche vorsten al, die Troyen gingen schenden;
Achilles ende bey de koningen beromt,
En Ajax, wiens geslacht van Salamis afkomt,
Het sy dat hy rontom met duysterheyt omseten
Vervolget den Troyaen, en heeft de doot vergeten,
Wilt sterven met het licht; of dat hy is gelaên
Met eenen swaren steen om Hector te verslaen,
Daer is een lustig dal by Pelions gehuchten,
Daer noyt den westen wint gaet voor een ander vluchten,
Maer door 't begrasde velt met sachte wieken vaert,
En in de kruyen doolt, daer hy veel bloemkens baert:
Komt hy des morgens vroech met suyvren dou besproyen,
Ontployen haren rok, met zynen adem voeyen,
En hullen haren kop beregent en bedout,
Met peerlen en fluweel, met silver ende gout.
| |
[pagina 177]
| |
Achilles, soo men segt, is in dit dal gevoestert,
In alderhande deugt van Chiron opgekoestert,
Van Chiron wiens gelijk noyt eenig leser las,
Van Chiron wijt vermaert, die peert en mensche was:
Die met een nette spraek en honich soete woorden,
Een yders herte trok, gebonden als met koorden,
Die dikwils van het lijf de siekten heeft gekeert,
Of wel een hoog gemoet den weg tot lof geleert.
Hy queekte neerstelick, in dese schoon valleye,
Pioenen heel gesont, en wilde groen poleye,
En 't kruyt, dat al geneest, dat naer den vinder heet,
En dat Achilles noch met zynen naem bekleet.
Met veelderley gewas, dat door naturae segen
Heeft onbekende kracht en seldsaem sap gekregen,
Van ons voorouders eerst ontdekt met grooten vlijt;
Al zijn zy onbekent, en vremt in onsen tijt.
Het wit gebloemde kruytGa naar voetnoot(1) van Pallas eerst gewesen,
Daer door Pericles knecht is van den val genesen:
En dat MusaeusGa naar voetnoot(2) met Hesiodus bemint,
Dat drymael allen dach zijn bloem verandert vint.
Dat hy den ed'len struykGa naar voetnoot(3) van luttel nu geweten
Wiens sap in wijn gedrupt de droefheyt doet vergeten:
En 't ongelooflick kruytGa naar voetnoot(4) dat Thylo heeft geraekt,
En van een draek vermoort weêr levende gemaekt.
En datGa naar voetnoot(5) aen Circens strant (seer weert om te gedenken)
Heeft Atlas neef gesien, ginck aen Ulysses schenken,
| |
[pagina 178]
| |
Den struyk is ront en zwart, op melk de bloeme trekt,
Al is zy hier en daer gelijk met gout geplekt;
Dit wonderbaer gewas gaet alle kruyt te boven
Dat ergens wert gesien in velden ende hoven,
En dat de milde son, die met haer stralen daelt
Uyt aertrijkx swarten schoot, met haren adem haelt,
't Sy om de tooverkracht en liefde te verwinnen,
Van lackigh eyt t'ontslaen de neêrgebogen sinnen;
't Sy om het kloek verstant van een verwekt gemoet
Te heffen naer de locht en naer het hemels goet.
Het ander deel van 't lant, wat meer dan dit verwildert,
Was purper, blau, en wit met druyven afgeschildert,
Hier spreyde soeten reuk noch sonder groene blaên,
Die dronkenschap verdrijft de bloem van safferaen:
Geselschapt met het kruytGa naar voetnoot(1) dat altijd blijft in 't leven,
Dat aen Ulyssis volk te eten wert gegeven,
En met de violet, die op haer purperkleet
Apollons droeve klacht noch dagelickx verbreet.
De menschen in dien tijt geen ander bloemen kenden,
Daer kloeckheyt en de vaert nu duysent ander senden
In d'hoven van ons lant, en doen het heele jaer
Met bloemen sijn gedeelt, bedekt met Chloris hair.
Hier tusschen ongeraekt van sonden en gebreken,
Volbracht hy zynen tijt; de dagen en de weken
Die liepen vlytig om: den goeden ouden man
Verachte daer de doot, en trak hem dat niet an.
Seer dikwils als hy was gehegt aen hooge sorgen
En verre van zijn zelf in zijn gemoet verborgen,
Doorsoekende met vlijt al wat de reden dekt,
De stant van onze siel, en al wat haer verwekt,
| |
[pagina 179]
| |
Heeft hem den vroegen dach, die duysternis komt staecken,
Gevonden onbelet in zijn gedachten waecken,
En in den selven stant heeft dikwils hem van ver
Gesien de gulden maen en ook de avondster.
Daer over stont een hol, dat met zijn dicke boomen
En schadurijck gewas, den siender dede schroomen,
Daer menig pluymig dier, in 't leste van de nacht
Als 't eerst het roode licht wert in de locht gebracht,
Uyt zijn geschildert bed' en purper schoone salen,
Met lieffelick gesanck, den dageraet ginck halen
En riep de gouden son met aerdig bly getier,
Die wierp door 't duyster wout haer eerst geboren vier.
Daer was Achillis huys, daer placht hy moe van jagen,
De huyt van eenig dier, noch vers van hem verslagen,
Te nemen voor zijn bed, zijn heel bewaerde leên,
Die lagen op der aerd' met luttel slaep te vreên.
Den stueren ouden man tot arbeyt hem gewende,
En met seer luttel wijns van veel te drinken spende;
Hy plach hem daer wel dick gewapent te doen staen,
En leerd' hem mette schilt en mette pijck omgaen.
Heeft hem ook met de luyt seer dickwils voor gaen stellen
Veel helden vrome doot, en al haer werken tellen,
En als het Grieksche lant was tot den krijg bereyt,
En sag dat van hem wiert zijn voesterkint geleyt;
Doen heeft hy hem omhelst met vaderlicke tranen,
En ginck hem voor het lest tot vromigheyt vermanen;
Men segt dat als hy was gewapent en vertrack,
Hy uyt zijn heylig hert hem dese woorden sprack:
‘PelideGa naar voetnoot(1), Thetis soon, ghy wert van hier genomen
Naer 't lant daer Simoïs en Xanthus t' samenkomen,
| |
[pagina 180]
| |
Ghy wert aldaer verwacht van 't stout Anchisis kintGa naar voetnoot(1),
En Hector, die den krijg en 't moorden seer bemint.
Ik hebb' u eenen boom gaen naer uw krachten passen,
Hier op den hoogsten top van Pelion gewassen,
Siet hier dit is uw pijck, die ik voor u gehaelt,
Heb' selver afgekapt, beysert en verstaelt.
Den schilt, die u behoeft, sal u Vulcanus smeden,
Die in zijn groot begrijp omvangen sal de steden,
Het aertrijck altemael, en oock de wyde zee,
Met hare Goden al, en haer beschubde vee:
Ghy sult de sonne daer, met onvermoeyde stralen,
Sien 's morgens rysen op, en 's avonts weerom dalen,
Ghy sult de sterren sien, die dolen en die staen,
En met haer suyver licht de volle mane gaen.
Hy sal u een helmet, een harnas ook bysetten,
Maer niet en sal de doot en hare wet versetten,
Noch uwen grooten schilt, noch oock u wapenkleet,
Noch self den hoogsten God, en die ghy moeder heet.
Self Chiron moet hier, soon, met all' zijn konsten wijcken,
Hier staet Apollo stom en moet zijn seylen strijcken,
Soekt altemael het kruyt dat in ons tuynen wast,
De doot en kent dat niet, noch niet daer op en past.
Maer voorder onsen tijt met kloeckheyt te verstrecken,
En 's levens korten draet met vroomheyt uyt te recken
En is ons niet ontseyt, de eeuwen altemael
Sijn open voor de deugt, voor haer en staet geen pael.
Vooral en hoopt oock niet met vluchten te ontspringen,
En uwen blooden rug voor die ghy vreest te bringen,
Daer ghy Troyanen meest vermoort en bringt in pijn,
Daer sult ghy best bewaert, en meest versekert sijn.
| |
[pagina 181]
| |
Gy sult wel ander sien, met lust en loose treken,
In 't stilste van de nacht des vyants krachten breken,
Maer vroomheyt staet u toe; daer meest den krijg aengaet,
Daer moet ghy u, mijn kint, gaen openen een straet.
Alcides is alsoo en Peleus voortgekomen,
Die hebben hare plaets alhier omhoog genomen,
Want als een reyne siel van 't lichaem is ontknoopt
Gaet boven naer haer plaets, en naer den hemel loopt.
Maer ander met veel quaet en sonden opgezwollen,
Die sullen door haer selfs gewicht naer d'aerde rollen,
En als de droeve doot haer siele komt ontslaen,
Verdolen, en altijt in duysternisse gaen.
Dit is by ons een out gevoelen van de wysen
Dat ons gemoet altijt doet naer den hemel rysen,
Het beste deel van ons, dat niemant noyt en siet
En alle dingen doet; en slijt en sterft oock niet:
Dat blijft altijt gezont; geen pijl en kan dat schieten,
Noch met het lichaems bloet des krijgsmans sweert uytgieten
Is van de slagen vry, van wonden ongeraekt,
Van 't ander altemael de doot haer meester maekt.
Draeyt rontom dezen berg u snel gewickte oogen,
En merkt dat sich alom komt onder u vertoogen,
Aenziet al wat 'er is, al wat ghy hier siet staen
Moet sterven, of in roock en ydelheyt vergaen.
Dit lichaem, liefste kint, dees jonge vrome leden,
Al liet u Troyen hier gerust en wel te vreden,
Die sullen evenwel bederven metten tijt,
Die alle dingen breekt, en alle dingen slijt.
Een kloek onwinbaer helt, die dikwils waegt zijn leven,
En die uyt't velt van vrees gaen loopen ende beven,
Gaen al den selven weg; de doot haer beyde toont
Dat niemant wort gespaert, en niemant wort verschoont.
| |
[pagina 182]
| |
Denkt dan alleen op eer en dat naer ons sal blyven,
Laet uwen grooten naem, door alle d'eeuwen dryven,
De werrelt door en door, tewyle dat de jeugt,
En uwen groenen tijt u prickelt tot de deugt.’
Dit heeft hy hem geseyt en heeft hem wech gesonden,
Doch hy, vol moet en vier, heeft qualick tijt gevonden
Om hem te spreken aen, of eens hem te besien,
Of aen zijn voesterheer zijn rechter hant te bien.
Doch ginck zijn grove pijck eens drillen ende vellen,
Die hem geschonken was om Priamus te quellen;
Gaf eenen grooten spronk, die op doen springen heeft
Het dal en gans het bos, met al dat daer aen kleeft.
Dit wil ik dat ghy weet, het ander sal u leeren
Mars, die niet meer en soekt, en dagelicks vermeeren:
Wat gy meer weten moet, sal beter met uw hant
En met u vromigheyt u worden ingeplant.
Neemt altijt by der hant wat swaer is om te lyden,
Den arbeyt wacht u toch hoe groot hy is te myden,
Verduldigheyt versterkt en meerdert onse kracht,
En leert hoe dat de lust wert onder ons gebracht.
Ik en wil ook u niet aftrecken van het jagen,
Het zy dat hy een haes of hert naer huys wilt dragen,
En dat ghy hem noch heet, noch roerende den voet
Met u bebloede mes of snyer open doet.
Of wilt een wreeder beest met meerder kracht bekomen,
En hebt alreed' het speur van eenen beir vernomen,
Die uyt een duyster bos, getergt en vol van vier,
Of eenen wilden berg, komt loopen met getier.
Of dat gy doet een swijn bloet ende vlammen schuymen,
En menig hont doorslaen, eer dat de ziel wilt ruymen:
Of sittend' op een peert (dit was een oprecht beelt
En voorspel van den krijg) een stier bevecht en keelt.
| |
[pagina 183]
| |
Gelijk voor desen tijt de jonge kloeke helden
Bespottende de doot den ancxt uyt 't herte stelden,
Als Pollus met zijn broêr, Oenides, en de liên,
Die onder menschen borst peerts leden lieten sien:
En wierden niet belet door straffe, vrees of rechten,
Voor eenen ryken buyt kloekmoediglick te vechten,
Te dragen op den hals een afgenomen stier,
Die loeyde tot de locht met yselick getier.
Ja, ook in 't heete sant van d'Africansche landen,
Daer 't ongetemde son de borgers al doet branden,
Daer Nilus eerst begint, en daer Euphrates swelt
En onbedwongen loopt door 't onbewoonde velt;
Daer siet men een gans heyr gaen rasen ende tieren,
En met gemeender hant uyttrecken op de dieren,
En vallen op den leeuw te saem met alle macht,
Met schilden, groot gedruys, met vier of met een gracht.
Men siet dien heeten hoop en moedige gesellen,
Met schilden overdekt, bekleet met stiere vellen,
Gaen om en om het hol van een leeuwinne staen,
En dikwils in de locht met grove sweepen slaen;
Tot dat de beeste komt, met gramschap heel ontsteken,
Gelijk een blixems vier uyt haren kuyl gestreken,
Of als een winter vloet, die noch niet toe en vriest;
Brant met haer fel gesicht, en vreesselicken briest.
Selfs Ganges en kan niet den hemel soo doen beven,
Als hy door klippen springt, door steenen wert gedreven,
Rontom de kanten tiert, groot met zijn eygen vloet,
En door noch tweemael tien rivieren meer gemoet;
Die sijnde nu gewont, en meer daerom verbolgen,
De schichten van haer werpt, gaet haren vyant volgen,
Zy naecken meer en meer, tot dat zy zonder kracht,
Van bloet en moet berooft, ter aerden wert gebracht.
| |
[pagina 184]
| |
't Is ook een fraey genucht voor mannen en soldaten
Als d'oorlog swijgt en slaept, of als zy 't velt verlaten,
Een vond van onsen tijt, t'anschouwen het gevecht
Dat boven in de locht de snelle valk aenrecht.
Den reyger, of de kraen, of kiekendief doorsnyen
De wolken van de locht, en op haer wieken ryen;
Den jager laet stracx vry den vogel uyt zijn hant,
Die eerstmael vliegt omleeg, en byna raekt het lant:
Hy klemt allengskens op, daer naer met snelle pennen
Gaet hy recht naer het lijf van zynen vyant rennen;
Eer dat hy daer toe komt en krijgt hem in de vlucht,
Met menig swier en draey hem naerdert in de lucht:
En somtijts op hem komt met heel zijn lichaem dalen,
En sinkt al of hy viel, als hy hem komt te falen;
Den anderen hangt vast, en hout zich onberoert,
En met zijn wieken stil zijn lijf niet voort en voert,
Maer weert sich metten beck, en soukt hem te verdryven,
Op dat hy ongewont en levende mach blyven:
Hy leert vast op de zy, en snellick komt gereên,
Om hem te vallen aen, nu boven, nu beneên;
Vervolgt hem ende praemt, tot dat hy moe van dringen
Valt neder op het velt, daer d'honden hem bespringen,
Of dat hy hem verrast, en self zijn leven heeft,
En metten krommen klauw aen zynen meester geeft.
Doch niet en kan soo seer van ancxt den geest ontbinden,
Als sich van joncks in 't velt en in den slag te vinden:
Daer kan men wonden sien, daer is het bloed niet dier,
Dat lanckst der aerden loopt gelijk als een rivier.
Daer sult ghy sien bynaer soo veel verslagen hoopen,
Als ghy daer degens siet, of als 'er pylen loopen,
Daer hoort men het getier, dat eenen krijgsman doet,
Met dreygende geruys, als hy nu sterven moet.
| |
[pagina 185]
| |
Gelijk dan den Romeyn de jongers, die de slagen
Noch vreesden en den krijg, in 't spel die leerde dragen,
Moet jonck gaen in het velt, Mavortis voesterkint,
Daer 't eenen grooten hoop van doode menschen vint:
Op dat de swarte doot, die hy van jonks moet leeren,
Haer vrees en haren schrik van hem soo leer' afkeeren,
Want zy door goe gewoont' ons onderworpen wert,
En soetjens het gemoet wert tegen haer verhert.
Noch harnas met metael en yser dick begoten,
Noch leersen, noch helmet en pluym daer in gesloten,
Bewaert soo wel een helt tot oorlog opgebracht,
Als dat hy eerst de doot kloeckmoediglick veracht.
Ghy siet dat in den moet, en 't leven te verachten
De legers vinden meer behulpsaemheyt en krachten,
Als in den grooten schilt, dry dobbel ende vast,
Verysert en verstaelt, die op geen slagen past.
Ghy siet dat als den moet zijn krachten heeft gekregen
En eens de doot veracht, hem niet en kan bewegen,
Niet tegen hem en staet, dat hy daer me bewalt
Door een gewapent heyr van zynen vyant valt.
Het komt dan even eens hoe groot hy is van leden,
En of hy borger is van sulck en sulcke steden,
Die in den krijg verkeert: de sterkte van 't gemoet
Alleen den vyant treft, alleen den aenslag doet:
Die als een blixemvier komt alle dingen vellen,
Hoe groot, hoe grof, hoe sterck, gaet onder kloekheyt stellen
Al komt zy uyt het lijf van eenen kleynen man,
Gelijk als Tydeus was, die soo veel krygers wan:
Gelijk den noortschen wint met d'ander t'samen waeyen,
En maecken dat de locht en al de wolcken draeyen,
Ruckt uyt den esschen tronck met vreesselick geluyt,
Treckt eenen beukenboom met zyne wortels uyt.
| |
[pagina 186]
| |
Want die de doot veracht kan alle dinck versmaden,
Is boven al geplant; geen quaet en kan hem schaden
Die altijd onbevreest is boven allen noot,
En heeft voor eerst geleert te vechten met de doot.
Al dat de vyant heeft, al wat hem is gegeven,
Het water en het lant, de locht daer door zy leven,
Staet alles in zijn hant, en wort hem onderdaen,
Die sonder vrees of schrik het sterven kan versmaên.
Hier door sijn voort gevoert de Macedonsche vanen
Ver over Persenlant tot aen de Indianen;
Met sulcken hert en sin, veel meer als met gewelt,
Heeft Romen onder haer de werrelt heel gestelt.
En ons en is oock niet de kloeckheyt afgeweken,
In ons soodanig bloet, en noch sulk' herten steken,
Die aerde, die te voor heeft helden voort gebracht,
Heeft noch in onsen tijt behouden dese kracht.
Laet ons maer het gebruyck en oefening beminnen,
Den tijt en de gewoont sal ons de vrees doen winnen,
Laet ons maer onversaecht by wijl' wat grypen aen,
En sonder yet t'ontsien een vrome daet bestaen;
't Sy dat men met zijn bloet moet eenen buyt gaen koopen,
Of in zijns vyants rijck het platte lant afloopen,
Tot dat de bloode vrees meer ende meer vergaet,
En 't onverandert bloet stil in de leden staet.
Mars staet de stoute by, hy komt haer self bewaren
Met schilt en met helmet; en pleegt ook niet te sparen
Die vluchten uyt het velt, maer werpt haer onder voet.
Een krijgsmans rug en wert van geenen God behoet.
Neemt dan een ijsren hert, ghy vrome jonge lieden,
En weset niet verschrickt den vyant 't hooft te bieden,
Voor 't lant en voor uw' goet, om 't sterven niet en geeft:
Die sterft voor 't vaderlant, heeft lang genoech geleeft.
| |
[pagina 187]
| |
Al dat in 't leven komt, moet weerom daer uyt vlieden,
Natura wilt dat soo; dat moet toch soo geschieden:
Al is 't dat yemant vreest, al is 't dat yemant klaegt,
De doove blinde doot hem evenwel najaegt.
Loopt, blooden hennen, loopt, gaet in de duyster kuylen,
Of in uw' moeders schoot, of onder d'aerde schuylen:
Ghy sult gevonden sijn; God heeft waer dat ghy sijt,
Met eenen diamant geteekent uwen tijt.
Daer is maer eenen weg, van oneer en van sterven
Bevrijt, en die ons kan de eeuwigheyt doen erven,
Daer meest ons vyants volck in blancke wapens staen,
Met eenen kloecken moet en hert recht heen te gaen.
Soo klemmen in de locht met ongekroockte wielen,
En naer het sterrenlant de hoog geboren sielen,
Want als de kloecke deugt des krygers moet opheft,
Als in het bloedig velt den slag ten hoogsten treft,
Hy krijgt in zijn gedacht de blijtschap van het winnen,
Zijn kinders, en zijn lant, zijn huys komt in de sinnen,
Dat so bewaert moet zijn; stracx vreest hy sweert noch man,
Vliegt midden in den hoop, en siet niet eenen an:
Veel hooger dan zijn lijf gaet met twee gloeyend' oogen
En brandende gesicht, en waer hy sich komt toogen,
Jaegt alles in de vlucht, alwaer hy henen drengt,
Een vreesselicken schrik op zynen vyant brengt.
Hebt ghy oock niet gesien als die trompetten klincken,
En met haer heesch geluyt in krygers ooren sincken
Hoe dat de moet oprijst? voelt altemael de leên,
Gaet midden in den hoop van zynen vyant treên?
De knien en swacken niet, het bloet is niet geronnen,
Zijn hert en beeft hem niet al siet hy veel verwonnen
En op het velt gespreyt, al siet hy rontom staen
Soo menig duysent man bereet om hem te slaen:
| |
[pagina 188]
| |
Al drevelen alom de schichten door de wolcken,
En dat het grof geschut, dat steden ende volcken
Kan t'samen nemen wech, met zynen donderslach
Doet daveren het lant, verduysteren den dach:
Al siet hy eenen hoop van menschen ende peerden
Verslagen en vermoort, geworpen op der eerden,
En dat de doot voor hem met al haer vreese drijft,
En menig kloecken man voor zijn gesicht ontlijft.
Al is 't dat menigwerf zijn alderliefste vrouwe,
Die in haer hujs bewaert de vast gesworen trouwe,
Roept al de Goden aen met menig droeven traen,
Zijn kleyne kinderkens en sijn niet min belaen.
Doch hy gelijck een rots ligt onberoert geschoten.
In 't midden van zijn volk, met oogen ongesloten,
Vol kloeckheyt ende moet, den vyant die hem siet
Vreest noch, al is hy doot, en verre van hem vliet.
En maeckt oock geen geschil waer u den geest ontvlieget,
Of in een ander lant, of daer ghy sijt gewieget,
Den weg is alom een, die naer den hemel treckt,
En met de selve locht werd d'aerd' alom bedeckt.
't Sy dat gy ver van hier moet sterven in de landen,
Die naerder by de son door hare vlammen branden,
't Sy daer den noortschen nacht met trage stonden gaet,
En daer met eeuwig ijs de zee gebonden staet.
Den kloecken Batavier en vreest niet te doorvaren
De klippen van de zee en onbekende baren,
En monsters veelderley, tot daer de sonne wijckt,
En in den bracken vloet de klare peerden strijckt,
En stervet daer gerust; al is 't dat noch zijn moeder
Den lesten adem vat, noch suster, nochte broeder:
Al is 't dat zynen soon, met krytende geluyt
En met zijn teere hant, zijn oogen niet en sluyt.
| |
[pagina 189]
| |
Ja, dikwils daer hy moet de gouden sonne missen
In 't rijcke van den nacht en van de duysternissen,
Berooft van levens hoop, in 't midden van de doot,
Veracht hy noch haer wet en haren lesten noot.
Het komt oock seer op een, 't sy dat ghy wert begraven,
't Sy dat ghy op het velt blijft liggen voor de raven,
Mits dat de son u siet voor in de borst gewont,
En dat u Vaderlant zijn vryheyt is gejont.
Alsoo is de Spartaen den hemel ingetreden,
Noch bollewerck, noch muer bevryde zyne steden,
Zijn vest was zynen moet, die niet dan eer en socht,
En vreese van de doot hadd' onder sich gebrocht.
Geen moeder daer bedruckt en mocht haer kint beklagen
Dat voor het Vaderlant en vrydom was geslagen,
Maer droeget lancxt de stat op zynen schild geleyt,
Afwasschende zijn bloed en prees zijn vromigheyt.
Geeft oock, o God, ons lant, dat soo veel heeft geleden
En in het droeve velt soo menig jaer gestreden,
Veel herten vol van moet, van dapperheyt en jeugt,
Volstandig in de krijg, genegen tot de deugt.
't Sy dat de vrede komt dees landen t'samen binden,
Die ons naer langen tijt, en noch niet heel, komt vinden;
't Sy dat den krijg noch niet te vollen is gestilt,
En dat den dollen Mars ons noch bestormen wilt.
Doch, komt ghy liever, paeys. 't Is al genouch gevochten,
Den Vlaminck is vermoeyt van moordery en tochten,
En oock den Batavier, die met den degen slaet
In zee, tot daer de son des avonds rusten gaet.
En my, o Gentsche maegt, daer ick uyt ben geboren,
En die een grooter Helt gegeven hebt te voren,
En soude 't leven niet in eenen and'ren kant
Soo soet en lieflick sijn als in mijn Vaderlant.
| |
[pagina 190]
| |
Daer soud' ick by mijn volck en Nimphen vast geseten
Den krijg met zijn gewoel, en wapenen vergeten,
En oock de dolle zee, die aen der Cattenwijck
Onstuymig tiert en schuymt, bedwongen van den dijck.
Ick soude by de Ley of by de Lieve rusten,
Versincken in geneucht, en smelten in wellusten,
En sien de waters bey met een verwondring' aen,
Verliesen haren naem als Scaldis komt gegaen.
Is 't dat den tweedracht my dat niet en wilt gehingen,
Die vast geketent hout het lant met helsche stringen,
In mijn soet ballinckschap sal mynen trooster sijn
Met zijn beschubde vee, den ouden snellen Rhijn:
En ghy, o Musen soet, die in de stat van Leyên
De waters om en om gaet dansen en vermeyen:
En Phoebus, die van my tot desen dach versocht,
Heeft altijt mynen wil getrouwelick volbrocht.
Dan sal ick onsen krijg de werrelt voor gaen stellen,
Ons bondgenooten al de volkeren vertellen;
De Franschman groot van geest, de Duytschen en den helt,
Die de Britansche kroon heeft op zijn hooft gestelt.
Antenors schoone statGa naar voetnoot(1), vol wapens en vol helden,
Die liggend' aen de zee, dwingt al de blouwe velden:
Die met veel beken rijck en Nimphen die dat sien
In 't midden van veel volks Neptunus trouw' komt biên.
Zy gaet haer uyt het meyr met hooge torens rechten
En doet veel volken sijn haer slaven ende knechten;
Ja, vaert de werrelt om, en siet aen elcken kant
De teeckens van haer macht en heerschappy geplant.
En hemGa naar voetnoot(2) die naer de sneeuw en naer de Noortsche rijcken
Doet tegens zynen dank den dollen Mavors wijcken,
| |
[pagina 191]
| |
Den swarten spaenschen hoop met alle zijn gespuys
Hout verre van zijn lant, doet blyven in zijn huys.
't Sy dat hy met zijn sweert rechtveerdelick gaet jagen
Het out Sarmaetsche volck, vol listen ende lagen,
Dat naer zijn ouders deugt kleynhertig niet en aert;
Of valt in Lieflant, dat van twee nu is vervaert.
't Sy dat hy door het ijs en zijn bevrosen kusten
Den kouwen Moscoviet niet langer en laet rusten,
En blixemt door de vorst, met solfer maeckt de baen
Door klippen die altijt met sneeu geladen staen.
De Finnen ongetemt, de Esthen en de Gothen,
En Lappen, die geheel in vellen zijn gesloten,
Seer vreeselick om sien, met al des winters kouw,
Staen altijt rontom hem en blyven hem getrouw.
Hy met zijn eygen vier gaet door de kouwe dringen,
Of met den harden toom een moedig peert bedwingen,
Of een geleert gemoet gans konincklick beloont,
Of met het Sweetsche gout zijn jeugdig hooft bekroont,
Wat dat ick wesen sal, wat dat my sal gebeuren,
De ongevreesde doot en sal my niet doen treuren.
Maer sal den helden lof met geen gemeene tael
Doen breken door den tijt en d'eeuwen altemael.
|
|