Gedichten
(1840)–Jacob van Zevecote–
Auteursrechtvrij
[pagina 192]
| |
Inhout.Het leste boeck toont dat ons leven alleenlick in Christo Jesu verborgen is, die van de oude vaders altijt is aengesien geweest tot dat hy ons sterflick vlees heeft aengenomen: 't welck wy ook behooren te doen. Dat ons hier toe seer behulpsaem is geduerich op hem te dencken, waerachtig te gelooven, hoope, liefde, ende oprecht berou van ons voorleden leven te hebben, dat men oock sich moet voor oogen stellen de martelaren ende heylige getuygen, die metter daet bewesen hebben dat de vreese van de doot selve gedoot heeft ende verwonnen, wiens geboorte, leven, doot, ende eerlicke triomphe ten lesten beschreven wort. Nu eenig sone Gods, hooft van een beter leven,
Wil in dit leste meyr mijn schip tot u begeven,
Almachtig, uyt de mensch een mensch, uyt God oock God,
Die 't leven en de doot hout onder uw' gebot.
De opgebroken hel is door uw' kracht verwonnen,
En uyt uw' bitter doot is ons geluck begonnen,
Wy leven door u pijn, en treden metten voet
Den overwonnen kuyl van Acheron de vloet.
De vreese van de doot en blinde muyteryen,
Die ons beladen hert met schrik en pijn doorryen,
Sijn eerstmael van een recht geloof gemaeckt tot niet.
Dat Godes grooten soon omhelst en recht aensiet,
Die van den vader heeft in sich altijt gebleven,
En in sichselfs gewent, zijn godheyt en het leven:
Gelijk in d'hooge locht, uyt Phoebi gouden schijn,
De stralen, die men siet met hem geboren sijn.
| |
[pagina 193]
| |
Hy heeft dan overlang, vervullend alle tyden,
Met zijn onsterflick licht, zijn Godtheyt doen belyden
De vaders altemael, die stonden op de wacht,
En zyne komst beduyt aen Jacobs groot geslacht.
Die wisten van zijn rijck ver buyten alle wegen
Van werrelt en van doot en hare vrees gelegen,
Een rijck dat voor verderf, verandering en tijt
En sorge van het graf is eeuwiglick bevrijt.
Daer leyt ons gans het heir der heilige propheten
Met wyse rasery en Godes kracht beseten:
En dat schoon Canaän met gaven veel verrijckt,
Dat met zijn vruchtbaerheyt den hemel luttel wijckt.
Hem hebben aengezien de sielen van de Helden,
Die in de eerste eeuw haer lange jaren telden,
In 't midden van de sorg, en vreese van de doot,
En levens ongeval, en dagelickschen noot.
Hy heeft sich laten sien en troostig' hoop gegeven
Aen Noach, die naer gans de werrelt was gebleven
En al het boos geslacht; doen hemel ende locht,
En Nereus op het lant zijn bracke waters brocht.
Den vader sag hem ook, die d'hoop van zijn geslachte,
Zijn eenig liefste kint naer d'offerplaetse brachte,
En meynde doot te slaen, ten ware dat het sweert
Waer door des engels hant van 't heylig hooft geweert.
Den blinden Isaäc en Jacob sag hem komen
Als hem de leste dach het leven heeft benomen,
En als hy kloeck van moet en siende die hy socht,
Den hemel tegen stont, met Godes Sone vocht.
Quam sich aen Moses oock seer dickwils openbaren,
Die door het woeste lant leyd' Israelis scharen:
Als hy ginck voor zijn volck, en leyd' haer voet voor voet,
| |
[pagina 194]
| |
En in den swaren krijg verleende verschen moet:
Of als hy gans bekleet met nevel ende vlagen
Stont midden in het vier en grove donderslagen
Op 't hoogste van den berg, en met zijn glans beset
Gaf het ondanckbaer volck de thiengedeelde wet.
De soonGa naar voetnoot(1) heeft boven al van Jesse konnen voelen
In zynen hoogen moet den heelen hemel woelen,
Dacht op zijns Nevens rijck en sterckte dach voor dach,
En sprack hem als een vrient, die hy van verre sach.
Jae, met zijn geest geraeckt, segt dat hy niet sal sterven
Noch sien Averni vloet, noch jammerlick bederven;
In 't midden van de doot, in 't midden van de hel
Sijn vroyelick en bly, sich houden even wel;
Hout altijt in den sin, druckt vast in zijn gedachten
Dat hy moet Gods verbont, als erfgenaem verwachten,
Hem toegeseyt met eet: dat eenen van zijn saet
Sal erven zynen stoel, besitten zynen staet.
Daerom gaet hy zijn rijck en eerlickheyt vertellen,
Gaet onder zynen voet en scepter alles stellen,
Die zynen vyant haest, als zijn gemoet onsteeckt,
Met ysre roeyen slaet, als aerde potten breeckt.
Met desen geest vervult en eenen God onsteken
Weet AmosGa naar voetnoot(2) kint oock vry van zyne komst te spreken,
Die een nieu gouden eeuw in dese werrelt stelt,
Met dat geboren wert den lang gewensten Helt.
Hy siet de groote maegt, die van hier was geweken
Door onsen handel slim en schandelicke streken,
Neêrdalen uyt de locht, en komen over al,
Daer het groot machtig kint hem openbaren sal.
| |
[pagina 195]
| |
Bedrog en listigheyt en sal niet meer verschynen,
De vreese van de doot wechloopen en verdwynen,
Den droeve krijg vergaen, ophouwen het gewelt;
En dat den harden tijt van yser wort verstelt.
Den wolf gaet in den stal sich voegen by de schapen,
De koeyen in de nacht dicht by de beiren slapen,
Den leeuw is met het lam gerust en onvervaert,
Niet denckend' op zijn bloet, den gantschen dach gepaert.
De MeyskensGa naar voetnoot(1) tweemael vijf die hebben oock geweten
Den tijt van zyne komst, en hebben niet vergeten
Te wysen aen den dach dat 't menschelick geslacht
Sou naer den hemel staen, en rysen uyt de nacht.
Soo heeft hy van 't begin van 's werrelts jonge jaren
Zijn lieve volck ontmoet, zijn min gaen openbaren,
Zijn komste voorgestelt, die ons het leven geeft
En ons beneemt den schrick, die voor het sterven beeft.
Tot dat hy van het hoogst des hemels soude dalen
Zijn lang gevangen volck uyt 't jock des duyvels halen
En breken met gewelt de poorten dick en groot
Soo van de duyster hel, als van de swarte doot.
Gelijck een jongelinck, die eerst begint te minnen,
En heeft het vier gevat tot in zijn teere sinnen,
Een eerbaer lieflick vier, en d'eerste soetigheyt,
Die hem de suyver min heeft door het hert gespreyt;
Als hy komt by zijn lief, hy siet vast aen haer oogen,
Rontom met soete schaemt geschildert, haer vertoogen:
Hy is altijt by haer, hy blijft waer dat se staet,
En hoort wat dat se segt, en volgt waer dat se gaet:
Hy kan zijn oogen niet naer ander plaetsen senden,
Noch van het lieflick beelt van zijn beminde wenden,
| |
[pagina 196]
| |
Gevangen is zijn hert, gebonden zynen sin,
Genomen van hem selfs, en volgt niet dan zijn min.
Soo heeft ons oock gevolgt met ware liefd' ontsteken
Den grooten Sone Godts, is noyt van ons geweken,
Nu onder die gedaent, nu onder desen schijn
Altijt gesocht op d'aerd' en by zijn volck te sijn.
Tot dat den blyen dach ten lesten is gekomen
Dat hy ons eygen vlees heeft willig aengenomen,
En uyt de suyver maegt getront aen God alleen,
Het gene dat wy sijn, heeft nu met ons gemeen.
Met dese blye komst de swarte duyster wolcken,
Die hielden overdeckt de steden en de volcken,
Verdwenen al van selfs, gelijck als naer den nacht
De duysternisse swijckt voor Phoebi groote macht.
Den kleynen ouden hoop van vroom' oprechte menschen
Gevoelden hem terstont naer soo veel groote wenschen,
Versekert van den eet en vaderlick verbont
Van God aen haer gedaen, verklaert door Davids mont:
Doch bynaer nu vermoeyt te roepen en te wachten
Den hemelschen gesant, het eynde van haer klachten,
Gans brandend' om te sien des levens grooten pant,
Den dooder van de doot te voelen metter hant.
Gelijck een vader out, het steunsel, het verlangen
Van gans zijn huisgesin, aen wie de sinnen hangen
Van altemael alleen, naer dat hy verr' en wijt
Gedoolt heeft buyten 's lants verwacht seer lange tijt,
Is 't dat hy weder komt naer veel verloopen jaren,
Men siet daer jonck en out sich dadelick vergaren,
De neefkens loopen hier, de moeders loopen daer,
De dochters kussen hem en maecken groot gevaer.
Het sy dan dat de Son komt uyt de zee verschynen,
Of dattet middach is, of Phoebus gaet verdwynen,
| |
[pagina 197]
| |
Gedenckt hem toch alleen, en beelt u altijt in
Zijn lyden en verdriet, drukt dat in uwe sin.
Het sy de droeve maegt, de suyverste van allen,
Hem legt in hoy en stroy en half gebroken stallen,
Zijn tranen met verdriet en swarigheyt afvaegt,
Als hy met onsen mont de bitter kouw beklaegt.
Of dat om hem alleen, om dat hy is gekomen,
Soo menig soete schaep het leven wort benomen,
Verliest zijn teere siel: soo menig moeders hert
Moet scheuren van de pijn, en splyten van de smert.
Eylaes! hy wort gesocht: zy sijn op hem gebeten,
Daerom moet hy soo jonck zijn vaderlant vergeten,
Moet vluchten uyt zijn lant, moet vluchten uyt zijn stat
Tot daer Egypten wort van Nili water nat.
Of dat de vyant hem den vader van der hellen
Op eenen hoogen kop van eenen berg gaet stellen
Seer verre van het volck: of dat Jerusalem
Haer bitter gal uytgiet en opstaet tegen hem.
Of dat hy die geen mens met zijn verstant kan vatten,
Noch oock de gansche locht, de schat van alle schatten,
Die metten donder speelt, heeft al dat hy begeert,
Is in den hemel t' huys, is meester van der eert,
Met honger wort gequelt, met sieckten wort bestreden,
Met arbeyt wort vermoeyt in altemael zijn leden,
Sucht onder ons swaer pack en vreeselick gewicht,
Van sonden dat op hem nu heel geworpen ligt.
Of dat het bloedig sweet zijn lichaem komt doordringen,
En doots anstaende kracht hem in benautheyt bringen,
Jae, gans de helle voelt in zynen droeven geest,
Die hem met grooten schrick en bangicheyt aenreest.
Insonderheyt naer dat hy heeft den geest gegeven,
En toont aen al het volck moordadelick verheven
| |
[pagina 198]
| |
Zijn doorgeboorde zy, en bleeck verschaelden mont,
En buygt zijn waerdig hooft heel bloedig en gewont.
Bedenckt dit, groote siel, gaet soete tranen schreyen
En in zijn open borst verdrencken en vermeyen,
Besproeyt u met dat bloet, en voor uw' oogen legt
Zijn siel, die met de doot en helsche pynen vegt.
Hier mede sal de doot oock sijn in uw' gedachten,
Die sult ghy alom sien en dagelicks verwachten,
Vooral schout ydelheyt, van soete dertelheyt
Uw' leven en uw' jeugt insonderheyt afscheyt.
Denckt op den erfgenaem van alles, die gegeven
Heeft al dat ghy besit, uw' lichaem en uw' leven,
Den grooten Sone Godts: die soo veel hondert jaer
Verwacht was en gewenst van d'eeuwen allegaer.
Die niet en wert gedient met schapen of met stieren,
Noch met vergoten bloet van kleyn of grove dieren,
Al sijn de hoornen eerst op haer jonck hooft geplant,
En in het bloedig vier haer ingewant verbrant.
Maer een gemorselt hert, dat altijt gaet beklagen
Zijn sonden altemael en onbedachte dagen,
Dat met veel tranen sent en eenen grooten sucht,
Dit ofte dies gelijck, naer 't hoogste van de lucht:
‘o Grooten Sone Gods, voor dy uw' onderdanen
Ontbinden ons gemoet, en storten bitter tranen;
o Maecker van dit al, o Vaders eelste beelt,
o Zee van al dat leeft, daer uyt wy sijn geteelt:
Sijt ghy van ons vermoort? van ons aen 't kruys gebonden,
Die van den Hemel waert tot onser hulp gesonden?
Als ghy 't ellendig volck van sieckten quaemt ontslaen,
En gaeft uws Vaders last de werrelt te verstaen?
Heeft u den wreeden mensch noch voorder konnen schaden,
Als uw onnoosel lijf met slagen was geladen,
| |
[pagina 199]
| |
Doorgeesselt en doorreen? hebt ghy voor niet getoont
Ons leden, die ghy droegt, uw' hooft met bloet gekroont?
Den hemel selfs wiert flaeuw: de Sonne stont besweken,
En wilde niet haer licht noch vlammig hooft uytsteken,
Ontnam ons haren dach: de locht, die dat sag aen,
Heeft met een droef gelaet haer roukleet aen gedaen.
Noch hebt ghy evenwel, in 't midden van uw' qualen
Ons leven uyt uw' doot seer mildelick gaen halen,
Het water en het bloet nyt uw' gewonde zy,
En uyt geheel uw' lijf uw' min gestort op my.
't Is altemael ons schult, het komt al van ons falen,
Ghy lijt voor my de pijn, ghy moet de schult betalen,
De doot van my verdient, en op de mens gebracht,
Is door uw' doot alleen gekeert van ons geslacht.
Om dat de doot niet meer soud' hebben aen ons leven,
En onder haer gewelt niet meer en souden beven,
Mistroostig en benout, vol grove duysternis,
Die van u, ware Son, van ons verdreven is.
Verlicht ghy ons gemoet, komt 's morgens als de Sonne
Suygt op 't bedoude lant Aurorens witte sponne,
En 's avonts niet te min als zy volbrengt haer last,
En in den bracken vloet haer moede peerden wast,
Sijt ghy alleen ons hulp, sijt ghy al ons betrouwen.
Laet onsen geest alleen op uwe goetheyt bouwen,
Alleen u trecken aen, soo haest hy wert ontslaeckt
Van dit ellendig pack, en weder vry gemaeckt.’
Dit sal uw' bidden sijn, dit sult ghy altijt suchten
In huys en buyten huys, in dalen en gehuchten,
Het sy ghy spreken kont, het sy uw' brandend' hert
Bevochten van de sieckt' geen woorden quyt en wert.
Dit segt, dit denckt, dit bidt, het sy de jonge dagen,
Vol soetigheyt, u noch het leven doen behagen,
| |
[pagina 200]
| |
Of dat ghy verder komt, eer dat den tijt is om,
En dat u overvalt den droeven ouderdom.
Doch als de leste hitt' het lichaem gaet versaecken,
En dat ghy siet de doot en leste stonden naecken,
Als nu de tonge lispt, en stamelt ende dickt,
En dat uw' oogenlicht verstyvet en verschrickt,
Dan wil ick dat ghy sult uytstorten groote suchten,
En uw' gebeden doen tot in den hemel vluchten:
Den Vader sal alleen dan zijn n toeverlaet
Wiens goetheyt vast gevest op zynen Sone staet.
Hy sal u wel verstaen, en sal u komen helpen,
Uw' qualen, en uw' pijn, en alle droefheyt stelpen;
En geven eenen smaeck, in al uw' ongeval,
Van die volkomen vreugt, die naemaels volgen sal.
Dit sal ick boven al vermanen ende raden,
(Wilt ghy den hemel en zijn waerheyt niet versmaden)
Bidt altijt om 't geloof met kloeckheyt en gedult,
Versekert dat ghy dat van God verkrygen sult.
't Geloove dat van God, van over lange tyden
Als hy de werrelt schiep, de waters dede ryden
Om 's aertrijcks ronde kloot, gegeven is geweest
Tot hulpe, die den mens van zynen val geneest.
Dit vliegt den hemel in, siet door de wyde deuren
Van al dat is geschiet, van al dat sal gebeuren,
En volgt alomme God met een geschildert kleet
Seer aerdig geboorduert, seer konstig toebereet:
Daer sijn de Helden al naer 't leven ingeweven,
Die dese schoon Godin den hemel heeft gegeven,
Een overgroot getal, met verwen afgemaelt
Uyt Adams vruchtbaer bloet, en krachtig saet gedaelt.
| |
[pagina 201]
| |
Niet verre van 't begin staen de dry groote sielenGa naar voetnoot(1),
Die aen den Heer verpligt, van hem oock noyt en vielen.
Daer staet het groot geslacht seer kleyn noch van getal,
Maer dat de sterren selfs noch schier verwinnen sal.
Egipten staet daer by met haer tien vuyle plagen,
Die op het wreede rijck en op den koninck lagen:
Daer siet men, met de locht gewapent en Gods hant
Het volck vry van den last vertrecken uyt het lant:
Hier ginck een groote wolck sich op haer hoofden setten
Om in den heeten dach de sonne te beletten,
En als het doncker was, in 't midden van de locht,
Een klaer onsteken licht, een vier-pilaer gebrocht:
Men sag hoe dat het meyr, gewoon om hoog te springen,
Zijn water hielt gans stil, zijn golven ginck bedwingen,
En liet se drooge vlien, zy gingen sonder vaer,
En dochten nu niet eens op die haer volgden naer.
Men konde Debora met Gedeon beseffen,
En Jephte groot van kracht zijn schouwers hoog opheffen,
Onwinbaer altemael, al in den selven staet
Door Godes woort gestelt, en het beloofde saet.
De soon van ManuaGa naar voetnoot(2) gaet eenen leeuw verscheuren,
En draegt op zynen rug de grove sware deuren,
Met ongeschoren hair, en borstels hart gelaen,
Gelijck een klip of berg, die vol van boomen staen.
Den ouden wysen HeltGa naar voetnoot(3) ginck den Jordaen genaecken,
Bewandelen den vloet, en met de voeten raecken,
Die haest genomen wert door een gedray van wint,
Waer toe dat hy een koets omringt met vlammen vint:
| |
[pagina 202]
| |
Men kan de wolcken sien, met roock en vier onsteken,
Door peerden die, vol viers, de wolken gaen doorbreken:
En zynen metgeselGa naar voetnoot(1), die met zijn armen slaet
Weemoedig in de locht, en seer belemmert staet.
Men sag oock gaen in 't vier de vrome jongelingen,
Gerust en wel gemoet (o wonderbare dingen!)
Alleen door het geloof: de schadeloose vlam
Al soetjens lancxt haer lijf en lancxt haer halsen klam.
Men sag Jerusalem tot aen de wolcken varen,
Met cedren, en met gout, en duysent schoon pilaren:
En maecken voor den vorst, die komen moest, een werck
Vol rijckdom en vol pracht, een overgroote kerck.
Maer het geheyligt heyr van alle de propheten,
Die waren t'eenemael door zyne kracht beseten,
En deden anders niet, met oogen en gedacht,
Dan altijt naer hem sien, en houden steeds de wacht.
Hy, daerentusschen selfs belooft en lang gesworen.
Wort heymelick en stil in Betlehem geboren,
Ligt daer in eenen stal, en suygt zijns moeders borst,
En met haer suyver melck versadet zynen dorst,
Den oude manGa naar voetnoot(2), die wist dat hy niet soude sterven,
Maer dat hy het gesicht van hem noch sou verwerven,
Al bevend' hem omhelst, en in zijn armen sluyt,
En stort van groote vreugt veel blyde tranen uyt.
Men sag niet ver van daer de sieckten en de qualen
Vertrecken uyt het lijf, een krachtich woort gaet halen
De sielen uyt het graf, de proye van de doot
Wert wederom geruckt uyt haren droeven schoot.
Soo groot is die Godin, soo vreemt all' hare machten.
Zy sit in eeuwigheyt, bekommert haer gedachten
| |
[pagina 203]
| |
Met God, dat is haer wit; die siet zy altijt aen
Met onvermoeyt gesicht selfs voor haer oogen staen:
Bemint, en overlegt, en stelt haer altijt voren
Den grooten Sone Gods voor allen tijt geboren,
Onschuldig, voor den mens gestorven en vermoort,
Die nu, oock in dit deel, het leven toebehoort.
Die niet, gelijck hy placht, een lichaem vol swackheden,
Maer noch het onse toont, sit met ons eygen leden,
En trotst voor ons daér met het vreesselick geruys
Van Plutoos duyster kot en onbermhertig huys.
Met dat zy dien omhelst, met dat zy 't hooft komt tasten,
Aenbeden van de locht en al des hemels gasten,
De wolcken al vergaen, de sorge stracx verdwijnt,
Geen vreese van de doot het treurig herte pijnt.
Gelijck in weder stil, des morgens, als komt schynen
De schoone son, en doet den droeve nacht verdwynen,
Het kooren niet en roert op 't ongepickte velt,
De zee dwingt t'eenemael haer schuymende gewelt.
Zy troost oock in de doot, versterckt onnoosel sielen,
Al komt de vreede vlam haer teere lijf vernielen:
Vertoont het hemels hof in 't midden van de pijn
Aen den bedruckten geest soo groot als het sal sijn.
De Hope volgt haer naer, en komt haer selfs vertoogen.
Gelijck de Liefde doet, met blijd' en vroylick' oogen,
Die in den hemel klemt, doorsiet hem en doortreckt,
Daer haer geen ander beelt of schoonheyt en bedeckt.
Wat heeft het doch daer by, het gene dat wy lesen
By Zeno, of den geestGa naar voetnoot(1) uyt Macedon geresen,
Of wiensGa naar voetnoot(2) geswinde tael was soeter dan het geen,
Dat op Hymettos berg de kleyne bien besteên.
| |
[pagina 204]
| |
Al is 't dat Socrates het sterven leert beminnen,
En met zijn soete tael betoovert onse sinnen;
En blyvend' altijt by de suyvre eerlickheyt,
Segt veel dat in Gods woort te voren was geseyt;
Gelijckerwijs den hont het speur van 't dier gaet soecken,
Loopt metten neus' in 't velt, en rieckt in alle hoecken:
Hy loopt en hy herloopt, hy draeyt, hy keert, hy sweeft,
Daer hem alleen de locht een ydel teecken geeft;
Hy roept, hy huylt, hy heft: gaet met zijn stem bewegen
De bosschen altemael en bergen wijt gelegen.
Terwyle schuylt het dier in eenig hol of leuck,
En geeft hem voor zijn deel niet anders als den reuck.
De rechte wijsheyt is in Iuda eerst gevonden,
En in Egipten voort van Babylon gesonden,
Heeft oock seer korts daerna Sicilien besocht,
En is van 't Griecksche volk t'Athenen ingebrocht:
Die wel uyt haer fonteyn veel water heeft genomen,
Maer niet soo onbevleckt en suyver is gekomen,
En vry van vuyligheyt, gelijck zy eerstmael quam
By Israëls geslacht het volck van Abraham.
Of als den Sone Gods van zynen Vader brachte,
En eerstmael heeft geleert het menschelick geslachte,
Gegrontvest het geloof; heescht dat dan vieriglick,
Denckt om dat komen sal, veracht het tydelick.
Bidt God oock menigmael dat hy u toch wilt geven
De liefde tot de deugt, en haet van een quaet leven;
De doot een Godloos hert met grooten schrik doorrijt,
En laet het noyt gerust, van vreese sijn bevrijt.
Waer dat zy staen of gaen sien voor haer oogen hangen
De fackels, en het vier, en vreeselicke slangen
Daer met Alecto dreygt: gevoelen groot gequel
En al dat lyden kan een booswicht in de hel.
| |
[pagina 205]
| |
Onnooselheyt en deugt ontslaet de suyver herten
Van alderhanden ancxt, van droefheyt en van smerten.
Gelijk oock de Godin, die vol van swaerigheyt
Met hertelick berou om hare sonden schreyt.
Al is zy droef om sien, van ydereen versteken,
Kan nochtans boven al den schrik van sterven breken:
Jaegt alle sorgen wech en drijft s' uyt het gemoet,
Een vreugt sent in het hert, den hemel open doet.
Geluckig, die altijt by sich heeft dees Godinnen,
Druckt haer in zijn gemoet, en sluyt haer in zijn sinnen.
Ick bidd' u blijft by haer, met haer gedurig werckt,
Met haer uw' kloeck gemoet en all' uw' krachten sterckt.
Siet dat ghy niet en gaet dit groote werck vergeten
Door dranck, of lecker spijs, of liefde tot poëten,
Of door den soeten slaep, die in de nachten boeyt
Het lichaem en het hert van swarigheyt vermoeyt.
Dat selfs de wetenschap van borgerlicke wetten,
Door twist en door krackeel u niet en komt beletten:
Dat ghy oock niet te seer de medicyne mint
En daerdoor u vervremt van dit geselschap vint;
Een konst, die nu alleen wort om gewin gepresen,
Doch eerstmael uyt den geest van Phoebus selfs geresen,
Is 't waer dat Griecken schrijft, seer aerdig en beleeft
Dat ons haer weerdigheyt alsoo te kennen geeft.
Wacht oock van in de locht te seer u te verwerren,
En in des Hemels loop, met duysent twintig sterren,
Die vast en onberoert in d'hoogste ronden staen,
En seven, die beneên gestadig dolen gaen.
U goddelick gemoet moet hooger sijn gesonden,
Moet vliegen boven locht en 's werrelts leste ronden,
Is 't dat ghy 't leven wilt gans voelen eer ghy sterft,
En vliegen boven al, dat door de doot bederft.
| |
[pagina 206]
| |
Leert oock niet door den dienst van koningen der eerden
Des eeuwig konincx dienst hier slappelick anveerden:
Laet varen al het geen daer men gevangen wert
Een slap en traeg gemoet, een neêrgebogen hert.
Stelt eersucht uyt den sin, leert gierigheyt versmaden,
Die aen het stof gehegt haer noyt en kan versaden:
Hoe seer heeft zy besmet de werrelt met fenijn!
Het herte dat zy raeckt moet toch bedorven sijn.
Gelijck het yser wert in eenen hoeck gesmeten,
Bedorven van den tijt, en van het roest geëten,
En komt niet meer te pas noch ackerman noch helt,
Onnut is tot den ploech, onnut is in het velt.
Ick maen u dan noch eens dat ghy wilt leeren dwingen
Uw hert van het gebruyck van schadelicke dingen,
Van sinnen afgekeert te maecken onberoert
't Gemoet, dat met het vlees geduerig oorlog voert.
Van als het vals serpent ons ouders heeft bedrogen,
En onder vuylen schrik onredelick gebogen:
Benydend' haer den hof daer zy gerust en bly
Van doot en van de vrees der selver waren vry:
Daer suchten vriendelick de koele-soete winden
Door het bedoude gras en loover-rijcke linden:
De aerde mette locht vermengden alle bey
Een reuck, een soeten reuck: het gantsche jaer was mey.
In 't midden van den hof quam een fonteyn uytbreken,
Die weerdig was by klaer cristael te sijn geleken;
Die uyt haer groote borst door al de velden sant
Rivieren tweemael twee, tot troost van al het lant.
Van hier uyt groene most met steentjens onderscheyden,
De beken door het velt haer silver water leyden,
En nooden met haer sacht en slaperig gedruys
Te rusten onder een beloovert en groen huys.
| |
[pagina 207]
| |
Door wiens getempertheyt de fray begoten kanten
Nature ginck allom met jeugdig kruyt beplanten.
De locht die loecht haer toe, het aerderijck bedout,
De waterkanten groen, en het genoechlick wout.
De bloemen gans het lant met veel coleuren vulden;
En haer geschildert hooft met gout en silver hulden:
Daer waren bergskens steyl, en dalen nat en leck,
En nergens was van sanck van vogelen gebreck.
En zy van droefheyt vry, van sorgen niet gedrongen,
Of dansten tusschen 't gras, en in de velden sprongen,
Of by een klaer fonteyn vergaerden eenig dicht,
Tot dat de Son verdranck haer onbesweete licht.
Of gingen haer, verbaest van soo veel nieuwigheden,
In 's werrelts groot begin, en in Natuer besteden:
En sagen boven haer des hemels groote baen
Met oogen en met licht schoon afgeschoten staen.
Zy sagen dach voor dach de gulden Son gaen swieren
Soo groot als zy selfs is, verlichten alle dieren:
Zy sagen eerst van God de beesten voortgebracht,
En redenen van al doorsochten met andacht.
Het kooren uyt het lant noch ongebouwt gesproten
Wiert van den westen-wint met hemels sap begoten,
En levende geblas. Van selfs wiert uyt de locht
Een eeuwige rivier van honig voortgebrocht.
Men sag daer eenen bos met dicke boomen klemmen,
En bynaer aen de locht met hooge tacken swemmen:
In 't midden was geplant des levens schoon gewas,
Dat met zijn heylig sap sieckt' ende doot genas.
Men segt dat God alhier seer dickwils met zijn stralen
Haer beyde heeft bedeckt, zijn licht op haer doen dalen,
Met een onspreeckelick woort gegeven volle jeugt,
Gemengt met vroylickheyt en onbesmette vreugt.
| |
[pagina 208]
| |
Gods Sone menigmael van 't hoogste van den hemel
Verschynende vol licht, en sonder wolck of schemel,
Met een grooten hoop van Engels nederquam,
En opwaerts wederom, als 't hem beliefde, klam.
Daer stont noch eenen boom gelaên met schoone vruchten,
De oorsaeck van ons quaet, de oorsaeck van ons suchten,
Daer log het hels serpent gedueriglick ontrent,
En hadde zynen steert daer viermael om gewent.
Hoeveel bedriegery heeft het gebruyckt en lagen
Om die verboden vrucht de mens te doen behagen:
Van doen is arbeyt eerst, te vooren onversocht,
Met wiecken nat van sweet in Adams huys gebrocht.
Van doen is vrees en schrick de menschen aengekomen,
En gans de werrelt is van sonden ingenomen,
Van sorgen, en van pijn; en uyt des sondens schoot
Is eerstmael voortgebracht de onbekende doot:
Die God des Vaders Soon in 't midden van der hellen
Heeft gaen met het serpent en met den duyvel vellen,
En treffelick vereert met vyants roof en buyt
Den hemel ingegaen met hemels bly geluyt.
Naer dese groote doot sijn Jonckmans voortgekomen
Seer heylig, vol geloofs, van God selfs ingenomen;
In 't minste niet vervaert van alderhande pijn,
Noch van de droeve doot en haren wreeden schijn.
Al quam de wreetheyt haer onmenschelick bespringen,
En wild' haer met geweld en duysent pynen dwingen,
Al wiert haer vlees gescheurt, gebroken al de leên
Het levend' ingewant met vlam en vier doorreên:
Soo krachtig een begeert om hell' en doot te winnen
Onstack haer vroom gemoet en vreeseloose sinnen,
Soo seer versochten zy stantvastig allegaêr
Den koninck voorgegaen terstont te volgen naer.
| |
[pagina 209]
| |
Die hoewel hy nu sit in 's hemels gulden salen,
Nochtans van daer zijn kracht en mogentheyt doet dalen,
Vervolt het aerderijck, geeft aen zijn krygers moet
En haren swaren krijg met zyne macht versoet.
Gelijck een capiteyn zijn vaendel heeft gaen stellen
Op een verwonnen plaets, geeft moet aen zijn gesellen,
Gaet op het hoogste staen, onsteeckt zijn vrienden al
Te loopen naer den buyt, te klemmen op de wal,
Die dan niet aen en sien noch wapens nochte schichten,
Haer schouwers heel doorwont niet onder 't bloet en swichten,
Tot dat het leven kranck ten lesten haer verlaet,
En op 't verwonnen werck recht naer den hemel gaet.
Zy sagen dan alleen naer dat groot eeuwig leven,
En waren boven doot en sterflicheyt verheven,
Verwert in d'eeuwigheyt, aenschouden dach en nacht
Het leven, dat van haer geduerig wiert verwacht:
En lieten dickmael staen oock d'onverbonden banden,
Die t'samen man en wijf verbinden en verpanden;
De kinders, die tot troost van 't menschelick geslacht
Een yder huys opvoet, en hebben niet geacht.
Veel gingen in een bos of in de bergen schuylen
In 't heymelick gerust en in der dieren kuylen,
Ontloopend' het bedrog en ongenadigheyt,
Die van een groot tyran haer werden toebereyt.
Veel leefden onder d'aerd en in der dooden graven,
Die zy vast namen in, en hielden voor haer haven;
Versterckten haer gemoet, bereyden haren sin
Om bly en wel gerust de doot te laten in.
Veel leefden onder 't volck en d'onbesmette menschen,
En leerden daer de doot beminnen ende wenschen,
Bedwongen daer het vlees, beweenden haer misdaet,
Aensagen haren heer gehangen om haer quaet.
| |
[pagina 210]
| |
En leerden soo van hier naer boven te gaen treden
Als of zy langen tijt daer hadden om gebeden,
Het sy de siele wiert met vreetheyt uytgejaegt,
Of dat zy wiert van God ontbonden en gedaegt.
Naer dat de doot selfs was van Godes Soon gesegent
Heeft Stephanus gesien met steenen dicht beregent
Den grooten Sone Gods, in 's hemels open baen
Sterck aen de rechter kant van zynen Vader staen:
Dit is den eersten helt, die eerstmael uyt de werrelt
Een kroone heeft gehaelt vergult en fray beperrelt,
Wiens naem met sterren selfs als borger gans gewis
Van 't hemels koninckrijck wel ingeschreven is.
Daer op sijn dicht gevolgt veel andre zyne voeten,
Gelijck een vlam, die gaet van selfs den hemel groeten,
Die een bekleeden berg met boomen heeft gevat,
Of door het duyster bos haer opent eenen pat,
Zy vliegt tot aen de locht, gaet tot de wolken klemmen,
En laet haer niet verslaen, en laet haer kracht niet temmen,
Al loopt het heele dorp met water naer den brant,
Zy blijft al even sterck, en wort gans niet vermant.
Van waer sijn aen dit volck gekomen dese krachten?
Van waer dit hoog gemoet en vierige gedachten?
Het leven te versmaen met al al zijn soetigheyt,
Te wenschen om de doot en al haer bitterheyt?
Alleen den Sone Gods, eerst door dien weg getrocken,
Heeft komen haer gemoet met hemels liefd' aenlocken,
Met onberoert geloof gewapent en voorsien,
Dat niet en acht de doot, en d'helle 't hooft kan bien.
Want eer den Sone Gods was hier by ons gekomen
En hadde van den mens de sonde wech genomen,
Gesuyvert, en gejont de werrelt zynen pant,
Met recht was over al de vrees des doots geplant.
| |
[pagina 211]
| |
Niet anders sagen wy, van God verlaten weesen
Dan doots onsalig beelt vervaerlick ons aenreesen,
Met vreese hielt benout den droeven Acheron
De sielen onversocht van levens gouden Son.
Van dit ondraeglick pack, van dese swaer gewichten
Heeft Godes eenig kint de menschen gaen verlichten,
Heeft haer genomen af het ongenadig last
En aen het bloedig kruys gemaeckt ons schulden vast.
Gelijck of eenen helt, op zynen rug ginck dragen
Den hemel met zijn volck, als Atlas waer ontslagen,
Die krom is en vermoeyt, en soo de sterren al
Met ongemeene macht bevryen van den val.
Dat meer is, heeft gestelt sich onder onse wetten,
Heeft t'eenemael sich selfs daer onder komen setten:
Hy heeft gewaerdigt oock hier sterfelick te sijn
Om door zijn bitter doot te staecken onse pijn.
Om die in duysternis en in de helle saten
Vry van den droeven nacht en van de doot te laten:
Om datter wederom een volck mocht komen voort,
Met sonde niet gelaen, van vreese niet gestoort.
o Liefd'! o groote trouw! hy ligt hier op der eerden;
Den prins van hemelrijck komt gans ons vlees aenveerden,
Bekleet hem met ons kleet, gaet kruypen in ons slijck,
In alles, doch alleen in sonde niet gelijck.
Jae, die de groote locht en d'aerde met haer palen,
Soo wijt niet en begrijpt, laet op den schoot sich dalen,
En met den mont die stilt de zee, de wint verjaegt,
Deelt soentjens aen den hals en wangen van de Maegt;
Haer wangen, die de schaemt komt schilderen met stralen
Gelijck die van de ster, die ons de Son gaet halen,
Zy slaet haer oogskens neêr, verwondert en vervaert,
Als zy denckt om haer kint, en zynen hoogen aert,
| |
[pagina 212]
| |
Want wie hadd' oyt gedacht dat ghy ons sout besoecken,
o Alderschoonste kint, in dees ellendig' hoecken?
Dat ghy u sout bekleên met sterffelicke leên,
Om naer de doot te gaen, en om die te betreên?
o Grooten Sone Gods, wat liefd' heeft u gedwongen,
Wat heftige begeert soo vieriglick gedrongen,
Den sterffelicken mens te halen uyt de doot,
Te dragen op den hals, te nemen in de schoot?
Om zynen wil te gaen in hollen ende gaten,
Besoeken het geslacht van God en mens verlaten?
Om zynen wil alleen, mijn schepper ende God,
Te kruypen onbekent uyt een ellendig kot?
Hebt ghy met veel verdriets, mijn trooster, mijn behouder,
Thien maenden in den buyck gequeelt van uwe moeder?
Daer naer voor my bebloet uw' kaecken, uwe mont,
Als ghy de swarte doot in eeuwigheyt verwont?
De harders komen eerst haer kleyne giften dragen,
Naer d'hutte niet bevrijt van rijm af noortsche vlagen,
Verwondert en verbaest, aensien met grooten lust
Dat in soo kleyn een krib den ganschen hemel rust.
Och! hadd' ick oock met u, ghy kinders, in die nachten,
De schapen daer ontrent geluckig mogen wachten,
En Lycidas geweest of Coridon zijn maet,
Ick hadde wel met u den soeten slaep versmaet.
Ick hadde dadelick ons altijt groen laurieren
Doen om en om de wieg van mynen koninck swieren,
Ick hadde mynen heer en grooten vorst geloont,
Den onverwinner groot van myne doot gekroont.
Al was schoon door de kouw het aertrijck toegesloten,
En het besneeude velt met bloemen niet begoten,
En dat men niet en sag de vyoletten bruyn,
Of ander bloemkens schoon, de kinders van den tuyn.
| |
[pagina 213]
| |
Ick hadd' hem evenwel een honich-raet gaen sparen
Gelijck als in het bos de soete bien vergaren,
Ick hadde naer den stal geloopen heel gelaen
Met kasen ende wey, met soete melck en saen.
Ick hadde sekerlick een harders liet gaen leeren,
Met wilden boeren-sang de Maegt en 't kint vereeren;
Alexis waer niet eens in heel mijn liet genoemt,
Noch Galatea oock, die op haer schoonheyt roemt.
Doch al is 't dat ghy ligt gebreckig en ellendig,
Soo kennen haren God de sterren, die nootwendig
Hem aendoen alle eer: want noch de sober hut,
(Gelijck daer eenen boer den winter met afschut)
Noch armoed' en ons vlees, die hem wel bitter dringen,
En konnen Godes beelt versteken noch bedwingen,
Zijn groot' almachtigheyt, noch zyne majesteyt,
Die sich door al wat hy geschapen heeft, verspreyt.
Hier door soo komen aen de ver geseten wysen,
Aenbidden het groot kint, daer sterren om oprysen,
De Engelen niet min gaen danssen daer ontrent,
Den ganschen hemel daelt en zynen schepper kent.
Want al is 't dat ghy niet met schepenen ter syden
In een vergulden koets door Roomen en sult ryden,
En dat ghy niet en sult met wapens en gewelt
Bestormen gaen de steên, u toonen in het velt,
Den donder komt u toe, die aerd' en zee doet beven,
Ghy doet het blixems vier door heel de werrelt sweven:
De winden altemael staen onder uw' gebot,
Ghy laet se vliegen uyt, en sluy haer in haer kot
De schoone seven-ster, en met haer gulde hayren
De beiren allebey 's nachts uwe sael bewaren.
Orion met zijn gout en met zijn vierig sweert
Gaet onder als ghy wilt, staet op als ghy begeert.
| |
[pagina 214]
| |
Doch daer ghy komen sult, de sieckten sullen 't weten,
De menschen laten vry, haer machten gaen vergeten,
En Pluto door u last, den droeven helschen Schout,
De sielen laten los, die hy gevangen hout.
U oock als ghy de doot en helle sult vernielen,
En klemmen in de locht op snel gevlerckte wielen,
Sal komen in 't gemoet des hemels borgery,
Die als ghy wiert geteelt u bleef geduerig by,
Daer sult ghy rontom u veel ongetelde scharen
In eenen oogenblick van Engels sien vergaren:
Die sullen u met vreugt en blijtschap, u alleen,
Tot aen de rechter hant van uwen vader leen.
Die sullen wederom in uw' geselschap komen,
Als ghy de werrelt sult met uwe macht doen schromen,
Als u geheyligt vlees, dat ghy van ons ontfinckt,
Op een klaer suyver wolck van alle volcken blinckt.
Als dan uw groot trompet in 't oosten en in 't westen
Sal met een straf geluyt uw' groot gebot uytbesten,
De doot sal sterven selfs, het graf sal openstaen,
En al het doode volck daer dadelick uytgaen.
Almachtig, weest gegroet, die ons 't verbeurde leven,
't Verloren Vaderlant, hebt met uw' doot gegeven:
Verwinder, weest gegroet, die sijnd' het leven quijt,
Weerom den derden dach gesont verresen sijt.
Terstont heeft alle dinck gevoelt de doot verslonden,
En onder uwen voet het hels serpent gebonden,
Dat eerst de wreede doot verloste van den bant,
En uyt den helschen kuyl aen gans de werrelt sant.
Hier door vergeten wy doots onverwonnen krachten,
Alleenelick de eeuw', die komen sal betrachten,
En als wy van den nacht des levens sijn bevrijt,
Ons' onbelette siel recht naer don hemel rijt.
|
|