Nederduytsche dichten (1626-1638)

[p. 61]

A. Opdrachten

[p. 63]

I Opdracht van de eerste uitgave (1626) der ‘Sinnebeelden’ en ‘Nederduytsche Dichten’.⁽¹⁾⁺

Aen de Ed. Vrouwe Ermgardis Rutgers,

Huysvrouwe van Heer Daniël Heinsius,

Ridder van S. Marcq, Raet des Konincks van Sweden, enz.

Godin, want sulcken naem is u met recht gebleven
Van als ghy hebt u trouw aen Phœbus self gegeven,²

Aen Phœbus wiens verstant, dat boven ander rijt,

U op zijn wiecken voert, en van de doot bevrijt;

Die met uw 'suyver deugt en lieffelijck aenschouwen⁵
Trotseert de groote faem van al de Griecsche vrouwen,

Die hebben met haer trouw en onbesproken min

Alleen aen haren Man geeygent haren sin:⁸

Ist dat het u belieft, ghy sult int beste keeren⁹
Dat ick mijn dichten gae met uwen naem vereeren:

En denckt niet dat ick die int minste weerdig ken¹¹

Van u te sijn gesien; ick weet wie dat ick ben.

Ick weet dat uw' verstant vliegt hooger dan de saecken,
Die ick en mijns gelick, maer kleyn Poëten, maecken,¹⁴

Ick weet, die dag en nacht met Heinsius verkeert,¹⁵

En wert met sulck een pen in 't minste niet vereert,

Wiens Broeder is geweest Gesant aen al de Heeren¹⁷
Die in het Beemsche Ryck of Duytsche Lant verkeeren,¹⁸

Die van den Sweetschen Helt noch hier gesonden is,¹⁹

En hoeft niet tot haer faem ons kleyn getuygenis.

Uw' deugt en uwen naem en kan van ons niet wachten²¹
Die hooger is gestelt dan al ons kleyn gedachten:²²

Die u volprysen wilt is recht gelyck den sot,

Die sluyten wilt de zee in eenen kleynen pot.

Ick gevet u alleen om dat ghy sout mijn wercken
Bevrijen van den nijt, en teghen Momus stercken,²⁶

Die 'tsedert dat ick my met schrijven heb gemoeyt,

Myn vyant is geweest en noch in gramschap gloeyt.

Ghy sult met uwen naem doen swijgen en vertrecken

(1) Deze opdracht komt noch in de 2^e uitgave (1638), noch bij Blommaert voor. Ze werd reeds door Mr L. Willems in zijn bovenvermelde studie (1900) herdrukt.

+ Vrouwe Ermgardis Rutgers: de echtgenoote van zijn grooten beschermer, Daniël Heinsius, gehuwd den 16 Mei 1617 en overleden in 1635.
Haar broeder Johan Rutgers (1589–1625), tot wien Zevecote een elegie richtte (zie beneden), was gezant van Zweden, Bohemen en Denemarken in de Nederlanden.

2 van als: van't oogenblik af, waarop.
Phoebus: (Gr. Myth.) bijnaam van Apollo, den Lichtende.
Zevecote bedoelt hier Daniël Heinsius zelf.
rijt(rijdt) v. rijden = wiens verstand dat van anderen te boven gaat, overvleugelt.

5 lieffelijck bnw.: liefelijk, vriterlijk.
aenschouwen nw.: uiterlijk.

8 geeygent haren sin: toegeëigend, geschonken hun gemoed, hun liefde.

9 ghy sult: gij zult het.
int beste keeren,: er een gunstige wending aan geve. (Wdb. Keeren I, c. 1981).

11 ken: oordeel.

14 maer kleyn Poëten is bijstelling bij ‘ick en mijns ghelyck’; saecken is onderwerp van maecken.

15 ich weet die = ick weet: die..., of: ick weet dat wie...

17 Broeder nl. Johan Rutgers (zie boven).

18 Beemsche: Boheemsche.

19 Sweetschen Helt nl. Gustaaf Adolf.

21 niet = niets.

22 dit vers is een bijvoeglijke bepalingszin bij ‘deugt en naem ’.

26 Momus: personificatie van de zucht tot spotternij. Voor soptters schijnt Zevecote zeer beducht geweest te zijn (cf. Onze inleiding) - ‘Momus’ komt o.a. ook voor onder de personagien van ‘der Maetrijm beminders Lusttooneel’ in den Nederduytschen Helicon 1610.

[p. 64]

30

De Borgers van den nacht, de gants volmaeckte gecken.³⁰

 

Die meenen veel te sijn om dat de slechte lien³¹

 

Int laecken van mijn dicht haer voor geleert aensien.³²

 

Doch 'tsedert dat ick ben met Phœbi vier ontsteken³³

 

En heb ick noyt soo ver van mijnen geest geweken³⁴

35

Dat ick het minste gaf om kinders van de doot;.

 

Haer hert is veel te kleyn en mijnen moet te groot.³⁶

 

Ten is de pijn niet weert dat ick mijn pen sou snijen

 

Om my van eenen hoop van Esels te bevrijen;

 

Daer dienen stocken toe: een hert gelijck het mijn

40

En kan om sulcken klap noch gram, noch droeve sijn,⁴⁰

 

Ick ben seer wel te vreen, ick wil niet zijn gepresen

 

Vant ongeleerde volck en sotjens, die my lesen;

 

Ick hebbe mijnen wensch: 'tis dat mijn kleyne kracht

 

Van groote zielen werdt niet teenemael veracht.⁴⁴

45

Meest ist dat u mijn dicht, Godinne, sal behagen⁴⁵

 

Die met dit werck mijn hert geheel is op-gedragen

 

Tot teecken dat ick blijf, soo lang mijn levens spilcr⁴⁷

 

Met garen is gelaen, den knecht van uwen wil.

Ul. E.

Tot albereyden Dienaer

Jacobus Zevecotius.

30 de borgers van den nacht: bij Zevecote herhaaldelijk voorkomende uitdrukking van misprijzen. (o.a. in ‘Die niet en mint...’ ‘Momus’ en ‘Lof van Harderwijck’.

31 de slechte lien: de eenvoudige, ongeleerde lien (cf. Vers 42).

32 haer: zich

33 Phoebi vier: de dichterlijke inspiratie; wellicht ook de opwekking van Heinsius.

34 klinkt stoïcijnsch.

36 haer = hun (passim).

40 gram bnw.: grammoedig.

44 werdt: wordt (passim).
teenemael bijw.: heelemaal.

45 meest is: het meeste, het voornaamste is...
die: dat wie.

47 levens spil met garen gelaen: ontleend aan den mythologischen taalkring. De Moiren (schikgodinnen): werd een mensch geboren, dan greep Klotho naar het spinnewiel en Lachesis spon den levensdraad. Wanneer Atropos den levensdraad doorknipte, stierf de mensch (cf. De Moiren van Michel Angelo). Die uitdrukking komt bij Zevecote herhaaldelijk voor.

v. 43. tis is herstel van de drukfout ist.