Volledige werken (2 delen)

[p. 72]

VIII.

Neen kort verhoor was Lodewijk vrij gelaten, met het vooruitzicht, zoodra hij voor de correctionneele rechtbank kwam, veroordeeld te worden. Hij voelde wel, dat hij die tijdelijke vrijheid aan eenen geheimen invloed verschuldigd was; maar wie was zijn weldoener, wie?... Hij vermoedde het niet; maar dankte den onbekende.... Echter bleef hij, in weerwil zijner vrijheid, mistroostig en afgetrokken. Eene pijnlijke schaamte over zijne oploopendheid verteerde hem, en hij vervloekte zich zelven, als de oorzaak der onheilen van zijn gezin. Niet dat de armoê daar weder haren intrek nam; neen, want een weldadige engel bezorgde dagelijks versterkende spijzen; maar meer onteerende ongelukken speelden voor Lodewijks geest. De hulp, die hem als een voorschot voor later uittevoeren werk geschonken werd, kwam van mevrouw Luchtervelde; en de jongeling verachtte en haatte deze vrouw. Hij dorst uit al het voorgevallene besluiten, dat zij, gelijk vele andere, om zelve meer vrijheid te genieten, de slechte neigingen haars gemaals in de hand werkte, en wanneer hij in den kerker opgesloten, en zijn vader in het graf zou gedolven zijn, wat zou er dan van Mietje geworden? Van Mietje, welke men door weldaden verbond?...

Die vooruitzichten, gesproten uit zijn brein, door ellende met argwaan opgevuld, waren verschrikkelijk, en zeker zou hij allen onderstand geweigerd hebben, hadde hij alzoo de lafenisbron zijns vaders niet opgedroogd. Nu vergenoegde hij zich met niet van het geschonkene te nuttigen, en leefde van het geld, dat hem voor het afgeleverde kasken was uitbetaald. Vol achterdocht bezag hij Trientje, iedermaal dat zij wat aangenaams voor den zieke bracht, en bij elke brok, die in den mond van De Craeyer verdween, mompelde hij:

- Alweder een deel onzer eere, dat vader verslindt!

Alsdan zette Trientje eene bittere lip en vroeg:

- Waarom eet gij niet met de anderen?

- Ik proef die hatelijke spijze niet! - antwoordde hij, en Trientje liep verschrikt henen, want zij meende dat de vrijer van Mietje zinneloos was.

Ondertusschen, in weerwil der kunde van den geroepen geneesheer, verstierf De Craeyer dagelijks, en weldra zou het harde houten kleed voor hem vervaardigd worden. Die nadering des doods versomberde het gezin, en Lodewijk, die meer dan ooit voor donkere gewaarwordingen vatbaar was, zat gansche dagen te dubben: de zwartste gepeinzen benevelden zijnen geest, en zijne ziel dwaalde in den diepsten afgrond der ongeluksdroomen. Deze overmeesterden hem zoodanig, dat zijne meestgeliefde betrekkingen hem onverschillig werden, en dat zelfs geene blijde tijding omtrent Stansken eenig licht in zijnen nacht verspreidde. Of men ook al zegde, dat dit zoo rampzalig verongelukt kind genas, dat het hem weldra zou komen omhelzen en plagen, hij hoorde dit aan, alsof het hem niet betrof, en, liever dan op die geluksmare acht te slaan, zweefde hij met zijne verbeelding in den kerker, die hem wachtte.

- Gedoemde, - mompelde hij gedurig, - ge zult dan leven zonder vrijheid, als een dief, als een moordenaar, en dit, omdat gij uwe eer verdedigdet! - En wanhopig aanschouwde hij zijnen wegterenden vader. - Zoo het mij slechts vergund werd dien geliefde in zijn ster-

[p. 73]

vensuur bij te staan, - weende hij voort; - dit ware nog één zoete druppel in mijnen vollen alsembeker!

Maar die pijnlijke troost werd den ongelukkige ook nog ontzegd; want den dag, waarop hij voor het gerecht moest verschijnen, lag zijn vader te worstelen tegen den dood.

Nogtans was die morgen zoo blijde aangebroken! De zon flikkerde zoo vroolijk door het dakraam, en hare stralen verhelderden nooit zoo den rampzaligen zolder. Wilde zij dan met de bewoners spotten? Wilde zij lachen met al hunleed? Want niets liet zij somber dan alleen de ziel van Lodewijk, niets treurig dan dien stervenden vader, en Maria die erbij weende, en het kleine Fransken dat op de kniekens, met geklemde handjes, aan vaders voeten te bidden zat.... Ach, er lag zulk diepzinnig contrast tusschen die schreiende menschen en die lachende meubelen, welke nogtans met zoovele rampen reeds hadden meegeweend! Een contrast dat onheil en geluk voorspelde, een contrast dat aan het harte sprak; maar zoo onduidelijk, zoo onverstaanbaar, dat het verkeerd kon begrepen worden.

Lodewijk begreep het somber, met zijne sombere ziel: hij zag niet dan rampen op rampen gestapeld, en, toen het uur nabij was, waarop hij zijnen vader moest verlaten, om aan de onverbiddelijke wet te voldoen, stortte hij snikkend voor het bed neder en boezemde uit:

- Vaarwel, vaarwel! vader, gij zult onze nakende rampen niet zien!

- Ach, Louis, - zuchtte de vader met zwakke stem, - reeds dagen zijt ge sprakeloos en is uw hart vol bitterheid, zal dit dan nooit beteren? Zal ik ten grave dalen met de verontrustende gedachte hier een wanhopig kind gelaten te hebben?

- Maar, kan het anders dan wanhopig, vader? - riep Lodewijk hevig uit. - De dooden sleuren u uit mijne armen, en de levenden werpen mij in den kerker der misdadigen!

- Dit weet ge niet, Louis; ge zijt nog niet veroordeeld. En werdt ge nu gestraft, zoudt gij het niet verdiend hebben?

- Verdiend!... Moest ik mij dan lafhartig laten hoonen? Kon ik mijne beminde onverschillig in de schande zien sleepen? Ach, vader, vader, hoe kon ik Luchtervelde anders kastijden? Zoo ik hem hadde aangeklaagd, men zou de schouders opgehaald hebben; men hadde mij uitgelachen of hem misschien met eene geldboete gestraft!... Ha! deugdvermoorden is niets; maar eenige slagen op een versleten lichaam zijn kerkers waard!

- En toch, Louis, ga in u zelven: hebt ge schoon gehandeld?

- Neen, neen, 't is waar; ik had moeten edeler zijn, mij boven hem verheffen en mij niet tot dier bij het dier verlagen! Ik had hem moeten verpletteren door grootmoedigheid, en hem zijne schande in het aanzicht spuwen! Maar is een oogenblik van jaloezie en haat, van overloopende gramschap dan niet vergeeflijk? Moet ik dan ijselijk gestraft worden, en moet het meisjesverleiden en het honger- en schadebrengen in de woningen der armoede onvergeld blijven? Ach, vader, vader, wanneer zal arm en rijk eens op dezelfde lijn staan, en alle menschen broeders zijn? Zal dit ooit gebeuren? Zeg mij dit eens, gij, die op den boord des eeuwigen levens door den nevel der toekomst ziet.... vader, zal dit ooit gebeuren?

- Hoop! - zuchtte de vader, - hoop! - En hij stak zijne hand ter zegening over den smeekende uit:

Maar deze sprong op.

- Hopen! - riep hij, - hopen! en het uur slaat waarop ik naar het gerecht snellen moet! Hopen! en binnen eenige stonden sleept men mij ter gevangenis! want men heeft het mij gezegd: vrijspreking is onmogelijk!

En dol van vertwijfeling liep hij naar de val om er zich doorhenen te storten; doch een vreugdekreet gilde hem tegen:

- Louis! Louis! bezie me nu eens! Ik ben genezen! Ik ben zoo schoon!... Zie, daar is een brief voor u!

En de wanhopende jongeling voelde twee zachte armkens zijne knieën omstrengelen.

- Stansken! - riep hij uit, en zijne oogen draaiden een oogenblik als verdwaasd in zijn hoofd; - Stansken! - en het ijs van zijn harte was gebroken. Daareven loochende hij de hoop; doch thans waaide de blijdschap hem tegen.... Tranen liepen nu over zijne wangen, en, het kind opheffend om het aan zijn hart te drukken, mompelde hij:

[p. 74]

- Er is dan nog hoop, lief kind?... Ach, Mietje, zie eens, zie eens, onze zuster!

En Fransken klapte in zijne handjes, en danste op zijne holleblokskens de kamer rond, en Mietje beschreide met blijdschapstranen het lief geredde kind; en allen vergaten den stervenden vader, die, even verheugd, tegen den dood worstelde, om zich nog eens te kunnen oprichten en alzoo zijn bemind schepseltje te zien.

- En zoo schoon! en zoo schoon! - juichte Fransken, zijne zuster op de bolle wang kussende. - Och, Stansken, Stansken, en er is hier ook geen honger meer!

Maar dit enkele woord: honger, door het knaapje in de vreugde der verwelkoming uitgesproken, smakte Lodewijk in de wezenlijkheid terug. Er was geen honger meer, neen; maar andere ellende!

- Ach! - weende hij, zich op zijnen vader latende vallen, - wie, wie zal voor dit kind werken, als ik in het gevang zit te schreien?

- Maar ge moet niet naar het gevang! - lachte Stansken, - zie eens hier, Louis, zie eens hier! - en zij gaf hem den brief, door Lodewijk vooreerst niet opgemerkt, en daarna tusschen al de uitboezemingen van broeder en zuster vergeten. - En vader, vader zal ook niet sterven, - vervolgde zij, op het bed klauterend om den zieke te streelen, welken nauwelijks de macht overbleef om zijne verkillende hand over haar hoofdje te strijken.

- Van wien hebt ge dit blad? - riep Lodewijk ontsteld, - alle vervolging is dan opgeschorst? Ik ben vrij! vrij!... Zeg me, Stansken, aan wien ben ik dit verschuldigd?

- Aan mevrouw Luchtervelde, die mij zoo schoon kleedde, en in de koets hier medebracht.

Aan mevrouw Luchtervelde? aan haar? Moet ik die dan voor hare schijnweldaden vloeken, vader? want zij is de oorzaak der rampen die zij lenigt; zij is de schuld, dat Mietje vroeger van het hof vertrok, om te vallen in de handen des lafaards....

- Welhoe! - zuchtte de dame, welke reeds lang dit tooneel aanschouwde en nu in bittere tranen losborst; - vind ik dan vervloeking, waar ik gebeden kwam afsmeeken? Maar Lodewijk, Mietje vertrok niet vroeger, dan om de gevolgen eener mogelijke afwachting te vermijden! - En zij boog zich over den vader, die haar erkentelijk beschouwde.

- Was ik dan zinneloos, dat ik niet eens daaraan dacht! Ach, mevrouw, - smeekte Lodewijk - hoe kan ik dien schandelijken argwaan vergoeden?

- Met te bidden! - antwoordde de vrouw; - met vergiffenis te schenken aan eenen man, die ook gaat sterven; maar niet zoo vreedzaam als deze? - En Clara bezag De Craeyer, wiens brekende oogen slechts gerustheid verrieden.

- Ach, - vervolgde zij tot den kranke, - gij, die nu ten hemel gaat, die allen haat, alle bitterheid moet hebben afgezworen, vergeef toch voor u en in naam uwer kinderen; schenk die verzachting aan uwen vervolger, reeds te veel met zonden bezwaard om uwe vervloeking nog te kunnen dragen!

- Hij, - ratelde de stervende; - ja, eens vervloekte ik hem en de hemel strafte mij.... Maar nu is er in mijn hart voor den haat geene plaats meer.... Hij zij mijn broeder en.... de Heere zij hem, als mij, genadig!

Een gesmoorde snik was de dankzegging van Clara, en, de kinderen tot knielen aanmanend, boog zij zelve neder en begon de gebeden der stervenden. De vader hoorde die bijna niet meer; eene slaperige verbijstering verdoofde zijne zintuigen, en nauwelijks had hij nog het vermogen zijne handen uit te steken om zijne kinderen te zegenen, terwijl hij onhoorbaar fluisterde:

- Leeft gelukkig!

Een pijnlijke snak volgde, en Clara, de oogen des overledenen gesloten hebbende, sprak nokkend tot de kinderen:

- Uw vader is in den hemel; maar uwe moeder is hier.... Doch bidt, bidt voor haren echtgenoot, die zelfs uw aangenomen vader niet zou kunnen wezen!

En terwijl zij de kinderlijke stemmetjes dier kleinen hoorde schreien: - Vader, vader, sterf toch niet! - snelde zij, diep ontroerd, de trap af, en door de verbrokkelde muren van het Gravenkasteel naar heur rijtuig.

Dit voerde haar te Gentbrugge, waar een schrikkelijk tooneel haar wachtte.

[p. 75]

Luchtervelde lag daar ook te sterven; maar niet zooals hij, dien zij had bijgestaan. De geest der godswraak had over den ondeugende geblazen, en de ziekte, waardoor hij anderen verdorven had, was door dien blakenden wind aangevuurd. Hij kwijnde in dezelfde kamer, waar hij eens zijne gade overviel, en, hoewel daar alles was veranderd, lag hij toch op dezelfde sponde; daar folterde hem het bloed dat zijne gade stortte, daar riep hem de schoone Clara toe:

- Wat ben ik nu! Wat ben ik nu!

Ach, wat knarste de ijlende vertwijfeling aan zijn verstokt geweten, wat beet de knaging daarin bloedig rond! Hoe dikwijls tooverde de wanhoop alles weder voor zijne gloeiende hersenen, en meende de ongelukkige nog met zijne vorige schelmstukken bezig te zijn! O, dan wroette hij zoo onbarmhartig met zijne nagelen in zijne borst, dan reet hij die zoo wreed aan stukken en lachte zoo verheugd bij het zien van het bloed, dat van zijne verkrampte vingeren zijpelde!... Of de verwenschingen zijner slachtoffers klonken hem in het oor; en dan kroop hij verschrikt onder het deken, doch daar ook donderde hem de vervloeking na.... En hij zag Rosa die om genade kermde, en Mietje die hem sloeg, en zijne gade welke hij verkrachtte!

Huilend krabde dan de zieke in zijne oogen om niets meer te zien; doch nutteloos was dit folterend pogen, nutteloos het wimpertoeknijpen dat erop volgde! De slachtoffers woonden in zijne hersenen; daar riep Rosa: - Gij hebt mij onteerd! - en Jelle: - Geef mij eenen vader! - En hoe zich de zieke voor het voorhoofd sloeg, en hoe hij poogde zijn geheugen weg te jagen, toch bleef het hem onverbiddelijk bij: want de slachtoffers woonden ook in zijn hart, en daar hoorde hij weder Jelle, die riep: - Geef mij eenen naam! - en daarop antwoordde men: - Bastaard! bastaard! - dat er het diepste diep zijns harten van dreunde.

Dit was te pletterend voor den gepijnigde: hij moest wel bezwijken, en roerloos scheen hij een oogenblik rustens af te smeeken. Echter had hij nauwelijks eenige krachten herkregen, en had er zich genoeg bedorven bloed in zijn brein vergaard, of zijn geest schokte in eene duistere kamer. Daar in eenen hoek lag eene vrouw kermend ten gronde, een onbekende sloeg haar hardnekkig op het hoofd en de jonge Jelle smeekte: - Moederkelief! moederkelief! - terwijl de onbekende Luchtervelde in het hart donderde:

- Moordenaar! moordenaar!

En de zieke kromp ineen als eene slang; hij sloeg zijn hoofd in de kussens om niet meer te hooren, en slaakte reutelende kreten, die door het merg zijner beenderen drongen, en hem tot in de losgegane nagelen zijner saamgekrompene voeten deden rillen. Maar toch klonk het: - moordenaar! - en toch schreide Rosa en Clara en Jelle in zijn hart!...

Dan kroop Luchtervelde rond op zijne sponde en kermde:

- Vloekt, vloekt mij niet!

En tegelijk galmden de beschuldigende stemmen:

- Verleider! overspeler! moordenaar!

En die ijselijke verwijtingen rolden door zijne verhitte ingewanden, als de ratel van Gods donder.

- Genade! genade! - smeekte de martelaar; - moordenaar! - was weder het antwoord... En weder reet hij zijne borst ten bloede, weder krabde hij in zijne oogen, weder kroop hij vluchtend rond: en toch hoorde hij de vermaledijdingen, toch zag hij zijne schanddaden....

- Vloekt, vloekt mij niet! - huilde hij voort, en wierp zich op de knieën, terwijl zijn plooiend lichaam met een dof gekraak ineen zakte....

- Stil u toch, George, - gilde Clara; - zij hebben u allen vergiffenis geschonken; ik zelve heb ze hun afgesmeekt.

En de zieke aanschouwde haar met pinkende oogen:

- Clara! Clara! - rilde hij; - waarom hier? weg, weg, vermaledijd tooverbeeld mijner gade, weg! - En hij draaide zich om; maar hier zat Rosa:

- Weg, Rosa, weg! - En weder draaide hij zich om; maar hier zat Jelle met zijne moeder:

- Verdwijn! verdwijn! - Nog kroop hij rond, en Mietje sloeg hem daar in het aangezicht en riep:

[p. 76]

- Gij hebt mij niet! gij hebt mij niet!

Toen sprong hij overeind en brulde:

- Help! help! men moordt mij hier! weg! laat mij door! laat mij vluchten! - En hij sloeg zijne gade, die hem liefderijk stillen wilde.... Maar zeker waren zijne hersenen door al die bewegingen afgemat; want hij begon aangenaam te lachen en zachtaardig lispelde hij:

- Hier is nu het dat der vreugde, waar Rosa en Mietje en Jelle's moeder wonen! Hier kan ik met hen stoeien en genieten! komt, vroolijke maagden, komt, hier is de lusthof des levens....

Ach, vloekt, vloekt mij niet!...

En Clara nam hem zachtjes bij de hand en smeekte:

- Maar, George, George, stil u toch en hoop!... Zij vloeken u niet, maar smeeken voor u om genade tot God!

- God! - sidderde Luchtervelde, - God! - En de man, die nooit in zijn leven aan den Eeuwig-Regtvaardige had gedacht, zag in dien akeligen stond des doods de hel voor zijne oogen, en, zich bukkend, schreeuwde hij in het oor zijner gade:

- Ik ben verdoemd!

Terwijl hij als een steen nederviel, en het bloedig schuim dat uit zijnen mond vloeide, het hoofd van Clara bespatte, die geknield voor zijne zaligheid zat te bidden.