|
| |
| |
| |
Vyfde hoofdstuk.
Waer noch tooverheksen, noch boeren in ontbreken.
Die plannnen golden, gelyk men gissen kan, de bevestiging van Sulmath's gezag. Hy had dit gezag door daden verkregen, weinig geschikt om het te verluisteren, en zyn rykdom, welke het had kunnen doen schitteren, was in den oorlog zeer versmolten. Mordohan, by wien hy eertyds ontelbare schatten won, Mordohan, die hem, als 't ware, den cyns zyner oppermagt bragt, was ook geruïneerd; en de priester, verre van als voorheen het zyne tot Sulmath's verryking by te dragen, moest nu alles zelf uit vreemde handen bekomen. Hoe kon Sulmath nu een gezag staende houden zonder iets te hebben om het te doen eerbiedigen? Want van hem bestonden geene roemryke geschiedbladen, geene verblindende adelzon glansde van zyn gelaet, en niets dat in het verborgene der verledene eeuwen verloren loopt, schonk hem zynen luister. Hy had nu wel met Mordohan een verbond gesloten; maer deze behandelde hem te zeer uit zyne hoogte dan dat Sulmath veel eerbied met die toetreding winnen kon. Een huwelyk met Harmona hadde alles gered, want haer adel had hem met zyne achtbaerheid vergroot; maer dit meisje leefde niet dan voor haren minnaer, en zy verfoeide Sulmath te zeer, om hem eenige hulp te bieden. Alzoo waren en Mordohan en de priester en zyne eigene magt aen Sulmath tot last.
Want de stellaedje waerop zyn gezag rustte kraekte reeds; zy zou instorten, en hy miste alles wat haer kon onderschragen. Wanhopig tastte hy rond, hy zocht naer rykdom om toch niet te laten ontsnappen wat hem eens zoo veel moeite kostte. Hy bewoog de aerde en beklemde den wind, hy brak het water en verkrachtte het vuer. Niets, niets hielp er, en de schatten bleven voor hem verholen, alsof een geest ter goeder ure het geld terug de hel had ingedragen, waer het eens op een onbewaekten stond is aen ontsnapt. Intusschen verhitte Demhar's hoofd en het bloed zyner | |
| |
misnoegde makker begon te koken. Sulmath zag hen in de verte met hem spotten en hoorde hoe zy tegen elkander vreeselyke dingen fluisterden, als wilden zy hem op zyne beurt ter neder slaen. Hy sidderde van angst toen hy dit hoorde, en beefde in zyne magtige magteloosheid als een lafaerd. Hy was aemechtig van de heerschzucht, die zyne ziel verteerde, en de heerschappy ontsnapte hem. Dit was onuitstaenbaer en hy wilde beproeven of er ergens op den aerdbodem een middel te vinden was, welk zyn gezag kon staven, en dat hem zyn droom, het magtig goud kon verschaffen.
Hy verliet zyn huis, bevoer zeeën en deed eilanden aen; hy kloof bergen en rotsen; wierp weiden om; hy verplaetste rivieren, en toch kwam hy vol spyt terug: de groote schat was verloren. Op zyne togten, zag hy in zyne zieke hersenen, zyne vyanden met hem lachen, zich in zyne onbeloonde vermoeidheid verheugen. Hy meende dat ze tegen hem opstonden en hem vergruisden. Alles draeide rondom hem in zyne wanhoop, en hy had pyn in het afgesloofde hoofd, razerny in het hart. Hy vervloekte lot en menschdom, terwyl hy in bosschen naer dingen zocht, die daer onvindbaer waren. En zoo verliepen de dagen en de nachten, terwyl zyne razerny vergrootte en zyne wanhoop in hevigheid toenam. Deze deed zyn bloed zieden; zyne hersenen klopten, de oogen draeiden hol in zyn hoofd: hy beefde van angst voor zichzelven, van angst voor anderen, van angst voor zyn magteloos gezag. Hy werd gelyk een man, dien, in het water gevallen, de tegenwoordigheid van geest ontbreekt zich aen iets vast te klampen: zyne ooren floten als ging hy versmooren en toch liet hy zich door den draeikolk ten gronde slepen zonder iets aen te wenden om zich te redden. Hy liep door het heesterhout en kwetste zyne handen aen de takken; de doorens namen lappen van zyn vleesch, droppels van zyn bloed mede. Hy gevoelde het niet. Hy ging voort zonder vooruitzicht, zonder hoop, alsof ieder hem verlaten had, alsof het Opperwezen geen medelyden gevoelde met den man, die aen zynen God twyfelde. Burgarhil zelf bragt Sulmath geenen troost, hy wilde misschien den moed zyns | |
| |
beschermelings beproeven, of was hy onder de kiem zyner oppermagt gestikt? Hoe het ook zy, Sulmath zag hem niet en voelde zyn leven langzaem door zyne wanhoop worden ondermynd; hy verkwynde werkeloos, en dacht niet meer om zich te redden toen de avond daelde en de nacht kwam.
Een nacht donkerder dan zwart, duisterder dan het oppereind der helle, waer zich reeds de rook eener halve eeuwigheid heeft opeengehoopt. Een nacht waerin men gevoelde dat de duivel de menschen beheerschte en God, vermoeid van zoo lang de wederspannige wereld te hebben geregeerd, uitrustte en sliep. De uil kraste, de raef kraste, de nachtegael zweeg. Huilend rukte de noorderwind de boomen uit den grond; de duisternis trilde onder zynen magtigen adem en de aerde beefde. Sulmath twyfelde aen het goede en dacht dat het kwaed alles rigt; hy bezat noch den moed om voort te gaen, noch de lafheid om achteruit te treden, en hy zag niets waer hy zich onder kon verschuilen tegen het orkaen dat zoo vreeselyk woeden zou. Hy verlangde te sneven en wierp zich ter aerde; meer in zyn val zag hy van verre, heel verre een lichtje, dat moeijelyk door het zwarte floers des nachts heenschemerde. Hoe dof het ook glom, deed het op hem het uitwerksel der starre, die eens aen het verloren menschdom zyn redder aenkondigde. Sulmath stond op; dáér, by dat lichtje, is ten minste verkwikking, dacht hy; en met groote schreden stapte hy er heen. De weg was niet gemakkelyk: nu onttrok zich het vlammetje aen zyn oog, dan weêr zag hy het van verre aenmoedigend glimmen, en, verdween het dan weêr achter de bladeren, dan drong hy er op goeddunken op aen: hy had te veel hoop om zich aen moeijelykheden te stooren, en de gevaren telde hy niet. Viel hy in eene gracht, kwetste hy zich, verdronk hy byna, hy stond altyd op, hy kwam uit alle hinderlagen, hem lachte eene te verkwikkende uitkomst toe, dan dat hy zyne poogingen zou staken. Alzoo zocht en ging hy verre; maer toch naderde hy, want het licht werd heller en heller, en de zekerheid van het weldra te hebben bereikt liet hem zyne vermoeijenissen niet gevoelen. Eindelyk was hy het naby; maer nu boog zyn hoofd treurig op zyne borst: hy had daer ten minste hulp verwacht, en hy vond niet dan armoede.
| |
| |
Het licht was eene geringe lamp, die meer damp uitwasemde dan zy licht verspreidde; zy hing in eene gebrekkige hut, of liever onder den hemel, want het dak was verwoest en in vlokken strooi ter neêr gevallen. De muren waren van ouderdom bezweken. Geene deur was er aen zulke woonst noodig; want de menigvuldige kloven van den want, maekten den doorgang gemakkelyk. Noch groente, noch bloemen, verlustigden dit rampzalig verblyf, en het was gemakkelyk te zien dat de inwooners te zeer vernederd waren, dat hun hart te ver door gebrek was vermoord, dan dat zy nog den moed zouden hebben haer te herstellen, of haer verval met heesters te bewimpelen. Niettemin trad Sulmath nader, want een onuitsprekelyk iets drong hem er heen. Het ging er in zyn binnenst toe, alsof het daer toch was dat hy redding, rykdom, magt, zou vinden. Hy werd onweêrstaenbaer binnengevoerd; maer op den dorpel sidderde hy. En wel mogt hy sidderen: hetgeen zich aen zyn oog vertoonde was yselyk van armoede. De verscheurde wanden waren nog naekter van binnen dan van buiten en er was geen enkel meubel meer in het huis.
Eene bes, eene soort van tooverheks zat aen een spinnewiel te werken; men zou gezegd hebben dat ze zinneloos was, zulke zonderlinge gebaren maekte ze van ouderdom. Hare handen waren gerimpeld, haer aengezicht doorgroefd. Eenige gryze lokken schoten uit de verscheurde muts, welke haren byna kalen schedel dekte. Zy was schier naekt en de weinige lompen die haer tegen de koude moesten beveiligen, verborgen niet geheel hare versletene naektheid.
Zy lachte dikwils en weende by tusschenpoozen; somtyds trok zy de pit harer lamp omhoog, die dan hevig smookte en weinig meer klaerte op haer verhakkeld spinnewiel schoot. Dat wiel bewoog zy snel; het draeide als een wind onder de drukking van haren waggelenden voet en, eensklaps de stem verheffend, begeleidde zy zyn gesnor met hare schrille toonen; zy zong:
Draei u, wieltje, draei in 't ronde;
Draei toch vinnig om myn brood.
Is er winst, dan is er spyze,
Is er geen, dan is er nood!
| |
| |
En toen begon zy le lachen. Zeker had zy Sulmath niet zien binnenkomen of wilde zy schynen hem niet bemerkt te hebben; althans antwoordde zy niet op zyne vraeg: of er niet een weinig verkwikking voor hem was, dan door verwondering over zyn byzyn.
Hy herhaelde zyne vraeg.
Zy, zy lachte: - komt ge by de behoeftigen om verkwikking, gy die ryk zyt?
- Ik vermoedde dat men my nergens hulp zou weigeren, - was het antwoord.
- En ik meende dat gy hier om rykdom kwaemt, en gy hebt u niet bedrogen inderdaed.
En daer Sulmath zyne oogen op haer gevestigd hield om den uitleg dier woorden op haer gelaet te zoeken, meende hy eensklaps te zien dat zy verjongde en al de frischheid der jeugd haer weder tooide. In plaels van de verzwakte oogen der oude, zag hy klare blauwe kykers; hare wangen werden rond, hare armen poezelachtig. De lompen die haer dekten verkeerden op eens in een lang slepend kleed, dat van goud blonk en van gesteente glinsterde. Hare voeten beefden niet meer; het waren twee lieve kleine voetjes, welke zich fier onder het ryk gewaed verborgen. Haer grynslach was vervangen door een teederen glimlach, die met eene uitdrukking van gezag verzeld ging. Kort, zy was eene volmaekte maegd geworden, die ieder in liefde zou ontsteken, en Sulmath was zoodanig door haer bekoord, dat hy ter aenbidding nederviel. In zyne bewondering durfde hy haer nauwelyks beschouwen, maer zy scheen toch zoo goed dat hy moed schepte en zynen blik naer haer verhief. Toen zag hy dat een zonderling tooisel haer hoofd versierde. Het was eene soort van zilveren schouw, die boven eene gulden kroon uitstak, en welke dampte alsof de hersenen der maegd langs daer in stoom wegvlogen. Zy kon niettemin weinig by die uitwasemingen verliezen, want de stoom stolde zich in gouden regen, welke in haren schoot nederviel en op nieuw in haer lichaem verdween.
Sulmath's oogen begonnen op dit gezicht te glinsteren. Daer was nu goud, en begeerig stak hy de handen uit om den kostbaren regen op te vangen; maer hy greep niet dan schaduw, en, beschaemd | |
| |
voor den glimlach van het verschynsel, sloeg hy den blik neder. Nu ontwaerde hy dat het spook op eene ruwe bael stond en, niets meer van het zonderlinge der verschyning begrypende, werd hy vervaerd.
Zy nogtans keek hem welwillend aen en, zeker om hem uit zyne verlegenheid te brengen, zong zy met eene gezagvolle stem, terwyl zy van de bale sprong en die aen Sulmath toonde:
Sulmath, hier, hier is de rykdom,
Waer ge reeds zoo lang om zwoegt;
't Diepste dal, de steilste bergen,
Beemd en woud hebt ge omgeploegd;
Wind en woesten storm beteugeld,
Door den kolk der lucht gezweefd.
Maer toch eeuwig, eeuwig vruchtloos
Hebt ge naer uw doel gestreefd.
'k Schenk dien rykdom u, o Sulmath.
Mordohan was groot in pracht,
Groot in wraek en groot in weelde,
Roemryk in zyne yzren magt;
Maer gy zult nog grooter wezen:
't Goud is de Engel, die u hoedt,
Die uw vyand blind zal glansen
En doen kruipen voor uw voet.
Die het harte van Harmona,
Dat zoo wreed gesloten bleef,
Liefdryk thans, voor u zal openen;
Want de magt die ik u geef,
Laet u toe het bloed van Demhar
Af te lappen met zyn zweet,
Laet u toe, hem dood te martelen
Met des hongers wreeden beet!
Hier lachte de maegd terwyl zy, na alvorens de gedaente van Sulmath's beschermgeest hernomen te hebben, verdween.
Sulmath was vervoerd van blydschap by het hooren dier woorden: als uitzinnig wierp hy zich op de bael en lachte, lachte alsof de hemel voor hem ware opengegaen.
O lieve bale, - riep hy uit, - o beminnelyke bale, - en hier kuste hy haer; - gy bevestigt myne magt, gy schenkt my Harmona | |
| |
welke ik zoo vurig begeer, gy laet my toe my op Demhar te wreken, op Demhar, dien ik haet, op Demhar van wien ik jaloersch ben. O bale, lieve bale, rust aen myn hart! - En streelend zoende hy haer, even als de vurige minnaer degene zou doen, voor welke zyn harte blaekt. Nu keerde hy de bael om, dan zette hy haer regt; hy wilde haer van alle kanten bezien, er al de aentrekkelykheden van ontdekken, alsof eene bael verborgene schoonheden had. Zinneloos van blydschap danste hy rond; hy zong, hy floot, hy schreeuwde, het was of de wereld te klein was voor zyne vreugde en hy vloekte en zwoer. Toen wilde hy weten wat er toch in dit pak verborgen was en begon op nieuw zyn onderzoek; maer hy dorst het niet openen, uit vrees van de genieting zyner nieuwsgierigheid te verliezen. Hy begluerde het gelyk een kind, dat eene doos vol lekkerny langen tyd met eenen waterachtigen mond aenstaert voor het haer openbreekt. Eindelyk zou Sulmath de bael toch openscheuren, maer nu werd hy gewaer dat ze zeer zacht was: bevatte ze dan juweelen of was het goud? Het genot overstroomde zyn hart by die bedenking en krampachtig trok hy zyn mes en sneed het zeildoek over dat haer bedekte. Wat vond hy zich bedrogen! Hy zag geene juweelen, hy vond geen goud. Het waren arme boerenhemden, lynwaden voorschooten, katoenen slaepmutsen, die netjes in de bael ingepakt waren!
Sulmath vloog op als een razende en stampte de bael met den voet; hy wierp hetgeen zy behield in den wind, die het einden weg medesleepte. Hy vervloekte zynen geest, hy vervloekte de aerde, hy vervloekte zichzelven. Ho, wat schuimbekte hy wen hy uitriep: dat Burgarhil hem bedroog, dat men hem magt beloofde en hem het middel gaf om marskramer te worden, zeker om zyn gezag te veredelen! Onbestand tegen de hevige gevoelens, die zyn inwendig verscheurden tierde hy nog eenigen tyd voort; maer zyn bruisend bloed spande eindelyk zyne aders en overlaste zyn hoofd. Het begon rond hem te draeijen als een dwarrelwind en bevend, stuiptrekkend ineengewrongen, met den mond vol schuim, viel hy bewusteloos op zyne bael ter neder.
Burgarhil zag die woede van Sulmath niet, en al ware zy door | |
| |
hem gadegeslagen, had hy er om geschokschouderd. Hy wist dat zyn beschermeling slechts tegen weldaden grimmig was en had dringender bezigheden dan zulke overspanning na te gaen. Hy verlangde te weten hoe het met Demhar was gesteld. Klapwiekend troonde hy eenigen tyd boven de aerde om zynen vyand te ontdekken, en op eens nederschietend, had hy hem gezien.
De arme jongeling zat mismoedig op een paeltje, aen den hoek eener steeg. Zyn hoofd lag in zyne handen verborgen en heel zyne houding getuigde van een ondragelyken last, die op zyn aenzyn wegen moest. Ook was hy gansch verlaten: zyn oom had hem verloochend en hy bezat geen bete broods meer om zynen honger te verzaden. De bouwlanden waren nog geheel van stryden verwoest en Sulmath had al de voordeelen door den oproer overgelaten, verslonden. Wel had Demhar grimmig tegen zynen oom opgezien toen hy dit ondervond, maer hy herrinnerde zich zyne kortelinge nederlaeg te goed om weder op te staen. Ook wist hy wel dat Sulmalh's magt nog wankelde; want onder dezes bescherming groeide Mordohan en de priester in vermogen aen, hetgeen Sulmath's onmagt geheel maskerde. Daerom had Demhar zich niet durven tegen zynen oom verzetten, hoezeer hy er ook op gebeten was. Want niet alleen vernederde en verarmde hem Sulmath; maer die kon hem nog, geholpen door den aendrang haers vaders, Harmona ontrooven, en haer huwen in zyn huis waer de maegd gevangen zat.
Als Demhar de mogelykheid daer van overdacht, trilden al zyne zenuwen van jaloezy, zyne oogen werden bloedrood en zyne haren kwamen regt. Dan ploegde hy met zyne nagelen zyne borst ten bloede, om den knaeg der woede te stillen, en hy lachte, maer zoo hol, zoo hol, dat het steunde gelyk de wind die door een kelder zucht. Hy weende ook somtyds pynlyk, maer zonder tranen, of stond regt en liep rond gelyk eene leeuwin die naer haer jongsken zoekt. Hy sloeg zich op de borst en riep: o God, o God! Hy was belachelyk in die vreeselyke dolheid, en was vervaerlyk in zyne woede.
Sulmath's beschermgeest was getuige van zulke overspanning; | |
| |
want niet lang had de jongeling daer zoo ontmoedigd neêrgezeten. Hy volgde den ongelukkige op in zyne folterende baen. Demhar kreet als een kind en ging zwymelend voort. Niet wetende waer zyne stappen te wenden, liet hy zich door het dwanglot geleiden. By wylen stond hy stil by eenen vuilnishoop en zocht daer naer eene brok om zyn ellendig bestaen te verlengen. Had hy iets gevonden dan vrat hy het gretig op en zyn versterkt lichaem werd de tolk van zyne versterkte wanhoop. Zyne gebaren werden heviger, zyn gang onzekerder, zyn gehuil holler. Zoo dwaelde hy in zyne vertwyfeling, tot dat hem eensklaps een: pst pst! staende hield.
Hy zag om, maer ontdekte niemand op straet; nogtans herhaelde de zoete stemme: pst! pst!
En nu ontwaerde Demhar dat hy voor het huis van Sulmath stond en dat Harmona van het venster hem vriendelyk wenkte. Roerloos bleef hy staen, want de blydschap stremde voor een oogenblik zyne vermogens; de wederwerking van het aengenaem gevoel dat zyn hart instroomde, was te sterk om zynen geest niet te bedwelmen. Eindelyk kon de vreugde zyner ziel op zyn lichaem uitstralen en hy begon te beven als een blad; zyne armen stak hy ter hulpsmeeking uit en zyn hoofd knikte aendoenlyk; hy lachte en schreide te samen, maer zoo zalig, dat men er om zoude meêgeweend hebben; zachtjes bad hy:
- Harmona, lieve Harmona, kom op myn hart!
Maer het meisje zag weemoedig neder; een traen ontrolde hare blauwe oogen en zy zuchtte met gebrokene stemme:
- Ik ben opgesloten, liefste.
- Opgesloten! - riep Demhar met den moed der liefde uit. - Ho, ik zal u verlossen!
- Dit is onmogelyk, vriend, want Sulmath's magt staet nu op palen. Maer hoop in de toekomst en vrees nooit verraed van my. Ik bemin u te zeer om u ontrouw te wezen, en, kon de eeuwigheid eindigen, zoudt ge daerna nog van myne liefde verzekerd zyn. - Dit zeggende haelde zy een kostbaer kleinood uit haren boezem en wierp het Demhar toe. Het doosje draeide in zynen val en deed een | |
| |
buitensprong, want Sulmath's beschermgeest wilde het grypen. Maer het ontsnapte hem en viel in den schoot van Demhar, welke de pooging van Burgarhil niet ontwaren kon.
- Daer is het pand van ons geluk, - sprak Harmona, - tracht het nu te openen.
Ten antwoord kuste hy de doos en stortte op de kniën, om door tranen zynen dank te betuigen. Dan zag hy zyne geliefde met vochtige oogen aen en zy wierp hem zoenen ter aenmoediging toe. Nog lang hadden zy voorzeker hunnen gloed in woorden en gebaren uitgestort, maer Mordohan onderbrak hunne aengename samenspraek en Demhar, om alle onaengenaemheden aen zyne beminde te sparen, vlugtte by het ontwaren des ouderlings. Toch liep Demhar niet schroomvallig weg, de doos boezemde hem daer te veel moed voor in, zyn geluk en dat van allen had hy in handen en hy was fier over dien schat. Met het hoofd in de lucht en oogen schitterende van hoogmoed trok hy voort; maer de waen vervoerde hem; de wereld kromp ineen voor zyne hoovaerdy en hy wilde naer de onmetelykheid en naer de onmogelykheden. Daer ligt misschien het geluk verborgen, maer het oneindige is te groot voor den mensch en wie er naer streeft, bezwykt. Demhar viel afgemat ten gronde; zyn hoofd knikte zwaer ter neder, zyne oogen werden gesloten en een loodzware slaep overmeesterde hem. Hoe lang hy sliep is onbekend, maer nevens hem lachte Burgarhil met zyne vermoeide grootheid.
Terwyl hy zoo bedwelmd lag, kwam er een dronken boer door het bosch. Zyne stem klonk vrolyk door de bladeren en volgde als 't ware de maet zyner kronkelende beenen; hy zong:
Myn hoef is vol heil en myn ketel vol pap;
Ik drink eens by tyden aen 't edele zap;
Van vriendschap en liefde ben ik de gezel
En 't wyf en de kinderen leven ook wel.
Dat ieder dus vrylyk voor de oppermagt stryd':
Als pap ende ketel van ramp zyn bevryd.
Zoo zingend naderde hy, terwyl hy somtyds zyne woorden | |
| |
onderbrak om op de engte van den weg te smalen. En die was ook waerlyk te nauw voor zyne onregelmatige stappen. Hy had al menigmael gestruikeld voor hy over den ronkenden Demhar viel.
He, he! - riep hy opstaende, - wat is dat hier voor een kerel? Ge slaept gelyk broêr? maer sta gauw op want 't wordt laet. - En hy klopte Demhar op den schouder, maer deze sliep voort.
- Zyt ge dan dood, kameraed, of wilt ge hebben dat ik u op mynen rug naer huis toe voer? - En de boer wilde Demhar opnemen, maer nu zag hy dat er een ander buitenmensch naest hem stond. Iets bovenaerdsch lag er in dezes voorkomen, en zyn zonderling gelaet was met weinige gryze lokken omgeven. Hy droeg fluweelen kleed en broek, en had een hoed op het hoofd die door den tyd ros geworden was.
- Laet dat mensch liggen, - sprak de gryze man, - God weet wat ruig het is.
- Dat gaet u niet aen; - antwoordde de boer barsch. - Draeg liever mede, of zoo niet, vervolg uwen weg.
Hy nam Demhar op den schouder en in golvende bochten voortzwymelend, droeg hy hem in zyne wooning en legde hem daer neder. Deze wooning was een tamelyk boerenhuis, met stroo gedekt en in steen gebouwd. Van binnen was het met kalk gewit. In de benedenplaets opende de schoorsteen zynen muil tot in het midden der kamer, en eiken zoldering en bruine deuren staken hevig tegen de blankheid der muren af. Koper en tin schitterden er in overvloed en tafels en stoelen zagen melkwit van het schuren.
Sulmath stond, in leurder gekleed, aen tafel; de huiswaerdin en hare dochters huppelden rondom hem, en aenschouwden met een begeerig oog de waren welke hy uit eene groote bael had uitgepakt.
- Slechts twintig stuivers voor dat fyne hemd! - riep Sulmath zeer bevallig en terwyl hy ootmoedig boog. - Kan men het nu beterkoop maken? En die slaepmuts hebt ge voor vyftien centen, 't is immers voor niet! Wilt ge kousen? Bezie deze eens, er is geen saeijet die zoo veel wol geeft als deze katoen. En gy, lieve | |
| |
dochterkens, past daer die zondaegsche mutsen eens, zy kosten maer acht stuivers met al de linten en strikken er by. - Want tegenwoordig kunt ge u zonder geld voor niet kleeden.
De meiskens trokken ieder een mutsken op, streken heure hairvlechten glad en gingen toen voor den spiegel staen. Rood werden zy van genoegen en hare oogen schoten sprankels van ligtzinnigheid.
- En kan er niets meer van den prys worden afgedaen?
- Onmogelyk, kinderen, onmogelyk; ik win er byna niets aen.
Demhar ontwaekte. Hy was vooreerst ontsteld van zich in zulk gezelschap te bevinden; maer, Sulmath herkend hebbende, greep hy hem by den strot, terwyl hy uitriep:
- Verrader! verrader!
Sulmath bleef kalm. - Wat wilt ge van my? - was zyne vraeg.
De helft uwer winste! - schreeuwde Demhar, - gy hebt my myn bestaen geroofd!
- Dat is zoo! - riep de boer.
- En toch krygt ge niets! - zei Sulmath.
- De helft van uw goed of de dood! - riep Demhar, en allen juichten, want zy kenden de onregtvaerdigheid van Sulmath. Maer nu schoot de gryzaerd toe, welke den boer had willen beletten Demhar naer huis te brengen.
- Zotinnen! - riep hy uit, - begrypt ge niet dat, als Demhar de helft der winst verkrygt, gy dan het dubbel van den prys zult moeten betalen? want Sulmath moet ook leven. Vaerwel dan mutsen en slaepjakken; en ik zie groote kans, bazin, dat ge zonder hemd blyven zult!
- Dat is waer! - riepen allen. - En wat doet die bedelaer hier, smyt hem dood, smyt hem dood! die ruziemaker. Moest ik u daerom naer hier slepen? - En zoo bulderden zy bedreigend door een. - De helft van de winst, zie hem daer eens, de helft van de winst! Maek u weg, schurk, en hang u op, sterf van honger, bedelaer! En Demhar zag dat hy niets meer dan oorvegen te verwachten had. Hy verdedigde zich eenigen tyd met woorden, maer het hielp niet; want, stilde zich de woede van den boer, hitsten hem de pronkzieke | |
| |
deernen weêr aen, en eindelyk kwam het van kryten tot slaen en men wipte den rampzaligen Demhar de deur uit.
Buiten gekomen bedekte de ongelukkige zyne oogen met de handen. Hy wilde den horizont niet meer zien, waerop toch geen het minste stipje hoop zich voor hem vertoonde. De toekomst was niet meer dan gebrek, en in zyne wanhoop riep hy uit:
- Waer toe dient ge my, geheimzinnige doos? Ge voert my slechts op in de hoogstoverspannen begeestering, om my dan wederom in de diepste moedeloosheid neder te ploffen. Men zegt dat ge myn heil bevat, en gy berokkent my niet dan lyden; want door hoop op geluk te voeden gevoel ik pynlyker dat de mynen my verstooten!
Wen hy die woorden sprak, hoorde hy met hem spotten. Hy zag om en de oude boef stond by hem.
- Wilt ge my de doos verkoopen? - vroeg hy.
Demhar had grooten lust hem te worgen, want hy had nog niet vergeten dat die man de schuld zyner nederlaeg by Sulmath was. Maer zich eensklaps bezinnend, vroeg hy aerzelend:
- Verkoopen?
- Ik geef u een jaer goed bestaen voor die doos.
- Een jaer goed bestaen? - herhaelde Demhar bekoord, en, zyne hand op zyn hart schuivende haelde hy er het juweel uit en stak het den gryzaerd toe.
De oogen van dezen glommen van genoegen en juist wilde hy het aengrypen toen Demhar de doos terug trok en op zyne borst herplaetste:
- Ik kan niet, - mompelde de jongeling; - het is de gift. van myn duerbaerst hartebloed! - En hy vervoorderde zynen weg.
Maer de spotterny vervolgde hem; hy stapte sneller door en toch hoorde hy den lach des ouderlings. Toen zette hy het op een loopen, maer insgelyks liep de boef en, hoe meer Demhar vlugtte, hoe sneller de oude hem vervolgde. Het scheen dal de laetste vleugelen had. De jongeling werd bang, zyne zinnen suiselden; hy kromp ineen onder den hoon die hem begoochelde; hy liep als dol vooruit, onophoudelyk vooruit, zonder gewaer te worden dat hy schielyk daelde en diep in den modder zakte.
| |
| |
De oude lachte intusschen; hy was verheugd over den magnetischen invloed van zyn gespot, en voorzag dat Demhar zich verderven ging. De jongeling stond nu toch op den boord van een afgryselyken afgrond, die zwart zag van duisterheid en diepte. Het scheen een eindelooze kuil, want de zucht die men er in slaekte weêrkaetste hy van hoek tot hoek in ontelbare echo's; het minste gerucht zweefde er op den stormwind, die er altoos woedde, en het medenam als een toon van zynen akeligen zang. Eenig loover bedekte den ingang van die kroft en maskerde zyne naerheid. Nogtans bleef het yselyk en Demhar beefde in zyne geestverbystering; hy aerzelde er in te vluchten om den ouden te ontkomen, maer deze spotte magnetisch voort, en Demhar, de groentens splytende, sprong in de grot. Achter was men nu vrolyk en het scheen dat het loover, welk zich weder toevoegde, den rampzalige buiten de wereld sloot.
- Daer, bron myner rampen! - riep hy, de doos wegsmytende - daer, ge berokkent my niet dan vervolging! - Maer nu hoorde hy dat heel de kuil hem uitlachte en hy kreeg berouw. Het beeld zyner geliefde stond op eens voor zyn verzwakten geest en angstig begon hy te zoeken. Maer de doos was verdwenen. Hy zocht, hy zocht in heel de onmetelykheid van den kolk, en toch vond hy haer niet. Zy glinsterde geenszins in die duisternis en, hoe zeer hy ook overal tastte, nergens was zy meer. Toen brak hem het zweet der wanhoop uit, zyne spieren werden loom, hy kon zynen arbeid niet volhouden; aendoening en krachtverlies beletten het hem. Hy vlyde zich op den grond neder om te kunnen uitweenen, en juist plaetste hy zich op het juweel dat hy, door met den voet te zoeken, met aerde had bedekt. Hy leed eenige oogenblikken onbeschryfelyk, maer toen deed zich de invloed der weldadige doos gevoelen; zyne folteringen verflauwden, de kracht kwam in zyne lidmaten weder. De tranen droogden onder zyne oogschelen, welke zich zachtjes toesloten, en met de armen nevens zyn lichaem neêrgezakt, viel hy, verwonnen door den slaep.
Nauwelyks waren zyne oogen door die zachte rust toegestreeld of hem dacht dat hy zich in het eeuwig licht bevond. Misschien | |
| |
was hy in eene zon, want uitnemend klaer was het rondom hem. Doch zyne oogen gevoelden geen ongemak van dien bovenmatigen glans; integendeel stroomde langs daer een onuitlegbaer gevoel van geluk in al zyne lidmaten.
Te midden dier glorie draeide de geopende doos met eene onberekenbare snelheid op haer as. Twee vreeselyke geesten, Adalhil en Burgarhil, vielen op haer aen, om haer stil te doen houden of uit haer standpunt los te rukken; maer hoe meer geweld zy deden, hoe meer de vaert van het juweel in snelheid toenam. Onmogelyk was het dit draeipunt aen te staren zonder zwymelig te worden; en weldra zag Demhar dat de geesten hunne zinnen verloren, in ylhoofdigheid nederzonken, en stierven.
Terwyl de doos die zegenprael behaelde scheen er uit haer eene stemme te komen, welke harmonyvol heel het aenzyn van Demhar doorgalmde. De woorden waren duister en luidden:
Dit is het einde van ons lot;
Daer zyn wy allen heengevloten;
Maer zoo bevool het dwanggebod
Van toen wy uit der aerde sproten.
En Demhar brak de draden af
Die hael en hoogmoed om ons weefden,
Toen hy zyn hand Harmona....
. . . . . . . . . . . . . . . . .
De doos zweeg; hare stralen verdwenen, het licht ging uit en eene tastbare duisternis nam de plaets in van den geopenden hemel. Demhar wist niet waeraen dien ommekeer toe te schryven, want hy kon niet gevoelen dat de aerde zich zachtjes onder hem bewoog. Nogtans was Burgarhil daer bezig met de doos dieper en dieper weg te duiken, en hy wierp ze tot daer, waer niets meer is dan modder en vuiligheid. Toen de doos daer goed verholen lag, nam de geest nog eens de gedaente van den ouden spotter aen en lachte in de ooren van Demhar. Dan verdween hy om Sulmath in zyne werkingen by te staen en zyn gezag onwrikbaer te helpen maken.
Ondertusschen had het hoongelach van Burgarhil de rust van Demhar gansch verstoord. In plaets van zacht en weldoende als | |
| |
hy te voren was, werd zyn slaep akelig en moordend. De folterendste droomen verbysderden zynen geest en beroerden zyne verzwakte hersenen. De veerkracht, die de ongelukkige nog mogt bezitten, verzwond voor hunne naerheid en hy was zoodanig door lyden afgetobd, dat hy geheel dom was toen hy ontwaekte.
Geen het minste aendenken bleef in hem over, hy was als een kind dat pas geboren is. Den kuil ontsnapt, zag hy de zon, maer herkende haer niet. De groenten lispelden om hem heen, de vogelen zongen hun lofzang tot den Heer, maer hy verstond hunne hymne niet, noch begreep het gesuis der bladeren. Hy liep als een zinnelooze rond. Eindelyk ontwaerde hy in de verte een stipje, dat langzaem grooter werd. Het nam allengskens de gedaente eener maget aen, welker voorhoofd by de stralen der zon als eene starre glinsterde: als eene dier starren, welke de ongelukkigen alleen by nacht zoeken, om er troost by te vinden.
Demhar herkende haer, maer vond geen troost by haer genaken. Hy beefde van schaemte, want bewustzyn en herinnering was door zyn liefderyk hartgeklop in hem teruggekeerd. Zy, zy vloog in zyne armen en lispelde zoet:
- Lieve, lieve vriend!
- Harmona! - antwoordde hy, en het bloed kleurde tot het wit zyner oogen.
- Myn vriend, myn goede vriend, - ging zy voort, - geef my de doos opdat wy haer te samen openen, de zon schynt nu helder en is ons genegen. - En, gelyk ze niets van hem onving, vroeg zy angstig:
- Waer is de doos, Demhar?
- Verloren! - schreeuwde hy wanhopig uit.
- Verloren? Is myn liefdepand verloren? - En zy werd bleek alsof de dood haer in zyne klauwen greep.
- Waer? waer? - riep ze.
Hy geleidde haer sprakeloos naer den gruwelyken afgrond, en het meisje daelde met hem in de kroft die te helsch voor menschen is. Hier zochten zy te samen, maer nutteloos; de geringe schemer, dien het leliewitte kleed van Harmona zelfs daer verspreidde, | |
| |
diende slechts om hun meer van hun droevig verlies te verzekeren. Er was geen overblyfsel der doos te vinden.
- Ho, dat is nu yselyk! - riep de maegd, toen ze, buiten den kuil gekomen, op de kniën stortte. - Ho, God! nu is er voor niemand geluk meer, en voor my blyft geene uitkomst dan de armen van Sulmath!
- Van Sulmath! van Sulmath! - herhaelde Demhar, en hy sloot haer zoo vast aen zyn hart alsof hy haer nooit lossen zou. - Van Sulmath, o neen, neen!
- En wat dan, als dit de weg des noodlots is? - hernam zy, terwyl zy uit Demhar's armen loskwam. - Ik gaf u het pand van ons heil ter bewaernis en gy hebt het verworpen, omdat gy my niet bemint.
De tranen biggelden over hare wangen wen zy zoo bitter sprak. En hy, hy viel voor haer op zyne kniën en schreide op hartscheurenden toon:
- Ho, heb medelyden met my, en zeg nooit meer dat ik u niet bemin!
- Medelyden, ach, vriend! - en zy drukte hem eenen zoen op de lippen. - Ik kan nu niet meer dan over u en my weenen. - En zy liet hem alleen in zyne vertwyfeling.
|
|
Auteursrechtvrij