De tooverdoos

[p. 77]

Zesde hoofdstuk.
Huwelyk, wanhoop en geluk.

Demhar was zwymelende neêrgevallen en, even als het dier dat in het strydperk doorstoken, nog eenige krampachtige bewegingen maekt alvorens het sterft, had de rampzalige jongen zich nog zenuwachtig saemgetrokken, eer hy roerloos liggen bleef. Het leven was nogtans geenszins in hem uitgedoofd: dat rampzalig iets wat wy leven noemen vervolgt steeds de ongelukkigen, voor welke het nietbestaen een heil zoude zyn. De honger wekte Demhar en deed hem bevroeden dat hy iets aenvangen moest, om een bestaen te verlengen dat zoo ellendig voor hem was. Hy zocht naer middelen om te leven, maer er vertoonde er zich geen dan te werken, en niemand kon hem werk verschaffen dan Sulmath alleen. Hy stapte dan met wankelende schreden naer diens verblyf en, niet dan met den nacht, kwam hy er aen. Hy stond verbluft. Het huis van Sulmath was onmetelyk grooter geworden en scheen een vierkante klomp die des daegs zeer onaengenaem van bouworde zyn moest. Nu met den nacht had hy een vervaerlyk voorkomen: de ontelbare ramen waermede het gebouw doorkloven was, gloeiden van onder tot boven. Het scheen dat er een onuitbluschbaer vuer in brandde, een vuer dat in den kelder aenvang nam en tot aen den zolder knalde. Uit de aenvoegsels ontlastte zich een stinkende walm, wonderwel geschikt tot het verspreiden der pest; en misschien waren de schimmen, die gedurig voor de ramen zweefden, van die vreeselyke ziekte reeds aengedaen. Althans vlogen zy halfnaekt, met hangende haren en zwoegende boezems, voorby de vurige openingen. Zy kermden en weenden, of zongen ook wel losbandige liederen, en dit zoo kryschend en weemoedig, dat het zeker niet van vreugde was. Op aller gelaet stond er iets gegriefd, eene soort van kenmerk, misschien het teeken dat zy reeds van den dood gekocht waren om naer zyne slagtery te worden overgevoerd. Was het daer dan het voorgeborcht der helle? Was het daer de ingang van

[p. 78]

het verblyf waermede men Demhar van jongs afaen had vervaerd gemaekt? De Tartarus joeg toch nooit zulk rumoer in het oor der heidenen, als het gehuil dat Demhar uit deze wooning tegendreunde. Het was een naer gedommel, een eentoonig klopgerucht dat nooit uitscheidde; steeds herbegonnen, steeds vernieuwd, aengevuerd als het was door de schimmen, welke bywylen voor de gloeijende ramen bewogen.

En nevens dit tooverachtig gebouw stond er een toren, die als de nagalm gaf van het inwendig gerucht. Hy was smal en rond en spits, onduerzaem en onbestand tegen aenval. Daeruit steeg onophoudend een fluitende damp ten hemel, voorgelicht door glinsters, die tintelend nederdaelden en in keikens op den bodem vielen. Zy regenden op Demhar neder die, reeds in rook gehuld, van schrik stond te beven. Het kille zweet zypelde van zyne lidmaten en hy wilde dit akelig oord ontvlugten; maer de honger grynsde hem tegen en kluisterde hem ter plaetse vast. Dit knokkelig spook is onverbiddelyk, het gelykt den slavenmeester, die, door zyne met nagelen aengescherpte zweep, de negers voortdryft. Het joeg Demhar naer de poort en deed hem schellen.

- Wat wilt ge? - was de vraeg.

- Werk en eten, - luidde het antwoord.

- Gelyk de anderen, - grynsde men.

- Ho neen, neen! - smeekte Demhar, - ik ben nog geene schimme.

Men liet hem glimlachend binnen, en Demhar begon te arbeiden. Hy vervaerdigde al die zaken welke door pracht en verspatting gezocht worden; hy vond dingen uit, die men te voren nooit kende, waer de meest verfynde verdorvenheid nooit lust toe had gevoeld. Nacht en dag wroette hy voor den bitteren bete broods, en toch had hy altyd honger en toch was hy steeds naekt. Wel mogt hy Sulmath bidden en smeeken hem toch wat beterschap in zyn lot te vergunnen. Sulmath jubelde als hy zynen neef vermageren en langzaem wegsterven zag. Ho, wat leed de ongelukkige Demhar! Niemand kwam hem troosten, niemand bood hem verkwikking aen. Sulmath had de oppennagt der aerde en Demhar

[p. 79]

was verlaten in het stof waerin hy zyne dagen en zyne nachten doorzwoegde.

Somtyds, tusschen de vlagen zyner wanhoop droomde de jongeling van Harmona, en die herinnering verligtte hem. Hy wist stellig dat dit meisje nog dikwils aen hem dacht; want hy zag haer bywylen, doch ter nauwernood, en dan weende zy of zag hem treurig aen. Troost noch hulp bieden kon zy, dat giste Demhar wel; want in het huis Sulmath's, waer de maegd nog gevangen zat, was het zeer onbetamelyk aen Demhar te denken, zeer verachtelyk over hem te spreken, en zeker een schelmstuk als men de stemme ten zynen voordeele verheffen dorst.

Harmona had ook al menigen traen in dit huis geweend en er al menigen bitteren beet gegeten; zy had er ook al hare weldadige gewoonten moeten krenken en zich schikken naer den onverbiddelyken wil des meesters, of naer de wetten welke Burgarhil voor het behoud des huizes had voorgeschreven. Voeg daer by dat zy hare neiging voor Demhar had moeten smooren; dat zy die liefde, welke zulke heilryke gevolgen hebben kon, maer zoo noodlottig was uitgevallen en daerom juist nog dieper gevoeld werd, moest uitroeijen en zich dwingen aen Sulmath te denken, welke misschien toch eens haer gemael wezen zou. En bedenk dan of dit alles het meisje niet moest ondermynen; of geene bange, lange ziekte haer traegzaem ten grave slepen, en dus het eenige deugdzaem wezen dat nog bestond wegmaeijen moest. Helaes, zy werd steeds tengerder en tengerder, magerder en magerder; hare gebaren werden slepend, haer gang traeg, en hoewel zy nog ieder die haer zag door hare schoonheid betooverde, bleek het genoeg dat zy haren jongsten stond naby kwam.

Met Sulmath noch met Mordohan verging het zoo. Die verbrasten den tyd in slemperyen en hitsten elkaêr ter verdrukking aen.

- Demhar, - zei Sulmath, - ligt nu wel ten gronde geslagen; wy hebben hem duchtig gestraft voor zynen lang verganen overmoed, maer zou hy niettemin niet weder kunnen opstaen en ons vergruizen?

- Onmogelyk, - antwoordde Mordohan. - En my dunkt dat hy

[p. 80]

reeds te laeg is gedaeld dan dat wy hem nog meer zouden kunnen doen bukken.

- Laeg genoeg gedaeld! En gy herinnert u dat hy eens de magt aen u ontnam en Ardhan doodde! Dat onze geesten toch komen om het gedacht van grootere verdrukking in ons op te wekken!

Dit woord werd van de beschermers gehoord, welke te samen op het schaekbord te spelen zaten. Zy waren vrienden geworden van toen Burgarhil de oppermagt kreeg en aen Adalhil toeliet zich onder zyne bescherming te herstellen. Die vriendschap had noodlottig op Sulmath's geest gewerkt: hy had door dien omgang veel van zyne sluwheid verloren, en nog meer van Adalhil's kwaedaerdigheid overgeërfd. Hy was zoo ver gegaen dat hy dezen nabootste en op zyn kleed het kabalistisch schrift griefde, dat wy in het begin op het gewaed van Mordohan's geest hebben ontdekt. Denk nu hoe groot Adalhil weder geworden was, en hoe zyn tooisel prachtig tegen dat zyns vriends afstak.

- Ik weet een onfeilbaer middel om Demhar geheel te fnuiken! - riep Burgarhil, toen zy genaderd waren. - Maek hem krygsman!

Allen borsten in eenen schaterlach los.

- Waerom? - vroeg Sulmath.

- Wel om u te verdedigen.

- Wy verdedigden steeds ons zelven, - sprak Adalhil fier.

- En wy hebben dat niet noodig. Wy hebben slechts Demhar tot vyand; dat hy ons dus tegen zichzelven verdedige.

- Maer we geven hem de wapens in de hand, - merkte Sulmath aen.

- Hy is te getrouw om ze ten zynen voordeele te durven gebruiken.

- Maer, hoe dwingen we hem tot de dienst?

- Zie, we zullen eens lachen, - sprak Burgarhil. - Doe gy, Sulmath, of ge ook soldaet wildet zyn, en lot beide wie het wezen zal.

Zoo gezegd, zoo gedaen; de teerlingen werden gehaeld en Demhar geroepen.

[p. 81]

Hy kwam onmiddelyk en men fluisterde hem de voorwaerden onverstaenbaer in het oor.

De ongelukkige nam de dobbelsteenen en riep, boven! en wierp dry zessen, welke hem met hare zwarte oogen vurig beschouwden.

- Ge hebt gewonnen! - riep men uit, - en hadt ge het tegendeel geworpen hadt ge ook gewonnen. - Burgarhil lachte wen hy dit zegde en, na dat Demhar gewapend was, stak men hem buiten de poort¹.

Hier stond hy op schildwacht, om zich zelven van zyn meester af te houden.

Maer zyne nieuwe bediening bragt hem in betrekking met menigen buitenman. Hy wenschte een reisje in de velden te doen en trok op eenen dauwryken morgen uit. De streken die hy afliep bloeiden en waren ryk bebouwd; doch met zulke vreemde gewassen dat Demhar ze niet kende. Zy moesten weinig voedsel verschaffen, want die welke hen bewerkten waren mager en zagen er arm en mismoedigd uit. Zy schenen zoo veel te lyden dat Demhar hen niet dorst aenspreken, uit vrees dat zy hunne ellende mogten klagen aen hem, die niet meer dan klagt en ellende was. Hy vervolgde dan zynen weg tot dat hy eene groote hoef gewaer werd. Het kwam hem voor of hy die meer gezien had; maer ze was nu vervallen en het strooi der daken hong in flarden op den muer. Onkruid wies er weelderig op, en de hond scheen zoo zorgeloos, alsof hy wist dat er by zynen meester maer weinig meer te bewaken was.

Demhar klopte aen, hy wilde zich verzekeren of het daer was dat hy in beter dagen was geweest. Het eerste wat hy ontwaerde waren de meisjes die eens mutsen van Sulmath kochten. Zy zagen er slordig uit, want al wat Sulmath ventte was kort van duer. Toen sloeg Demhar de oogen verder en zag den huisvader onder den schoorsteenmantel zitten, nevens eene vrouw die van ouderdom waggelde. Hy herkende de laetste en liep er heen.

1 De schryver weet dat dit volgens de geschiedenis veel vroeger is gebeurd; maer hy weet ook dat sommige zaken eene noodzalykheid zyn, alvorens eene verdrukking te worden. Het is de verdrukking welke hy heeft bedoeld.

[p. 82]

- Rembha, Rembha! - riep hy verheugd.

- God is alles, en profeet Sidhan is heilig! - was hel antwoord.

- Maer herkent ge me niet, Rembha?

- God is alles, en profeet Sidhan is heilig! - herhaelde zy.

- Wat heeft die vrouw? - vroeg Demhar.

- Ze is zinneloos!

- En gy dan pachter? - ging Demhar voort, ontwarende dat de man altyd strak voor zich uitzag. - Hoe hebt ge u nu? - Maer de vader zag steil vooruit. - Zeg, pachter, goede pachter, weet ge dan niet meer dat ge my eens op uwen zatten schouder droegt? - Doch de boer sloeg zyne oogen niet van het onbepaelde punt waerop zy gevestigd stonden.

- Die man is kindsch! - hernam de huisvrouw en begon bitter te weenen.

- Ach! - vervolgde zy tusschen hare tranen, - wat zyn er al rampen op ons neêrgestort; wat hebben wy het zuer betaeld u de helft in Sulmath's winst ontroofd te hebben. Dan hadden wy ten minste een beschermer gehad! Maer nu, nu zyn wy, helaes, in de klauwen van den onverbiddelyken geldgier, die zweet en bloed en hersenen te gelyk opzuigt! Ho, het is zoo pynlyk u het eten uit den mond te zien rukken door een man... - De vrouw legde eensklaps hare hand op den mond, zy had de aenstaende bruid van haren meester Sulmath zien naderen.

De deur ging open, en een yskil rilde door de leden van Demhar.

- Harmona! - riep hy uit, en zoende de hand zyner geliefde.

Zy aenzag hem treurig en met een blik die al hare liefde en heel haren weemoed bevatte, en, na hem eene poos doordringend te hebben aengestaerd, sprak zy jammerend:

- Demhar, goede vriend, ge zyt diep, zeer diep gevallen, en misschien zult ge nog dieper dalen. Maer ik ook ben ter neêr gedrukt. - Zy zweeg een stond, waertusschen Demhar pynlyk weende; toen hernam zy:

- Maer het onverbiddelyk noodlot wil het zoo, en zeker was het aldus van voor de eeuwen in der gebeurtenissen boek beschreven. En tegen den wille Gods is er niets in te brengen.

[p. 83]

Zy zweeg nog eens, want hare tranen beklemden haren gorgel.

- Want dat dit zoo niet ware, haddet ge dan de doos verloren, die nu voor eeuwig verdwenen is? Maer denk niet dat ik u ooit vergete, de edelheid verlaet den mensch nooit en ik help zoo gaerne de ongelukkiger. Ik koom hier ook om hulp te bieden.

De huisgenooten wilden haer bedanken, maer zy hield hen tegen en hernam:

- Ik ga me aen Sulmath verbinden. De eisch der omstandigheden gebiedt het. Wel zal ik rampzalig wezen met dien harteloozen man, vol geld- en bloeddorst; maer ik zal mynen troost vinden in u wel te doen.

- Is er dan toch geen hoop meer, nooit meer? - gilde Demhar.

- Nooit! - knalde de priester, welke binnenstoof en de armen op de borst kruiste.

- Nooit! - weêrgalmde Demhar tusschen zyne snikken.

- Nooit! - hervatte de andere; - en aenzie voortaen deze vrouw uit uwe laegte. Wordt er u eene weldaed van haer toegeworpen, dank dan den hemel en bid God!

- Maer, - smeekte Demhar, - gy dien ik nog bemin in weêrwil uw verraed, kunt ge ons dan niet helpen, kunt ge my niet ondersteunen tegen Sulmath, die u weldra geheel verloochenen zal?

- De wille Gods verbiedt het!

En daer er tegen zulk antwoord niets was in te brengen, vielen allen op hunne kniën en dankten God die hen kastydde.

Demhar verdween. Hy grimde onder zyn wapendosch en wierp in zyne vertwyfeling zyne menschheid af. Even gelyk het binnenste van den afgevallen appel verrot en door maeijen wordt verknaegd, zoo bedierf het harte van Demhar, nu van al de zynen wreedaerdig weggerukt. Hy vierde den teugel aen al zyne dwaze driften, en zyne ziel werd zwart en vuil en geil, vol hatelykheden en vol razernyen, gelyk die, welke sinds eeuwen in het onderaerdsche hol dolen. Hy droeg in zich als eene bron van ondeugden en ziekten. Hy werd een biekorf van afgryselykheden, een put van modder. Hy verloor al wat hem aen de menschheid hechtte en werd als een dier dat zichzelven verknagen wil. Hy was bloeddorstig, wraekgierig, hebzuchtig,

[p. 84]

[vol] roofzucht en lust naer moordery. Hy kroop in het slyk der [zo]nde en zocht de vreugde in de vuilnis. Hy dook daer dieper en dieper in, en plonste in de yselykheid. Altoos peilde hy verder, altoos wilde hy dieper, en hy groef en hergroef in den afgrond, hy plaste voort, altyd voort, tot dat hy kwam waer niets meer is dan modder, welke tusschen klippen spoelt. Hier bleef hy liggen, want hy kon niet verder. En gelyk de pad zich vrolyk in het slyk der gracht ronddraeit, zoo ook wikkelde hy zich vol genot in de vuilnis zyner misdryven.

Maer hy begint schielyk te sidderen; zie eens met welke wanhoop hy zich de haren uitrukt. Is het misschien dat berouw zyn boezem doorvlymt en hem ten bloede ryt. Hy slaet zyne oogen smeekend ten hemel, en heft nu het hoofd fier op, alsof hy vrymoedig door de toekomst der eeuwen wilde zien. Is hy dan weêr mensch geworden daer hy weder hoopt? Heeft hy zyne vernedering gevoeld en stapt hy uit de schande? Wat heeft dan die verandering veroorzaekt?

Hy zelf fluistert het u tegen.

- Ik heb het geschenk myner geliefde Harmona wedergevonden! - gilt hy, en waerlyk de prachtige tooverdoos glinstert in zyne nog bemorschte handen.

Middelerwyl feest men in het huis van Sulmath; de kapel is er met gouden laken behangen en de stemme van het orgel rolt in vlagen van harmonyen onder het hooge gewelf rond. De choorknapen zingen; hun wierook dauwt balsemend naer den hooge. Alles is er vreugde, en in de kerk, en daer buiten, en in huis en op het veld. Men jubelt: de meisjes dansen in de weide, de kinderen huppelen over de laen, de knapen spelen in het bosch. Men zingt, men klinkt. De vogelen kwinkeleren onder den warmen zonneschyn en de boomen suizen hunne dankzegging aen Hem die hen schiep. Geheel de natuer en het menschdom is verheugd, en zelfs de schimmen uit het gebouw deelen in het algemeen vermaek. Men zou zeggen dat er niets dan weelde is. En waerom dan toch die blydschap? Is het misschien dat het eeuwig heil geboren wordt? Neen, neen! want ik zie Sidhan tot plegtigheden bereid;

[p. 85]

hy heeft zyn beste gewaed omgord en zingt lofzangen in de kapel. Zy klinken deftig boven het gejubel en booren door de noolen, die het orgel langs de wanden zendt. Bywylen heft de priester zyne oogen ten hemel en bidt, en roept den zegen des Heeren over het paer dat voor hem zit neêrgeknield.

Dit paer is Sulmath en Harmona; Sulmath prachtig uitgedoscht en opgeblazen van hoovaerdy, Harmona omhuld met de treurnis harer martelie. Hoe bleek is zy toch; wat is haer lyden in wrange trekken op haer gelaet gegriefd! Hoe beeft ze, naermate het oogenblik nadert, dat ze haer huwelyk voltrokken zal zien. Helaes, niemand bemerkt hare smarte, niemand begrypt hare foltering. Alles jubelt maer voort en huilt zyne vreugd sterker uit. De Geesten zelven kryschen mede, zy ook tergen de maegd met hunne liederen. Zie eens hoe vrolyk zy boven het altaer klapwieken: zy stoeijen, zy spelen; hunne hoofden drukken tegen elkander en hunne lichamen zyn als aeneen gehecht. De plooijen hunner kleederen weven zich te samen en de beschermers gaen zich ineen smelten, vereenzelvigen. Die wezens zonder eigenlyke sloffelyke bestanddeelen vloeijen zoo gemakkelyk te samen, en zie maer hoe hun beider gelaet tot een wordt, hoe hunne boezems maer eene enkele zwoeging maer hebben, hoe ze maer een geheel meer te vormen schynen. Ho, nu zal de magt maer éen meer zyn. En daer men dit mysterie gebeuren ziet verdubbelt de blydschap: de zangen galmen hooger, het orgel rolt grover; men danst, men lacht..... Maer waerom eindigt dan het wonder niet? Waerheen ziet ge, o Adalhil en Burgarhil? Is het naer dit wolkje, zwanger van orkanen dat uit de verte afgedreven komt, of is het naer den man die het geleidt. Hy is toch fier en magtig en in zyne hand draegt hy eene doos die wonderen doet. Zy nadert en de aerde beeft; ze is daer, en het tempeest knalt door den hemel. De vreugde versmelt en het gejubel wordt stil; de wierook slaet ten gronde en het orgel zwygt, alsof eene ongeziene hand den adem in zyne reuzenlongen verstikte. Waerom dan, Sidhan, huwt ge de verloofden niet?

- Harmona! - roept Demhar, en de maegd gilt, en zy rukt zich van Sulmath's zyde los.

[p. 86]

En de menschen vallen elkander aen met de schrikkelykste verbittering. Men wil de vereeniging der machten niet meer, maer hare vernietiging. En de geesten woelen onder de menschen en het afgryselykste rumoer stygt in de lucht. De weêrlichten flitsen onder de stryderen; de donder weêrgalmt bulderend over bloedige verwoesting heen. Alles slaet ter neder, en wart door elkander, en komt weêr boven, en zakt op nieuw omlaeg in eene vreeselyke vermaling. Is dit dan het einde van die hemelschoone streek? Is dit dan de verdelging waer eeuwen en eeuwen profetisch van gewagen, welke over het sidderend aerdryk nederkomt?....

't Is nacht. Het huis van Sulmath staet weder van onder tot boven in gloed; de lange, slanke toren dampt fluitend en de schimmen wemelen kermend voor de ramen. Er heerscht eene drokte, een rumoer, waer geen denkbeeld van te geven is, en knarzende wielen en kloppende hamers verwekken een geraes, dat op den toon van tjikketjakke tjikketjakke nederkomt. Maer, ontwaer ik tusschen de woelende spooken Demhar niet? Zeg, staet hy daer niet aen den blakenden oven, die, te midden van het gebouw, zynen vlammenden muil openspart? Herkent gy hem niet aen zyne gespierde armen, aen zyn edelmoedig voorkomen? Herkent gy hem niet? Ho, hy is het, hy is het, de rampzalige! Heeft dan toch de doos niets meer kunnen te weeg brengen, dan de ineensmelting der twee geesten en het huwelyk van Harmona met Sulmath te beletten? Het kleinood was, dacht my, magtiger. Maer misschien heeft Demhar haer wederom verloren? Doch neen, want hy houdt haer in de hand; maer helaes! de slimme Sulmath heeft hem een deel zyner winste geschonken, en nu meent de onervaren jongeling dat het heil in den stoom verholen ligt. Hy hoopt dat die eens den arbeid zal vernietigen, en daerom werkt hy zoo moedig in het reusachtig gebouw.

Zie eens hoe onverschrokken hy voor den oven staet, hoe rood hy hem doet blaken. Hy is omringd van vuer; de sprankels beregenen zyn lichaem, de vlammen dansen tot aen zyn verzengd gelaet, en

[p. 87]

toch werpt hy voedsel, altoos nieuw voedsel der hongerige vlammen toe. Hy werkt en zwoegt; hy brengt het geheel in beweging; hy schynt de ziel van dit steenen lichaem waer geen enkel deel meer stil van staet, waer van ieder hamer, ieder wiel leeft. Hoor eens hoe het gebouw onder zynen arbeid trilt; wat gedommel, welk getjok, tjikketjakke tjikketjakke! En de schimmen stuiven voort op dit helsch muzyk. - Tjikketjakke, en zy storten meer beweging in elk werktuig. - Tjikketjakke, en Demhar doet de vlammen hooger stygen; en damp en rook fluiten door den toren, en huilen en kermen in de schouw. Maer de toren is te eng voor al dien stygenden stoom: hy zwoegt en hygt onder de beklemming; zyn zwakke muer barst, en uit de spleet zucht het woord: vernieling! op de bange streken van het eiland. Vernieling! en Demhar stookt voort, vernieling! en hy werpt zyne dooze in de vlammen, en wederom wordt hem door Sulmath de helft van de winst ontroofd. Het kleinood stygt naer boven, gedragen op den sterken stoom; het draeit en dwarrelt in den toren, gelyk het dorre herfstblad dat door den avondwind van zynen tak wordt medegevoerd. Nimmer zal het als dit blad den grond hervinden, nimmer zal het zachtjes in de handen van Demhar nederkomen; want de forsche stoom dryft het hooger en hooger, aengespoord door den rampzaligen jongeling.

Harmona ontwaert dit ongeval: met tranen smeekt zy Demhar toch te trachten het juweel op nieuw te veroveren; doch de ellendige verkeert in eene wanhopige ylhoofdigheid; hy hoort haer niet, en werpt hout in het knallende vuer. Vernieling! en de wielen knarzen, en de hamers kloppen, en de schimmen verlevendigen het dommelend gewoel. Toch wordt er intusschen groote ellende onder de werkende spooken verduerd. De velden, overrompeld door vreemde gewassen, welke het vuer in prachtvoorwerpen verandert, leveren het noodige voedsel niet meer op. Het knypend gebrek nadert met rasse schreden en de schouw, geprangd door den dollen Demhar, verandert den toon van haer onheilspellend geschuifel. Hongerdood! huilt ze, en de spooken vermageren. Hongerdood! en zy worden als geraemten waer eene verdroogde huid over

[p. 88]

gespannen is. Niettemin zweven zy nog moedig in het ronkend gebouw; de werktuigen scharrelen onder hunnen arbeid, en zy begeleiden het naer geluid door hun hartverscheurend gekerm. Honger, honger, hongerdood! en eenige verzwakten rollen onder de slepende wielen en worden tot bloedigen modder vermaeld.

Maer de priester krygt medelyden met de rampzaligen. Hy is ter vervulling der voorzegging Demhar's van Sulmath verloochend, nu deze hem, na ieders onderwerping, niet meer noodig heeft. Niet alleen werd hy door den opperheer van alle magt verstoken, maer deze heeft hem nog beschimpt en bespot: hy heeft hem valsche leerstukken en domme bygeloovigheden opgetegen, en als valsche profeet met schande bespot. Nu voelt de priester berouw over zyne heerschzucht, nu wenscht hy alles te herstellen, wat hy te voren heeft verbrouwd. Hy wendt zich tot Demhar en wil de geluksdoos helpen openen. Doch die ylhoofdige wyst in den stoom, roept:

- Ze is in de schouw! - en strooit versche kolen op de vlammen. Honger, honger, hongerdood! kryscht de toren, en Demhar vuert hem aen. Hongerdood! en de geraemten spoeden voort by zyne aensporing, en de wielen ronken en de hamers knetteren, en het akelig gedommel van tjikketjikkketjak tjikkketjikketjak stygt ten hemel.

Middelerwyl beginnen de oogen dof in de hoofden der lyders te staen; de ellende heeft hen verzwakt en zy slepen hun versleten aenzyn rampzalig voort. Men bespeurt dat hen eeue onverbiddelyke ziekte heeft aengegrepen en: teering! teering! huilt de dampende schouw. Teering! en Demhar gevoelt krachtverlies: zyn forsch gestel is ondermynd, zyne oogen beginnen steil te staen, zyne magere wangen worden vael en geel van kleur; en toch kan hy van zyne stoomdolheid niet terugkomen. Teering! en de priester met Harmona, door de bange ziekte aengetast smeeken om hulp. Teering! en Sulmath kwynt in zyne paleizen; hy spot daer met den versmeltenden Mordohan, Teering! en Sulmath worstelt tegen die trage pest. Hy heeft haer noch door arbeid, noch door gebrek over zich gehaeld, maer het losbandig teugelvieren zyner

[p. 89]

driften, maer al de geile vermaken die rykdom en overvloed verschaffen kunnen, hebben hem haer toegeworpen. Teering! gilt het stoomtuig voort, en het akelige tjikketjikketjak beantwoordt het. Teering! kermt de gespleten toren, en de zieken zyn te zeer ontmoedigd om de akkers te bebouwen, zy vergeten hunnen arbeid en de aerde vangt met treuren aen. het onbesnoeid geboomte laet zyne bladeren hangen, de vruchten rypen niet meer, en de bloemen blyven zonder geur. De vogelen verkwisten hun gefluit aen geene doove natuer en de lucht, met smook en stoom vervuld, is waterachtig en schynt bedorven. Zal dan toch geheel die streek door die ziekte vergaen; zal ze traeg en langzaem wegtreuren, gelyk men dikwils een mensch met kleine voetstappen den koelen kelder der vergetelheid indalen ziet? Ho, dan liever de vlammen van Sodoma! Dat de solfer toch nederregene en de ongelukkigen verstikke; dat de godwrekende gloed alles verkole, dat hy de zeeën verdrooge, de bergen lot assche verzenge! Dat hy alles verbrande en verniele zonder lange pyne, zonder dien eeuwendurenden doodsangst, welken men verkwyning noemt!

Maer de ziekte heeft ondertusschen groote vorderingen gedaen; zy heeft reeds diep, zeer diep in de harten getast. Het bloed dryft trager en trager de aderen rond; de ontmoediging verwint het krachtverlies, en weldra heeft niemand den moed meer het vuer van Sulmath's huis aen te houden.

Demhar zelf gaf het op; hy die zulke hoop op de vuerkracht voedde, hy die met zulken iever, met zulke aerdsdolheid alles in beweging bragt, hy die zoo helsch stookte, moest voor den invloed der ziekte onderdoen. Hy liet den oven uitgaen en weldra sloeg een muffe smook door het huis. De forsche damp, die te voren met paerdenkracht de schouw doorsloeg, verzwakte, en de tooverdoos daelde dwarrelend lager op zynen flauwen adem. Lang draeide zy nog; haer gewigt kon niet eensklaps de verminderde magt verwinnen, maer eindelyk zegevierde hare zwaerte. Het juweel, blinkender dan ooit te voren, rolde tot aen de voeten van Demhar, welke uitgeleefd, met hangende armen voor den half uitgedoofden oven zat. Hy had de kracht niet meer haer op te

[p. 90]

nemen en te zoenen, maer Harmona en de priester zaten by hem. Min verzwakt, namen die het kleinood op, en poogden het te openen; doch het ging zoo gemakkelyk niet en al hunne poogingen werden teleurgesteld. Hunne hoop alleen kon hen tot voortgaen dwingen, en, betrouwende dat God eindelyk met genade op zyne zoo streng gekastyde kinderen zou nederzien, vielen zy op hunne kniën en smeekten den hemel om hulp. Demhar bad mede en een meêdoogende engel droeg het kermend verzoek voor den gebieder der eeuwen. Die is ook meêwarig: hy had medelyden met het afgefolterd gezin. Hy wenschte de dood der ellendige niet, maer wilde dat zy door jaren lyden de deugd zouden hebben aengeleerd. Hy vond het oogenblik voordeelig om zyne genade op hunne ontkiemende deugdzaemheid uit te gieten, en schoot eene zyner helderste zonnestralen op het heiljuweel. Het licht was zoo klaer dat het de doos tot in hare minste deelen scheen te vergooten en Harmona ontdekte weldra de geheime veer, die, losspringend, de gulden eeuw terugbrengen ging. Gillend van vreugde liep zy naer Demhar, omhelsde hem met de vurigste liefde en, zyne verzwakte hand op de springveer leggende, gebood zy hem toe te duwen. Hy gehoorzaemde, en eensklaps ontschoot eene glinsterende vlamme het kleinood. Haer licht verspreidde zich over het eiland en tastte de beschermgeesten aen. Deze waren onbestand tegen hare brandende klaerheid, en versmolten als de sneeuw voor de zonne. Tevens was er eene bezielende kracht, eene soort van herscheppenden ether uit het kleinood gevloeid; hy drong door tot in het binnenste der levendige wezens en bedwelmde hen door zyne geestrykheid. Zy werden vervoerd, en toen Demhar uit zyne verbystering ontwaekte, bevond hy zich onder den heldersten blauwen hemel, door eene gulden zonne verwarmd. De vruchtryke boomen wemelden met hunne bladeren, de gelende graenvelden ruischten hun lied en de bloemen bezwangerden de lucht met eenen verkwikkenden geur. De vogelen floten: zy zongen hun welkomgroet aen het wordende heil en betooverden Demhar door hun welluidenden galm. Hy zat daer ook zoo gelukzalig by zyne beminde en hand aen hand met Mordohan en Sulmath en den

[p. 91]

priester, welke hem omhelsden met eene vurige, eeuwige broederliefde!

Zoo is het einde dat myn droomen
Aen 't zwoegen van die lieden gaf.
Zou 't menschdom ook tot daer eens komen,
Of kwynt het slechts naer 't kille graf?
De doos gaet toch zoo moeilyk open;
Wy poogen nu reeds eindloos lang.
Helaes! 't is beter nog te hopen,
Want wanhoop maekt het harte bang!

December 1847.