|
| |
III.
Zeventien dagen na zyne aenkomst te Brussel, vinden wy den hertog van Alba, reeds in den vroegen morgen, in het hof van Cuilenburg, waer hy zyn verblyf had genomen. Met groote stappen wandelt hy zyne werkkamer op en af; al zyne bewegingen verraden eene zekere bekommernis; doch poogt hy zyn bronzen gelaet zoodanig te plooijen, dat niemand de minste ontroering bespeuren konne. Hy grommelt, in den beginne, onverstaenbare klanken; nypt, van tyd tot tyd, de vuisten krampachtig te samen, en somtyds hoort men in de nevenvertrekken een tandengeknars, dat de ziel van den aenhoorder doet sidderen! Ongetwyfeld wordt de onverbiddelyk strenge landvoogd door eene samengetrokkene gramschap bezield, of staet hy op het punt een gewigtig besluit te nemen. Alsof hy zyn inwendig gevoel niet langer konde intoomen en zichzelven wilde aensporen tot standvastigheid, begint hy de volgende alleenspraek:
- Ja, het zy dan zoo! Waerom nog aerzelen? daer de tyd van handelen gekomen is. Nog eenige oogenblikken en zy zullen voor my verschynen, de belhamels des oproers, de voorstaenders der kettery! Wat kan toch een bestuer bewerken, tot demping van het
| |
| |
kwaed, als de hoofden der wederspannelingen, als Egmont, Oranje, Hoorn en anderen, in den raed des lands zetelen? En ik, Alba, die gewapend ben met 's konings magt, welke als de bliksemstrael op de hoofden der muiters moet neêrschieten, zou my jegens zulke mannen moeten buigzaem toonen!... Omdat eene vrouw vermeent meer kop te bezitten dan ik!... Gy bedriegt u, hertogin van Parma, indien gy in den waen verkeert, dat uw vrouwenhiel het slangenhoofd der kettery konne verpletteren! Neen, een stalen arm is er noodig om het zwaerd te zwaeijen, en dien bezit ik!... Geene honigzoete woorden komen te pas, waer het geweld alleen kan zegepralen! Zy steunen op hunne regten, op hunne privilegien, de Nederlanders, - zegt de hertogin - maer gaet 's konings regt niet vóór dat der ondankbare onderdanen? En heeft de koning niet, voor God en de menschen, de heilige verbindtenis aengegaen van den roomsch-katholyken godsdienst ongeschonden te bewaren?... Mag hy dulden dat Satan zegeprale over den hemel?...
Maer wat zal het volk doen, als het ziet, dat ik de hoofden des oproers treffe? Als ik Egmont, Hoorn, Van Stralen, by den kop doe vatten?... Door Oranje opgehitst, zal het tot muiten overslaen.... O, ja, daer verwacht ik hen met myne dappere Spanjaerden!... Dan is oogenblikkelyk de party ten mynen voordeele beslist, tusschen de hertogin en my!... Dan zal myn genadige heer en koning ten vollen overtuigd zyn, dat nog alleen het geweld door een grooter geweld kan beteugeld worden!... Dan zal men in Spanje zonneklaer zien, dat de oproersgeest al de Nederlanders bezielt!... Ik plaets my aen het hoofd der dapperen, welke my overal volgden op de zegebaen, en oogst nieuwen roem in met het zwaerd!... Egmont, Hoorn, Van Stralen, gevangen gezet zynde, zullen in myne handen, of gyzelaers of misdadigers zyn, ingevolge de wending welke de zaken aennemen!... Oranje's zoon is op de hoogeschool te Leuven; ik doe hem opligten en naer Spanje brengen, dan zal ook zyn vader, de aenvoerder der ketters, onmagtig gemaekt zyn.... wil hy het hoofd van zyn zoon niet zien vallen!... In allen gevalle, zoodra
| |
| |
Oranje my eene gelegenheid geeft, verklaer ik zyne ryke bezittingen verbeurd.... dan zal hem het geld ontbreken.... en het geld is de zenuw van den oorlog!... Hy kome met eene onregelmatige bende huersoldaten uit Duitschland en - by den heiligen Jakob van Compostella! - ik zal hem doen zien, hoe de hertog van Alba zyne vyanden behandelt!...
Wie weet hoe verre de hertog zyne alleenspraek zoude hebben voortgezet, indien ze niet ware onderbroken geworden door een geklop op de deur. Aenstonds traden binnen Juliano Romero, kolonel van het tertio siciliaensche regiment en Ferdinando de Toledo, bastaerdzoon van Alba, generael der ruitery.
- Zoo, zoo - riep hun Alba toe, terwyl een glimlach van welwillendheid op het anderzins stuersche gelaet zich vertoonde - gy past op, heeren. Gy herinnert u, dat ik nauwkeurigheid verge, als 't den dienst des konings geldt. Zegt eens, zyn uwe troepen in gereedheid, en wat maetregels hebt gy genomen?
- Of onze troepen in gereedheid zyn - bemerkte Romero met spaensche deftigheid - gereed om uwe hoogheid naer het voorgeborgte der helle te vergezellen, indien zich daer by toeval de eene of andere ketter verscholen houdt. Ondertusschen zullen myne dapperen, op slag van elf ure, al de aengewezene straten bezetten.
- Myne ruiters zullen op hetzelfde oogenblik, post vatten op den kleinen en grooten Zavel en het hof van Cuilenburg als met eenen yzeren band omsluiten - zegde Ferdinando, den pas ontluikenden knevel met den rug der hand streelende.
- Wel, vrienden, wel! Ik betrouw op uwe voorzichtigheid en standvastigheid. Wanneer gy in den raed zitting komt nemen, zorgt dan wel, dat men op uwe gelaetstrekken niet het minste teeken konne bespeuren van hetgeen er gaende is. Egmont en Hoorn vermoeden niets en zullen weldra den leeuw tusschen zyne klauwen loopen; doch de burgemeester van Antwerpen is fyn en zou het hazenpad wel konnen kiezen, ik verwacht elken oogenblik de tyding zyner aenhouding. Trekt u thans terug, dappere krygsmakkers, begeeft u naer de raedzael, waer ik u weldra volgen zal, om de zitting te openen.
| |
| |
Terwyl de beide vertrouwelingen de werkzael verlieten, hoorde Alba een geroep op den grooten Zavel van: houssa Egmont! houssa Hoorn! dat door de Brusselaers werd uitgegalmd! Hy liep naer het venster om te zien wat er gaende was, en de oorzaek vernomen hebbende, morde hy binnensmonds:
O, daer zyn de helden van het straetvolk! Laet u maer omringen met toejuichingen! weldra zult gy u mogen overtuigen, dat vleijers geene helpers zyn!... Geduld, Egmont! geduld Hoorn! Wy zullen ons, binnen kort, op een anderen toon spreken.
Wie op dezen oogenblik den wreeden hertog zag, kon ligtelyk gissen, dat het wraekvuer, de nyd en al de booze driften te gelyk onder zynen boezem gloeiden; want zyn gelaet verduisterde, zyne oogen verdwenen onder de groote, zwarte wenkbrauwen en zyne regter vuist sloeg hy krampachtig op zyn zwaerd!... Eensklaps liep hy tot voor den spiegel, die tegen den muer hing, plooide zyne gelaetstrekken zoodanig en zoolang, dat hy nog hoogstens een deftig man schene. Toen hy deze overwinning op zyne gramschap behaeld had, verliet hy de kamer; eene lyfwacht stond gereed; de hertog trad in haer midden en, door de gewapende magt vergezeld, begaf hy zich naer de zael, waer de meeste leden van den hoogen raed van staten reeds vergaderd waren.
Zoodra de hertog verscheen, spoedden zich de leden naer hunne plaetsen. Gene opende de zitting met eene korte aenspraek, waerin hy bekend maekte, dat de koning hem gezonden had om de rust te herstellen; het algemeen vertrouwen te doen herleven op den nederlandschen bodem. Daer 't van het hoogste gewigt is - zoo ‘eindigde hy - dat ik wel onderrigt worde, nopens den waren staet van zaken, en nauwkeurig konde doe aen onzen genadigen heer en koning, heb ik my gehaest den raed van Staten byeen te roepen, ten einde gesamenlyk maetregels te beramen, om tot het gewenschte doel te geraken.’
Aenstonds begonnen de beraedslagingen, op Alba's voorstel, strekkende tot het bouwen eener sterkte te Antwerpen, ten einde deze groote en ryke handelstad te beveiligen tegen eenen vyandelyken aenslag.
| |
| |
Dit voorstel werd met veel matigheid; doch met eene groote kracht van beweegredenen bestreden door Egmont, Hoorn, en van Mansfeld, welke staende hielden, dat zulk ontwerp eene algemeene verslagenheid zoude baren in Antwerpen, waer de rust geheel hersteld scheen. Dat de koophandel vyand is van alles wat op krygsrumeur gelykt en dat voor eenen aenslag op Antwerpen niets te vreezen stond. Dat men beter zoude doen, indien een aenslag werkelyk te duchten viele, de oevers der Schelde, beneden Antwerpen te versterken.
- Wy zullen deze bedenkingen, voor en tegen - zegde Alba - in overweging nemen en in 't belang van land en koning handelen.
Nauwelyks waren deze woorden geuit, of men hoorde, op den grooten Zavel, het getrappel en gehinnik van paerden. Akelig klonk het commando der spaensche krygsoversten in de ooren der vlaemsche raedsleden. Doch allen waren mannen wier geweten zuiver, wier moed beproefd was in duizende gevaren.
Egmont vroeg aen den hertog van Alba wat deze gewapende magt rondom de raedzael beteekende.
- Eene monstering en wyders niets! - antwoordde Alba met eenen glimlach.
Men had wederom begonnen te raedplegen, over het leggen van garnisoenen, toen een bediende binnen de vergadering trad en aen den hertog een verzegelden brief overhandigde. (De tyding dat van Stralen, de burgemeester van Antwerpen, gevangen was).
Zoohaest de landvoogd den inhoud vernomen had, wendde hy zich tot de leden van den raed, zeggende: myne pligten roepen my elders, voor heden is de zitting gesloten. Morgen zullen wy onze beraedslagingen hernemen, waer wy ze opgeschorst hebben, en, met de hulp van God en van de heilige Maegd, hopen wy over al de moeijelykheden te zegepralen!
De oude graef van Mansfeld, wiens zoon Karel, kolonel der Walen, te Antwerpen in bezetting had gelegen, gaf aen dezen een ligt teeken met de hand. Karel vertolkte het door de gemeenzame uitdrukking: poets de plaet! sloop naer buiten en werd door meer anderen gevolgd.
| |
| |
Egmont stond ook op het punt van te vertrekken, toen eensklaps Alba tot hem trad en met alle uiterlyke teekenen van de grootste achting en vriendschap hem in dezer voege aensprak:
- Dierbare ambtgenoot, ik verstout my u nog eenige oogenblikken by my te houden; daer het den dienst van onzen genadigen heer en koning en van den lande geldt, zult gy myne bede, hoop ik, niet afslaen.
Toen Egmont met waerdigheid geantwoord had, dat hy aen dezen dienst niet eenige oogenblikken, maer zyn geheel leven wenschte te konnen toewyden, stak Alba zynen regter onder 's graven linker arm en leidde hem in het naestbygelegen vertrek, waer zy eensklaps omringd werden door eene menigte spaensche krygsoversten. Alba trok zynen arm terug en sprak tot den prins van Gavere:
- Sta, Egmont, de koning heeft my geboden u in bewaernis te nemen! Overzulks gebied ik u, in 's konings naem, uwe wapenen over te geven! (Historisch waer).
Indien de bliksem op hem neêrgeschoten ware, zou Egmont min verbaesd gestaen hebben, dan by het hooren van dit bevel. Eensklaps kwamen Oranje's waerschuwingen hem voor den geest. Ook in dezen netelachtigen toestand gaf hy de meest doorslaende blyken van die tegenwoordigheid van geest, van die rappe en onfeilbare beslissing, welke den grooten veldheer kenmerken. Weêrstand bieden ware misschien Alba's geheimen wensch voldoen; en wat weêrstand was er mogelyk in 't midden eener menigte gewapende Spanjaerden, welke gewend en gereed waren aen 's hertogs minsten wenk te gehoorzamen? Om vrees te laten blyken, was Egmont's moed te groot.
By het hooren dan van Alba's bevel, trad Egmont eenen stap achteruit, terwyl hy de vuist aen zyn zwaerd sloeg; doch eensklaps deze natuerlyke opwelling der verontwaerdiging en gramschap onderdrukkende, kruiste hy zyne armen op de borst, zag styf in 's hertogs oogen en zegde op eenen lachenden toon:
- De hertog van Alba wil ongetwyfeld schertsen; ik zal my eventwel veroorloven te vragen of tyd en plaets tot schertsen geschikt zyn.
| |
| |
- De hertog van Alba schertst nooit - bemerkte de landvoogd met zyne gewoone hardvochtigheid - als hy de bevelen van zyne majesteit, den koning, ten uitvoer legt! En nogmaels aenzoek ik u de wapens over te geven.
- Toon my 's konings bevelen, en op den oogenblik zal ik my er aen onderwerpen, gelyk ik myn geheel leven lang gedaen heb.
- Als landvoogd, door mynen genadigen heer en koning gezonden, ben ik met onbepaelde magt voorzien, dat weet gy, Egmont. Wie aen my niet gehoorzaemt, wederstaet aen 's konings gezag en wordt van stonden aen een misdadiger!
- Wys eenen veldoverste, in wiens handen ik myn zwaerd met eer konne overgeven, en ik zal 't doen. Want het is hetzelfde zwaerd, dat ik te Grevelingen en Sint-Quentyn droeg en waermede ik ten allen tyde 's konings regten verdedigd hebbe.
Alba aenzocht Romero vooruit te treden. Deze gehoorzaemde, maekte eene buiging, terwyl Egmont zich van zyn zwaerd ontdeed en hetzelve aen den kolonel van het regiment van Sicilië overgaf. Ferdinand van Toledo, de waerdige bastaerdzoon zyns vaders, had middelerwyl, onder schyn van vriendschapsbetuiging, den Admirael ter zee, graef Hoorn, in eene nevenkamer geleid, en hem, met behulp van andere spaensche officiers, ontwapend.
In weinige oogenblikken, verspreidde zich de tyding in Brussel, dat niet alleen Egmont en Hoorn, maer ook Van Stralen, de burgemeester van Antwerpen, Kasenbroodt, heer van Backerseele, raed van Egmont, en Alonzo de la Loo, geheimschryver van Hoorn aengehouden waren. De grootste verslagenheid maekte zich meester van aller gemoederen; ieder beefde voor zyne vrienden en zich zelven; Nederland was als met eenen rouwsluijer omhangen, sedert Alba's komst!
Graef Egmont werd gedwongen eenen brief te schryven aen zynen stadhouder te Gent, hem belastende deze vesting aen de Spanjaerden over te leveren. Toen Alba dit doel bereikt had, zond hy Egmont en Hoorn als gevangenen naer het kasteel van Gent, als om den eersten des te meer te vernederen, naer mate hy aldaer, nog
| |
| |
kort te voren, hooger geplaetst stond. De overige heeren werden te Vilvoorde en Brussel opgesloten. De Landvoogd eenmael den weg des gewelds ingeslagen hebbende, gaf thans den vollen toom aen zyne wreedaerdigheid: de gevangenissen werden opgepropt met Nederlanders, wier eenige misdaed daerin bestond, dat zy de vryheid, de regten en privilegien des lands wilden handhaven! een deftig geschiedschryver zegt: dat men niet alleen de galgen maer ook de boomen langs de wegen bezigde om de Nederlanders op te hangen.
Wat den hertog 't meest speet, was dat hy op den vorst van Oranje niet de handen had kunnen leggen; daer hy zeer wel wist dat, zoo lang de Zwyger bestond, de vaderlandsche party niet ligtelyk zouden ten onder gebragt worden. Weldra deed hy door den prokureur generael du Boys de afwezigen voor zynen bloedraed dagen. Onder hen tellen wy de prinsen Willem, en Lodewyk van Oranje, de graven van Cuilenburg, van Hoogstraten, van den Bergh, Brederode, de heeren van Fiennes, van Lumbres, van Andriguies, van Rysoire, van Merode, van der Marck, van Dolhain, van Tully, Marnix van Ste-Aldegonde, van Sterbeke, van Loverval en eene menigte anderen van aenzien. Daer zy zich bepaelden schriftelyk meestendeels te antwoorden en de onbevoegdheid van den bloedraed in te roepen, werden allen als pligtig aen hoogverraed, ter dood verwezen en hunne goederen verbeurd verklaerd! - Wie in het land bleef beefde voor den beul! Wie vlugtte, stelde zich en zyne familie bloot aen de schrikkelykste armoede!
|
|
Auteursrechtvrij