Simon Cokkermoes; Egmont's einde

II.

Gelyk Oranje tot Egmont gesproken had, gebeurde: eene geduchte krygsmagt werd in Italië te samengetrokken; men droeg aen den hertog van Alba het bevel op over deze woeste benden. Weldra verspreidden zich alom verbazing en schrik; ze stegen ten toppunt, toen men in Nederland de verzekering verkreeg, dat de koning van Frankryk den togt door zyn ryk had geoorloofd aen deze heirmagt. Toen Alba in 't Luxemburgsche kwam, vond hy er Barlaimont en Noircarmes, door de Gouvernante gezonden, met last hem hare hulde aen te bieden en tevens kennis te nemen van de uitgestrektheid zyns gezags. De hertog toonde hun, wat hy wel wilde geweten hebben; maer bleef ondoordringbaer voor het overige. Hy was een dier mannen, welke door de gewoonte van anders te schynen en anders te zyn, aen die keurige borstharnassen gelyk worden, welke de kogelen doen terugkaetsen, zonder zelfs het spoor der aenraking over te laten. Één woord ontsnapte hem, hetwelk Egmont had moeten doen op zyne hoede zyn, indien hy niet noodlottig blind ware geweest. Want Lamorael ook ziende onder den vlaemschen adel, mompelde hy luid genoeg om gehoord te worden: Zie, daer is ook de groote ketter!

[p. 86]

Den 22 van oogstmaend 1567, trad Alba binnen Brussel en werd door de Gouvernante eerder heuschelyk dan hartelyk onthaeld. Margareet van Parma had te veel hoogmoed en heerschzucht van haren vader geërfd, dan dat zy niet innerlyk zou zyn gebelgd geweest over het toevoegen van eenen Gouverneur; te meer daer deze den naem droeg van Alvarez de Toledo. De Gouvernante, uit vlaemschen bloede gesproten, hield zich verzekerd, dat zy eene vyandelyke botsing konde voorkomen door welgeleide onderhandelingen, en was den Nederlanders al te zeer genegen dan dat zy met onverschillige oogen zou gezien hebben, hoe Alba tot geweldige maetregels ging overslaen. Haer misnoegen moest al aenstonds ten top klimmen, toen de hertog liet blyken, dat hy met ruimere magt voorzien was dan zy, de zuster des konings.

Zoo mogt hy alle gouverneurs der provincien en steden, alle officiers aen- en afstellen. Hy was benoemd tot kapitein-generael over alle vestingen, sterkten, alsmede over de geheele krygsmagt. Het finantiewezen stond gansch onder hem. Daerenboven was - by geheime brieven des konings - hem de bevoegdheid opgedragen over alle misdaden in staets- en religiezaken; hy kon vonnissen vellen, en de uitwerksels van alle vonnissen opschorsen; alle bewezen diensten beloonen naer goedvinden; zelfs was hy gewapend met het regt van genade te schenken! Een voorregt, dat dermate met de opperste waerdigheid verknocht is, dat wy deszelfs delegatie aen een ondergeschikten persoon niet konnen beseffen!!

Men bemerkte al aenstonds met een angstig voorgevoel, dat Alba zyne spaensche benden zoo naby Brussel legerde als 't hem mogelyk was, en de Walen grootendeels afdankte, alsof hy vreesde, dat zy minder zouden gebruikbaer zyn dan de Spanjaerden om als blinde werktuigen van zynen willekeur te dienen.

De aertshertogin omhelsde het gevoelen van den nederlandschen adel, welke vroeg, dat men verzachting zoude toebrengen aen de plakkaten en het invoeren der inquisitie opschorsen. Alba beantwoordde dit verlangen met de plakkaten te bevestigen en middels te beramen om de inquisitie met geweld in te voeren! - Ten einde

[p. 87]

aen zyne geweldige besluiten kracht en klem by te zetten, stelde hy den beruchten raed der Twaelven in, welke later tot zulke gruweldaden oversloeg, dat de regtvaerdige en onpartydige geschiedenis hem gebrandmerkt heeft met den naem van Bloedraed!

Onder deze twaelf mannen telt men Barlaimont, Noircarmes, Del Rio, Dela Porta, Belin, Du Bois, Hessele, Kessele, Vargas, allen gekend door hunne slaefsche gehoorzaemheid en onverbiddelyke strengheid! Maer onder allen muntte de laetste uit door zyne bloeddorstigheid, en de naem van Vargas staet met bloedletteren geprent op ieder historieblad van deze rampvolle jaren, onder Alba's bestuer!

De hertog benoemde zichzelven tot voorzitter van dezen bloedraed, opdat alles door zyne handen moeste gaen; doch deed hy zich doorgaens vervangen door zynen vertrouweling Vargas, welken het moeijelyk was in wreedheid te overtreffen.

Gedurende de eerste maenden, schynt deze onwettige instelling, min of meer, den schyn van onpartydige regtbank te hebben willen aennemen; want Alba - ten einde zyn doel te bereiken - zag zich genoodzaekt te beslissen, dat de leden van dezen raed slechts raedplegende stem hadden, en dat het aen hem alleen voorbehouden bleef het vonnis te vellen voor elk feit, dat zich zoude voordoen.

Van dien oogenblik, bleven de meeste raedslieden - vooral de nederlandsche - by wie eenig gevoel van menschelykheid overbleef, uit de vergadering; zoodat de bloedraed, ten laetsten, nog enkelyk bestond uit Vargas, Del Rio en den geheimschryver De la Torre! drie monsters, welke naer de eeuwigheid zyn gereisd, overdekt met Nederlands edelste bloed! beladen met den vloek der tydgenoten en der nakomelingschap!

In den beginne, strekte de bevoegdheid van dezen raed zich slechts uit tot vier punten en was gerigt tegen: 1^o de Beeldstormers; 2^o de Leeraers; 3^o de Consistorianten en 4^o diegenen, welke de wapenen tegen den koning gedragen hadden. Deze laetsten mogten nog ongemolesteerd blyven, indien zy het land niet verlaten hadden.

[p. 88]

Doch Alba wist zooveel te bewerken, dat aen dezen raed werde opgedragen de bevoegdheid van over de misdaed van gekwetste majesteit te oordeelen.

Daer deze misdaed geenzins bepaeld was, moest zy van zelve, onder eenen Alba, tot de meest uitgestrekte uitlegging en tot het schandelykste magtmisbruik aenleiding geven, byzonderlyk in stormende tyden, als 't zoo moeijelyk is op den weg der matigheid te blyven.

Weldra verscheen eene resolutie des konings, waerby het crimen loesae majestatis achttien punten begreep, en schier niemand hier te lande uitsloot.

Alwie een smeekschrift had geteekend tegen het vermeerderen der bisdommen, tegen het instellen der inquisitie: pligtig aen hoogverraed!

De edellieden, welke het smeekschrift teekenden, tot behoud van 's lands vryheden en het voorkomen van staetsberoerten: pligtig aen hoogverraed!

Alwie verzachting der plakkaten had gevraegd: pligtig aen hoogverraed!

Al de ambtenaren of heeren, welke de predikatien niet belet hadden, zonder te vragen of zy de magt in handen hadden om ze te beletten: pligtig aen hoogverraed!

Zy, welke de beeldstormery niet belet hadden: pligtig aen hoogverraed!

Zy, welke den bloedraed niet erkenden of hem niet aenzagen als eene wettelyke instelling: pligtig aen hoogverraed!

En om aen dit helsche werk den schyn van wettelykheid te geven, was er tevens besloten, dat de Nederlanders, tot opstand overgeslagen zynde, vervallen waren van al hunne vryheden, privilegien en regten! Dat zy mogten behandeld worden naer 's konings willekeur, welke ontslagen verklaerd werd van al zyne eeden, beloften, toezeggingen en geschonkene vergiffenissen!

Men begrypt ligtelyk de gevolgen van dergelyke regtsverkrachting: de vrees overmeesterde aller gemoederen! Het zuiverste geweten was geen harnas meer tegen de vervolgingen, welke

[p. 89]

onder allerhande momsels optraden en hare slagtoffers kozen! O, het waren droevige tyden, toen het even zoo gevaerlyk was te zwygen als te spreken! toen het beeld der geregtigheid bedekt was met eenen rouwsluijer en de dweepery blindelyk hare slagtoffers koos! toen alles, de deugd zelve, kon herschapen worden in misdaed, indien 's lands groote beul zyne oogen met bloed wilde vergasten! Er moesten twee honderd vyf-en-twintig jaren verloopen, vooraleer de geschiedenis hare bladeren mogte aenvullen met soortgelyke gruwelen!

God behoede de wereld, behoede België vooral, van nog zulke akelige tafereelen!!