Margaretha van Constantinopelen
(1846)–Eugeen Zetternam–
Auteursrechtvrij
[pagina 33]
| |
Eerste tooneel.ROMBAUT, VAN TORRELAS.
van torrelas.
Ge zegt dan, dat ge u nuttig voor het vaderland wilt maken?
rombaut.
Ik hadde dat al eerder gedaen, zoo myne moeder my niet by zich gehouden had uit vrees my te zullen verliezen. Vader heeft haer eindelyk overgehaeld om my te laten vertrekken; hy heeft dan ook aenstonds aen onzen biechtvader den aenbevelingsbrief doen schryven, welken ik u afgegeven heb.
van torrelas.
Uw Vader heeft wel gedaen u by my te zenden. Niemand is er beter in staet om u den weg te wyzen, dien men nu in Vlaenderen volgen moet om niet in het donker te blyven. Gy zult u, zoo als ik, onder de vaendelen van Jan Van Avennes scharen om hem tegen de Gravin te helpen ondersteunen.
rombaut.
Wat zegt gy daer? Raedt gy my daer geenen opstand aen tegen onze wettige Gravin? Neen, vriend Van | |
[pagina 34]
| |
Torrelas, dan ben ik uw man niet! Vader heeft my stellig verboden my ooit met samenzweeringen bezig te houden. ‘Dat zyn meesttyds opruijingen van woelgeesten, zeide hy, welke daer hun profyt in zien, terwyl het Vaderland er altoos door lydt.’
van torrelas.
Uw vader heeft gelyk, maer deze is geene samenzweering; het is een noodzakelyke opstand om schrikkelyke onheilen van Vlaenderen af te weeren. Het is zonderling dat gy dit niet weet en insgelyks aen andere aengelegenheden van den staet vreemd schynt.
rombaut.
Ik durve nauwelyks bekennen, dat ik maer alleenlyk weet, dat er eene Gravin heerscht, welke men zwarte Margriet noemt; waerom zy dien schoonen naem draegt is my zelfs onbekend. Myn vader sprak byna nooit dan van veldslagen, waerin hy veeltyds de held was geweest: hy had dezen gekorven, dien gestoken, den andere gekapt en op den langen duer is hy er zonder beenen afgekomen.
van torrelas.
Hoordet gy dan niets van het Vaderland door bezoekers of dienstboden?
rombaut.
Onze dienstboden zyn al zoo oud als myn vader en spreken ook niet dan van de veldslagen van den overleden graef Ferrand in wiens dienst myn vader zyne beenen liet. Bezoekers komen er byna nooit op ons slot, en als er kwamen, nam moeder altoos de voorzorg dat | |
[pagina 35]
| |
ik ze niet entmoette, uit vrees dat hunne gesprekken my mogten aenhitsen om het huis te verlaten.
van torrelas.
Ik begryp dat allerbest, ware er meer bezoek geweest, zoo zou uwe moeder hare slimme streken, om alles wat Vlaenderen betreft voor u te verbergen, niet volgehouden hebben. Maer zelden kwam er iemand, omdat uw vader een dier mannen van verdiensten is, welke men vergeet om dat zy de middelen niet hebben samengeraept, waerdoor men de magt verkrygt om door luister zyne verdiensten in het geheugen te houden. Gy moet eenen anderen weg inslaen dan uw vader; dat is een man van den ouden eed, die alleen wel deed zonder loon te betrachten. Ik wacht my daervan, en drage zorg dat men my niet vergeten zal. Doe gelyk ik; zorg dat gy een lief fortuintje door uwen arbeid byeenkrygt; ik zal u daerin helpen, want een der voornaemste aenhangers van Jan zynde, ben ik magtig.............
rombaut.
Oh! oh! van dat alles spreken wy nog niet, want ik moet my zeer goed verzinnen eer ik uw navolger word. Bewys my vooreerst dat ik in uw verbond mag treden zonder de lessen myns vaders in den wind te slaen en dan zullen wy wel verder spreken.
van torrelas.
Luister dan: Margaretha in Frankryk opgevoed, | |
[pagina 36]
| |
heeft daer eene strafbare loszinnigheid ingezogen. Nog jong zynde, werd zy op Bosschaert Van Avennes een Diaken verliefd.
rombaut.
Ha! nu verwondert het my niet meer, dat men haer zwarte Margriet noemt! De duivel moet in haer gewoond hebben om haer zulk een schandelyk feit te doen begaen. En die Bosschaert moet ook maer een slecht mensch geweest zyn.
van torrelas.
Hy was maer een halfgewyde priester, zeide ik u; en hoe pligtig hy om zyne misdaed zy, weet ik niet. Alleen weet ik dat hy een moedig Ridder werd, dat hy Margaretha beminde en by haer twee zonen won. De Paus hun huwelyk niet goed gekeurd hebbende, en ziende dat de twee geliefden in ontucht voortleefden, sloeg Bosschaert van Avennes in den ban der Heilige kerk.... Johanna, de zuster van Margaretha, die toen nog heerschte, en haren man Graef Ferrand, in een gevang in Vrankryk liet verkwynen, deed toen Bosschaert grypen en hem het hoofd afslaen; niet zoo zeer omdat hy in den ban was, alswel omdat hy opregt Vlaming zynde, heur om hare Franschgezindheid verfoeide en deed verfoeijen. Margaretha werd dus weduwe. Drie jaer later huwde zy Willem Van Dampierre, een magtig fransch Edelman, welke in den Heer ontsliep na haer ook twee zonen nagelaten te | |
[pagina 37]
| |
hebben, van welke de oudste, Willem Van Dampierre, zoo als zyn Vader geheeten, alleen hier in aenmerking komt. Nu heeft Margaretha, hare zuster Johanna, welke kinderloos stierf, op den troon gevolgd! maer wil nu hare vlaemsche kinderen verstooten, om den zoon van Willem Van Dampierre, al zoo fransch als dien zelven, tot Vlaenderens troon te kunnen opleiden. Waerom zy zoo regtstreeks tegen denwil der Vlamingen aenbruist weet ik niet, vermits de Paus hare kinderen heeft echt verklaerd.
rombaut.
Daer heeft zy dan ook geene reden toe. Hare echtgemaekte kinderen zyn de echte Graven; daer valt niets tegen in te brengen.
van torrelas.
Zy wil het toch zoo niet, zeker omdat het de Fraschen voor de Dampierre 's hebben. De fransche Koning zelf heeft zich der zaek aengetrokken en over het geschil uitspraek gedaen. Hy wil de oudste zoon van Willem van Dampierre, graef van Vlaenderen maken, maer Jan van Avennes, het Graefschap Henegouwen laten.
rombaut.
Die doet het ongelyk dus in twee; dat is toch het beste.
van torrelas.
Gy bedriegt u. Wanneer de Franschen tusschen Vlaenderens huiszaken komen, wees verzekerd dat er dan nooit goeds uit voortspruit. Zy weten dat de Vlamingen | |
[pagina 38]
| |
door eenen ingeboren haet vereenigd, uit al hunne magt zich altyd zullen blyven verweeren tegen den franschen invloed. Door kuiperyen hebben zy reeds veel Edelen naer hunne zyde overgehaeld; maer dit helpt niets wanneer het volk in zynen haet vereenigd blyft. Zy willen het daerom scheuren en tegen elkaêr ophitsen. Alle middelen die zich ter bereiking van dit doel zouden aenbieden, zyn hun eens..... Nu hebben zy twee Broeders gevonden die te gelyk den vlaemschen troon willen bestygen. De Franschen toonen zich vredelievend en schenken iederen broeder de helft, maer dit is eenvoudig om twee partyen onder het volk te krygen, dat zich alsdan onderling verscheurende, aen zynen naburigen vyand niet meer denken zou. Dit gelukt zynde, zou Lodewyk die nu regeert of een andere die hem volgen zal, zyne magtige hand op ons leggen en roepen: Dat Landeken is het myne! Want de Vlamingen tot hunne slaven te maken, en den rykdom uit hun land te rooven, zal de wensch der Franschen blyven tot in het einde der eeuwen.
rombaut.
Dit zeide vader ook! Wacht u altoos voor de Franschen en hunne lagen - riep hy my nog toe, wen ik vertrok - Hunne woorden zyn zoet en verleidend, maer, wacht er u voor! want zy hebben het op ons Vaderland gemunt!
van torrelas.
Nu ziet gy wel dat er eene vereeniging tusschen de | |
[pagina 39]
| |
vrienden des vaderlands noodig is, om Willem geheel van den troon te krygen en Jan tegen zyne moeder te ondersteunen, om hem eens zonder wederspraek of medekamp te doen regeren.
rombaut.
Maer het is toch tegen zyne moeder?.....
van torrelas.
Maek toch al die bedenkingen niet en spring daer maer ligter over; het is voor het vaderland; en om Jan te onderschragen wordt men beloond: Men verkrygt....
rombaut.
o Zwyg daer van! wanneer ik in uw verbond treed is het uit liefde voor het Vaderland en om niets anders.
van torrelas.
Uitstekende gedachte! Laet u, uit liefde voor het vaderland, als het noodig is, de leden afhakken, en ga dan onbeloond, maer gebrekkig, u zelven, gelyk uw vader deed, op uw buitengoed in de vergetelheid begraven. En als later uw zoon. indien gy er hebt, tot dezelfde opoffering bekwaem is, zend hem dan insgelyks naer eenen Torrelas om hem den weg te doen wyzen.
rombalt.
Liever dan my tot eenen betaelden knecht te verlagen! Voor het vaderland stryden, het in alles ter dienste staen, dat is myn doel; en zoo ik dat raek, beloone Vlaenderen my dan met de vergetelheid; dan zal het daerom myn harte de voldoening van goed gedaen te hebben niet ontnemen! | |
[pagina 40]
| |
van torrelas.
Nu, daerop zullen wy elkaêr nimmer verstaen: laet ons dus niet twisten, en zoo gy lust hebt om in ons verbond te treden, kom dan binnen een uer hier, want hier is onze vergaderplaets. Gy zult den weg wel vinden. Het ware ongeraedzaem voor my zelf u hier te brengen; vermits ik niet zeker van uwe gevoelens ben: dat zou my in ongelegenheden kunnen wikkelen, welke...
rombaut.
Ik wensch niemand ongelegenheden en zal derhalve wel, zonder uw geleide, in de vergadering verschynen en zien wat my te doen staet.... Ik dank u niettemin voor uwe inlichtingen en hoop u niet meer lastig te vallen. (af.)
van torrelas.
Hy schynt fier te zyn, die kleine, en myn gezegde kwalyk op te nemen.... nu, dan ben ik van zynen last af. Die mannen des harten met al hunne edele gevoelens, verstaen nooit reden! (Horengeluid.) Daer hebben wy eene nachtjagt, dat zal de slotvoogdes van Rhynhout waerschynlyk zyn.
willem
tusschen de schermen.
Bewaer daer onze paerden.
van torrelas
stil.
Willem van Dampierre.... Hy zal my niet herkennen, en al herkende hy my, hy is zonder gevolg en een tweegevecht vrees ik niet. Ik wil eens hooren wat hy hier komt doen. (Hy wikkelt zich in zynen mantel.)
| |
[pagina 41]
| |
Tweede tooneel.VAN TORRELAS, WILLEM VAN DAMPIERRE in jagtgewaed.
willem.
He! er is hier iemand. - Goede nacht, Ridder.
van torrelas.
Mynheer!
willem.
Dat is hier wel de schoonste en geheimste plaets uit het bosch.
van torrelas.
Ja wel.
willem.
Jammer dat er geene zoden noch rustbanken zyn, niet waer?
van torrelas.
Waerom, heer Ridder?...
willem.
Wel, ik verwacht hier een liefje, gy weet wel, van die.... die......
van torrelas.
Die een man gelukkig maken.
willem.
Zoo is het.
van torrelas.
Ik verwacht er hier ook eene!
willem.
Dat is wel jammer!
van torrelas.
Maer het zal nog wel een half uer aenloopen, eer de myne hier zal zyn. | |
[pagina 42]
| |
willem.
Dat is zeer gelukkig... Ik wilde u juist verzoeken my deze plaets vry te laten.... Gy moet weten dat myne moeder by myne geliefde is, en het zou moeijelyk zyn nog dezen nacht eene andere byeenkomstplaets aen te wyzen of er byeen te komen, myne moeder verzelt ons slechts, om ons gade te slaen... Ik gevoel dat wel!
van torrelas.
Bah! verliefde meisjes bedriegen nog al gemakkelyk eene moeder
willem.
En de myne zal dat ook wel kunnen, Ridder!... Laet my dan deze plaets vry slechts voor een half uer; gy verstaet wel dat ik niet langer het byzyn myner verkorene zal kunnen genieten.
van torrelas.
Zeer gaerne, maer slechts een half uer; want dan komt de myne.
willem.
Gy kunt er verzekerd van zyn. Goede nacht, Ridder.
van torrelas.
Tot wederziens (af.)
willem.
Ho! zoo hy wist dat ik al zoo vele nachten by Machteld ben ingeklommen zonder voordeel, wat zou hy my uitlachen! en zoo myne vrienden het eens wisten! want ik heb al op Machteld's bezit gepocht. - Bah! ik zal die deugdzame, zoo als men het heet, wel verwinnen, ik ben nog al in zulke dingen geslaegd! | |
[pagina 43]
| |
Derde tooneel.WILLEM VAN DAMPIERRE, MACHTELD.
willem
van toon veranderende, en Machteld by de hand nemende die zy wil terug trekken.
Eindelyk, beminde Machteld, zyn wy van dat jagtgewoel verwyderd en bevinden wy ons alleen, met de kalme prachtige natuer, alleen met onze liefde!
machteld.
o Spreek toch van onze liefde niet meer! doof er toch de laetste vonk van in uw hart.... Wat my betreft, ik wil zoo ik te magteloos ben om haer te smooren, liever van droefheid verkwynen dan uwe genegenheid nog beantwoorden.
willem.
Hoe kunt gy zoo spreken, allerliefste, onder zulken helderen gestarnden hemel en onder deze weelderige boomen, wier zacht gefluister ons tot de liefde lokt?
machteld.
Hoe zoet de liefde ook vroeger voor myn harte was mag ze my niet meer bekoren, het onverbiddelyk noodlot verbiedt zulks, Willem...... Helaes! hoe onbegrypelyk smart het my niet, u te zeggen, dat ik u deze byeenkomst alleenlyk heb toegestaen, om u vrylyk te kunnen verzoeken niet meer aen my te denken.... Ik ook, hoe pynlyk het my vallen moge, zal de zoete uren, welke wy zoo liefderyk en toch zoo | |
[pagina 44]
| |
eervol sleten, uit myn geheugen jagen.... Ik zal het voorledene met een ondoordringbaer floers trachten te bedekken; want het minste aendenken daeraen zou myn hart doen trillen.... en het is pligt dat wy van elkander scheiden en elkaêr vergeten.
willem.
Wat zegt gy Machteld en hoe moet ik uwe woorden uitleggen?... Gy spreekt van scheiden en toch ook van minnen, gy aenroept den pligt daer, waer gy zegt dat de liefde gloeit, hoe zal ik dat overeenbrengen? Ongelukkige! Mogelyk lees ik dieper in uw hart dan gy wel meent en vind ik daer gevoelens, welke gy my niet verklaren durft.
machteld.
Uw eigen hart moet uw gezegde veroordeelen, Willem; want gy zyt immers genoeg van myne rampzalige liefde verzekerd.... o! ik heb u bemind, allervurigst bemind, en ik bemin u nog..... maer ik wil die schandelyke genegenheid in myn harte smooren.... En gy, Willem, zoo gy eenige verkleefdheid voor my koestert, willig dan myn verzoek in, vertrek! Maek my niet de rampzaligste der vrouwen, noch stapel over myn hoofd geene onbepaelde ongelukken, die u in hunnen val insgelyks zouden verpletten....
willem.
Wat hebt gy te vreezen, Machteld, wat doet u toch beven voor ons beide? | |
[pagina 45]
| |
machteld.
Denkt gy dan niet meer aen Otho van Beckdal? Zyn wraekgeroep klinkt my nog zoo akelig in de ooren.
willem.
Otho hebt gy niet te vreezen, allerliefste, die schreeuwt, maer is magteloos. Wat zoude u de geringe vassael kunnen berokkenen, als de magtige Graef u beschermt!
machteld.
Otho is geen zwetser, Willem, hy zal niet bedreigen als hy niet van zin is, of de hoop niet heeft, zyne bedreigingen uit te voeren.... Hy zal daerom, gelyk hy gezegd heeft, zyne eer, als het noodig wordt, opofferen..... o Rampzalige die ik ben, wat heb ik Otho berokkend! in wat afgrond heb ik hem geworpen, aen wiens ouders ik zoo veel verschuldigd ben en dien ik beminde als eenen broeder!...
willem.
En dien gy nu mogelyk bemint als eenen minnaer!
machteld.
Willem!.. O! ik wil niet meer dat gy zoo iets zegt, want dat verscheurt myn hart. Kunt gy, na al de blyken van opregtheid, welke ik u schonk, nog zulken twyfel laten blyken: dat is immers te wreed? Ho! ik hadde Otho moeten beminnen; maer helaes! gy zyt in mynen weg getreden om tot struikelsteen te dienen aen myne deugd, aen myn geluk... en toch bemin ik u nog! Maer nogtans Willem, indien | |
[pagina 46]
| |
gy my bemint, vertrek, want myn hart begint van ons beider toekomst te yzen.... het ziet in de verte eene mengeling van moord en schande, van smart en berouw!... o God, wat ben ik rampzalig!
willem.
Maer zyn dit nu geene hersenschimmen, waervoor gy beeft, waervoor gy aen my en aen u zelve een onschatbaer genot wilt ontrooven?
machteld.
Hersenschimmen, Willem, hersenschimmen! en uwe moeder dan? uwe moeder! Hoe bespot men die voor den misslag harer jeugd? Wat roept men haer niet wreedelyk na op straet? Hoe wyst men haer met den vinger?.. Ho! men verandert dagelyks iets van hare moederliefde in haet voor de vruchten der ongeregeldheden harer jeugd!... En myne voorgevoelens zyn hersenschimmen.. o Willem!
willem.
Maer hebt gy iets dergelyks te vreezen, Machteld?... Gy doet my waerlyk glimlachen... Maer gy meent zulks toch niet, niet waer? Wie wordt er nog gekwollen voor het geen gy misslagen noemt, behalve myne moeder? Zy heeft zich dien schimp al door andere dingen op den hals gehaeld!... Zie eens Machteld hoe velen er gerust de vruchten der vreugden harer jongheid genieten!... | |
[pagina 47]
| |
machteld.
Willem! Willem! Ho dat is schandelyk! dat had ik nimmer van u verwacht!... o God hoe kon ik zulken mensch lief hebben. (Zy wil vertrekken.)
willem.
(Ter zyde.) Wat! heb ik my missproken! (haer naloopende) Machteld! Machteld! gy begrypt myne woorden niet, ik wilde alleenlyk zeggen dat gy den schimp, waermede men onze genadige Gravin overlaedt niet te vreezen hebt. Op myne eer, verder liepen myne gedachten niet.
machteld.
Willem, Willem, wat schandelyke tael! mag ik toch gelooven dat zy de uitdrukking niet was van uw innig gevoel?
willem.
Twyfelt myne beminde Machteld dan aen myne opregtheid?...
machteld.
Neen, neen, Willem, ik mag daer niet aen twyfelen, dat zou my te zeer folteren, Willem, lieve Willem!... Maer als wy den spot, de vervolging der wereld niet moeten vreezen, dan is er toch wel iets in ons dat ons vervolgt en bespot als wy de onschuld verloren hebben! Ik gevoel zulks... Ho! laet ons dat toch nimmer wekken, Willem, vertrek, o vertrek! want wie verzekert my dat wy zullen deugdzaem hlyven? Wie | |
[pagina 48]
| |
zal ons verdedigen tegen de menschelyke zwakheid? Ik bloos wanneer ik beken, hoe broos myn harte is.... Indien ik u mogt beminnen, zou dat zoo niet wezen, ik zou in myne onschuld, dunkt my, moed putten om met u tegen den vreeselyksten storm op te varen, en onze vereenigde krachten zouden ons tusschen de klippen redden. Nu helaes! is onze liefde zondig en beneemt my daerdoor alle kracht. Ik weet dat de minste zwakheid, welke ik u betoon, myne ziel bezwalkt en nogtans heb ik de magt niet met u af te breken. (Op hare knien.) Heb medelyden met my, Willem, ondersteun myne deugd, die, zoo gy my waerlyk bemint, u het duerbaerste zyn moet. Doe gy, met uw mannenmoed, datgene waervoor de vrouwelyke zwakheid terug deinst. Breek af met my, vertrek! en bewaer alzoo myne eer en myne ziel.
(Van Torrelas wandelt ongeduldig op den achtergrond, eenige bondgenooten sluipen tusschen de boomen door.)
willem.
En zoo ik beiden bewaerde zonder te vertrekken, zoo ik my krachtig genoeg gevoelde, om al de driften die in my zouden kunnen opbruisen te onderdrukken en te verwinnen, zoo de deugdzame liefde welke ik voor u voed, my die krachten schenkt, zoudt gy wreed genoeg zyn my te verwyderen.
machteld.
Indien gy my dit kont verzekeren, indien gy met al | |
[pagina 49]
| |
uwe liefde de schutsengel werdt van myne deugd, neen, Willem, dan niet... Maer dan durf ik ook aen ieder laten zien dat wy elkander beminnen als broeder en zuster, dan wil ik voor niemand onze onlaekbare liefde verborgen houden, en u dan ook als eenen welkomen bezoeker in het openbaer ontvangen.
willem.
Heb dank, allerliefste, voor het zoete oogenblik, welk gy my daer schenkt, het doet my al het lyden vergeten, dat ge my straks deedt uitstaen.... Verzegelen wy ons nieuw verbond met een zoen!
machteld.
Beminde Broeder! (Terwyl Willem hare hand kust komt van Torrelas naer voren en staet hem na te zien.)
willem
van Torrelas ziende.
He! wat doet ge daer, nieuwsgierige ridder? | |
Vierde tooneel.
de vorigen, VAN TORRELAS.
van torrelas.
Ontschuldig my, Mynheer. Ik twyfelde of het misschien myne beminde was die gy daer liefkoost: zy zoude al lang hier moeten zyn.
willem.
De getrouwheid uwer beminde moet dan zeer twyfelachtig wezen, dat gy zoo maer dadelyk achterdocht op haer voedt. | |
[pagina 50]
| |
van torrelas.
Allen hebben het geluk niet dat uwe Genade schynt te hebben: ten minste hebt gy er nu eene zeer getrouwe gevonden. (Voor Machteld buigende) Mejufvrouw is haren verloofde getrouw gebleven tot na zynen dood, welken ik over eenige dagen vernam!
willem
van Torrelas op zyde trekkende.
Ongelukkige, dat ge niet slimmer zyt! uwe redenen schynen spotterny en zouden my met myne beminde geheel kunnen verbroddelen; straks was zy daer al reeds zeer geneigd toe voor eenige woorden die ik my liet ontvallen. Maer het is nu hersteld, en....
machteld
ter zyde.
o God, hoe word ik al bespot!... Neen, neen! ik wil my met geene verdiende schande overladen, ik wil met Willem geheel afbreken.
van torrelas
stil tegen Willem.
Een doortrapt verleider, gelyk gy schynt te zyn, hadde alreeds moeten begrypen dat ik hem daer eene dienst bewees. Heb ik Machteld van Rhynhout geene les gegeven om in het toekomende wat getrouwer te zyn.
willem
ter zyde tegen van Torrelas.
Gy kunt gelyk hebben en daer gy een vermakelyke snaek schynt, wil ik kennis met u maken. Zeg my uwen naem en kom my eens bezoeken.
van torrelas
ter zyde tegen Willem.
Wil my daer nu van verschoonen. | |
[pagina 51]
| |
willem
ter zyde tegen van Torrelas.
Indien gy het verkiest.... Maer is uw liefje schoon? ik zou haer wel eens willen zien.
machteld
schaemrood en pynlyk aengedaen tegen Willem.
Heer Graef, wilt gy my naer den jagtstoet teruggeleiden?
willem.
Aenstonds, allerliefste, ik heb hier nog eene gewigtige zaek met dezen ridder af te doen. (Ter zyde snel tegen van Torrelas.) Ik zoude uw liefje wel eens willen zien, verzoek ik u.
van torrelas.
Dat is my onverschillig, maer kom my niet stooren.
willem.
Zoo onbeleefd ben ik niet. Wanneer gy den jagtstoet hoort terugkomen, denk dan dat ik op de komst ben.
van torrelas.
Ik zal het niet vergeten!
willem
Machteld den arm aenbiedende.
Vergeef my, allerliefste.... Halen wy nu haestig den jagtstoet in, spoeden wy ons, eer onze afwezigheid argwaen wekt. (af.)
| |
[pagina 52]
| |
Vyfde tooneel.VAN TORRELAS, BONDGENOOTEN, ROMBAUT.
van torrelas.
Verfoeijelyke boef!... Ja! Hoe onverschillig ik ook ten opzichte der ondeugden ben, kan ik by het zien uwer snoodheid niet koel blyven, en ik geloof zelfs dat gy van uwe makkers, alzoo verachtlyk als gy, nog veracht wordt! (Twee Bondgenooten komen uit het hout.)
eerste bondgenoot.
Gy hebt gelyk, Ridder van Torrelas, het is een opregte boef.
van torrelas.
En dat wil onze Graef worden!
eerste bondgenoot.
Wy zouden onze vrouwen en dochteren wel in kelders mogen opsluiten, om ze uit zyne bemorsende klauwen te houden.
tweede bondgenoot.
De verleiding is toch wel de gevaerlykste ondeugd die bestaet!
van torrelas.
En hy wil onze Graef worden!
tweede bondgenoot.
Die lofzinnige, die zynen tyd niet besteedt dan aen den wyn en aen de vrouwen! | |
[pagina 53]
| |
eerste bondgenoot.
Die lichtmis!
tweede bondgenoot.
't Is belachelyk!
van torrelas.
Ha! ha! ha! Ik moet met my zelven lachen! ha! ha! ha!
de bondgenooten.
Hoe! - Waerom?...
van torrelas.
Kan er nu toch een beter vorst gevonden worden dan Willem Van Dampierre?
de bondgenooten.
Hoe dat?
van torrelas.
Ho! dat zou nog een vorst zyn! Dat ware de god der Graven!... Wat zouden wy, ambtenaren, vry en ongehinderd aen onze fortuin kunnen denken, zoodra wy de voorzorg hadden genomen hem eenige knappe sirenen aen zyne voeten te werpen!
eerste bondgenoot.
Van Torrelas heeft gelyk.
tweede bondgenoot.
Hy heeft gelyk! (Meer Bondgenooten komen uit het bosch.)
bondgenooten.
Vrienden! vrienden!
van torrelas.
Goede nacht, Ridders. | |
[pagina 54]
| |
tweede bondgenoot.
Wy zegden daer al, dat Willem Van Dampierre een beter vorst zou zyn dan Jan van Avennes.
rombaut
inkomende ter zyde.
Wat hoor ik daer! ja.... ta! ta! ik zal slecht verstaen hebben, ze schynen te hupsche borsten om zoo te spreken!
een bondgenoot.
Ik heb dat al lang gedacht; maer wy kunnen het geluk niet hebben hem te bezitten. Hy is een Franschman!
een ander.
Wat zou hy ons stroopen, zoo hy Vlaenderens troon beklom.
eerste bondgenoot.
Al zyne ambtenaren zouden fransch zyn.
een ander.
Dat mag...
allen.
Dat zal niet!
van torrelas.
Neen! Maer waerom is de gevloekte ziel van Willem ook niet in het lichaem van Jan van Avennes, of waerom is de eerste niet in Vlaenderen geboren?
rombaut
ter zyde.
Schandelyk! schandelyk!
eerste bondgenoot.
Het is ongelukkig.
van torrelas.
Ho! dat wy in zulke armzalige tyden leven! Voor | |
[pagina 55]
| |
weinig voordeel verpligt zyn met eenen vorst samen te spannen, die de volks - en de vaderlandsliefde zelve is; die alles met zyne eigene oogen zal willen zien, met zyne eigene ooren hooren; die de regtvaerdigheid wil doen heerschen en de aftroggelary afschaffen!
een bondgenoot.
Het is toch verdoemd met zulk armoedje te moeten scheep gaen en zyn leven wagen!
een ander.
Och! wat wagen wy al? - Eenige oogenblikken openlyke ongenade van de zwarte Margriet, in wier ongenade wy nu toch al in het geheim zyn.
een ander.
Hy heeft gelyk! Al lekten al onze ontwerpen uit zoo zouden wy niets meer te vreezen hebben: de Henegouwers zouden hunne Edelen niet laten mishandelen door eene vrouw welke zy haten. Wy wagen dus niets en zoo wy gelukken win ik voor myn deel een slot met zyne aenhoorigheden, en eenige duizende goudspecien - Lang leve Graef Jan!
allen.
Lang leve Graef Jan! lang leve Graef Jan!
tweede bondgenoot.
Van Avennes laet toch de winstjes aen ons: hy schenkt my een uitgestrekt perk, waerin ik u allen verzoek my te verzellen op de eerste jagtparty, die ik er houden zal. | |
[pagina 56]
| |
allen.
Wy aenvaerden.
tweede bondgenoot.
Daerby even gelyk onze makker eenig klinkend goud!
rombaut
ter zyde.
Ha! ha! Dat zyn nu de belooningen waerover van Torrelas my sprak - Bliksems! dat zyn regt veilbare zielen, die zich aen de andere party voor wat meerder op nieuw zullen verkoopen - Wel, wel, wat verbond!
van torrelas.
Ik acht my ook niet misdeeld, opperontvanger!
een bondgenoot.
En ik Groot-Forestier.
van torrelas.
Al die ambtjes brengen nog al wat op...
een bondgenoot.
Daerby, gy weet wel....?
van torrelas.
Ja, ja, wy deelen te samen... Dat Jan van Avennes vry onze akten kontrolere, onze rekeningen nazie, wy zyn slim genoeg om hem te bedodden!
rombaut
ter zyde.
Dat is nu voor het vaderland!.... Dat zyn nu van die ambtenaren, door myn vader zoo dikwils afgeschilderd
een bondgenoot.
Het is immers der vorsten noodlot bedrogen te worden. | |
[pagina 57]
| |
otho komt op den achtergrond tusschen de boomen.
van torrelas.
En als wy Jan op den troon vestigen, dan zullen wy nog eens deftig medescharren; vooreerst hebben wy de aenhangers van Willem die wy zullen kunnen uitschudden.
een ander.
Zoowel als al andere tegenstrevers.....
rombaut
zyn zwaerd trekkende.
Ho! ho! dat gaet te verre, ik zal daer een einde aen stellen!
eerste bondgenoot.
En dan de oproerige steden, die wy zullen in vuer en vlam zetten, en uitrooven, en dan...... | |
Zesde tooneel.
de vorigen, OTHO.
otho
Rombaut verdringende, die de Bondgenooten wil aenvallen.
Zulke boeventael kan ik niet dulden! neen, verachtelyke bastaerdzonen van Vlaenderen, die den buit des vaderlands durft deelen, vooraleer gy hem aen hetzelve ontroofd hebt! Hoe durft gy voor Gods aenschyn op het bloed uwer broeders, op het gebrek der weduwen en weezen speculeren! ô schande!... Het is maer laegheid!
Verwarring.)
| |
[pagina 58]
| |
rombaut.
Zoo meende ik het ook, maer ik hadde dat met myn zwaerd gezegd.
bondgenooten.
Wat is dat? Wat hoon! Bloed! - Bloed! - Bloed!
eerste bondgenoot
zynen handschoen werpende.
Zyt gy Ridder?
rombaut.
Al was hy een boer dat doet er niets aen! hy heeft goed gesproken en ik neem de uitdaging voor hem aen!
van torrelas.
Steek u hier niet tusschen, gy zyt nog te jong! (Tegen Otho) Zyt gy Ridder?
otho.
Ridder... neen... niet meer... ik was het eens... Oh...
van torrelas.
En gy durft ons hoonen, verachtelyke boef!
otho.
Wat! - Ho! zich moeten intoomen voor zyne wraek!.. (met moeite) Ik vraeg u vergiffenis, Myne heeren... Eene onweêrstaenbare drift heeft my vervoerd en deed my vergeten, dat ik hier gekomen ben, om my met u te vereenigen en alzoo gezamenlyk de toekomst van den vreemdeling te vernietigen.
rombaut.
Hoe! Gy herroept uw gezegde! dat heb ik niet van u verwacht: gy zyt zoo verachtelyk als zy! | |
[pagina 59]
| |
van torrelas.
Zwyg, Rombaut. (Tegen Otho) Wy verbinden ons niet dan met Ridders, Edelen of magtige persoonen.
otho.
Zoo! niet dan met Edelen of Ridders... Wie meent gy dan dat u uwen lagen roofzucht zou durven in het aenzicht spuwen?
van torrelas.
Een man, dien wy te zeer moeten verachten, om ons over zyne onbezonnene tael te bekreunen!
otho.
Duivel en hel! dat gaet te ver! Geheel uw geslacht, van Torrelas, zou vereerd zyn indien ik my met u wilde meten.
eerste bondgenoot.
Wie zyt gy dan?
otho.
Edeler dan gy allen; ik ben een van Beekdal.
rombaut.
Gy een van Beekdal? dat is onmogelyk, uw vader was een man van eer!.... nogtans ja! myn vader zei het zelfde aengaende den vader van Van Torrelas.
van torrelas.
Rombaut, zy voorzichtig. (Tegen Otho) Wat u betreft, gy zyt een logenaer! Otho van Beekdal is dood.
otho.
o Spraekt gy de waerheid!... Herkent gy my niet, van Torrelas? | |
[pagina 60]
| |
van torrelas
hem beziende.
Waerlyk, gy zyt Ridder van Beekdal; maer de boezemvriend van Willem van Dampierre komt hier waerschynlyk om ons te bespieden.
otho.
Van Torrelas! Myne vriendschap met Willem van Dampierre heeft my nooit tot verrader verlaegd! en toch!... ik ben nu de doodsvyand van dien vrouwenverleider, en ik kom als dusdanig myne dienst aen Jan van Avennes aenbieden.
tweede bondgenoot.
Maer wie stelt zich borg voor de echtheid uwer bewering?
otho.
Is dan myn ridderswoord niet genoeg? Ho!.. ik herinner my.... reeds heb ik u gezegd dat ik den riddersnaem heb afgezworen. (Smeekend) Geloof, Ridders, dat ik alles wil ten beste geven om my op Willem te wreken. Ho! hy heeft my gehoond, zonder my ridderlyke voldoening te geven. Zult gy weigeren my in uw verbond te aenvaerden, om daerin myne voldoening te zoeken?
tweede bondgenoot.
Men zou u wel kunnen aenvaerden.
van torrelas
de Bondgenooten ter zyde trekkende.
Dat zal niet! Wilt gy dan altyd eenen afkeurder uwer daden, uwer voornemens, en uwer hoop by u hebben; niets, niets. Zoeken wy twist met hem, hy moet van kant! (tot Otho) Uw strik, geloof my Ridder van Beek-
| |
[pagina 61]
| |
dal, is te onbehendig gelegd om ons te vangen. Wie heeft van uwen twist met Willem van Dampierre gehoord, wie kan er de oorzaek van melden? nauwelyks zyt gy in uw vaderland teruggekeerd en kunt den franschman nauwelyks ontmoet hebben.
eerste bondgenoot.
Hy is maer hier, om onze geheimen na te vorschen.
tweede bondgenoot.
Een ellendige verspieder!
een ander.
Een lage verrader!
otho.
o God! moet ik beleedigd worden van mannen zonder bloed, zonder hart, zonder ziel! Van mannen die het uitwerksel niet begrypen kunnen, welke de minnenyd, gemengd met de vurigste liefde, op den mensch heeft, die meenen dat de lage hebzucht de eenige dryfveer van het menschdom is!
van torrelas.
Hy is aen het bidden!
een bondgenoot.
Hy vraegt vergiffenis over het schandelyk stieltje dat hy bedryft.
een ander.
De spion!
otho.
Genoeg gehoond! Ho! zoo ik dezelfde lage ziel als gy bezat, zoo ik bekwaem was tot roof, zoo myn brein geschikt was tot het uitvinden eener nieuwe belasting | |
[pagina 62]
| |
op het gebreklydende volk; Dan zoudt ge my met opene armen ontvangen! Eer en ambten zouden my beloofd worden indien ik winst kon verschaffen niet waer!? Loopt, lage landroovers, ik zal zonder u myne wraek wel vinden.
van torrelas.
Die beleediging eischt bloed, Ridder van Beekdal.
otho.
Meent gy dat ik my zal verlagen uw schandig leven te eindigen.
eerste bondgenoot.
Wanneer een eerlyk Ridder hoont, houdt hy zynen hoon staende.
otho.
Wel nu dan! ik zal hem ook gestand zyn. Ik zal myn vaderland van zulk gebroed verlossen. (Hy wentelt zynen mantel om zynen arm en trekt zynen dolk. De bondgenooten vallen op hem aen.)
rombaut.
Dat gaet hier zoo niet! Valt niet te gelyk op hem; maer een voor een. Ik wil geenen moord zien!.... Geef iemand hem een zwaerd.
van torrelas.
Sla toe, sla toe!
rombaut
er met zyn zwaerd tusschen springende.
Moed! moed! Van Beekdal, hier ben ik! Ge zyt op het laetste weêr man van eer geworden en mynen bystand waerdig. Houd stand! | |
[pagina 63]
| |
van torrelas
tegen Rombaut.
Maek u uit het gevecht: men zou uwe onbezonnenheid niet ontzien.
rombaut.
In den stryd heeft men niets te ontzien.... Toe maer, van Beekdal!...
van torrelas.
Sla dan maer toe! beide moeten sterven, dood, dood | |
Zevende tooneel.
de vorigen, JAN VAN AVENNES, die van verre den stryd gehoord heeft, komt haestig opgeloopen.
jan.
Laet af!
eenige bondgenooten.
Jan van Avennes!
anderen.
De Graef!
jan,
na eenige oogenblikken met majesteit te hebben rondgestaerd.
Is het alzoo Ridders en Bondgenooten dat gy het vaderland redden wilt? Is het met elkanders bloed te vergieten dat wy magtig genoeg zullen worden om onze vyanden ter neder te slaen? Nu, wanneer de eendragt alleen onze ontwerpen zal doen slagen, verscheurt gy elkander: wat zal het dan zyn wanneer wy eens rustig het vaderland zullen beheerschen? Dan zult gy voor | |
[pagina 64]
| |
zeker nog méér twisten en krakeelen. Maer meent gy dat ik twistzucht tusschen myne bestuerleden dulden zal? meent gy dat ik zal toestaen, dat uwe geschillen de rampen myns volks en de armoede des lands na zich slepen?... Neen! en beklim ik eens Vlaenderens troon, zoo neem ik niet tot myne raedsheeren of beambten, dan alleen mannen wier eendragtige gevoelens en begrippen, het welzyn myns lands bevorderen zullen. (De zwaerden verdwynen in de scheeden.)
van torrelas.
Vergeef ons, heer Graef, het was geen ellendige twist, waervoor wy het zwaerd trokken, het was ridder van Beekdal die ons hoonde.
otho.
Ja Graef, ik kwam u myne dienst aenbieden, maer ik kon hunnen roofzucht niet dulden, en ik heb voor het vaderland gesproken, en hun hunne laegheid verweten.
rombaut.
En wel te regt, Heer Graef.
jan.
Is dat gemeend, Ridder van Beekdal? gy, de boezemvriend myns broeders, wilt gy wezenlyk het vaderland helpen redden?
otho.
De laffe Willem heeft myn eigendom geroofd en ik heb hem wraek gezworen. Ik bied u myn leven, myne eer zelfs, ja, myne eer aen, indien gy ze noodig hebt | |
[pagina 65]
| |
om zyne troonbeklimming te beletten en my alzoo te wreken.
jan.
Het is dan alleenlyk voor uwe wraek dat gy komt en niet voor het vaderland! Gy wilt alles, alles, leven en eer te pand stellen, tot lessching uwer wraekzucht, maer niets voor het land waer uwe moeder ademde!.... Welnu ik neem uwe dienst aen, en zal gebruik maken van uwe opofferingen. Gy wordt myn verspieder.
rombaut.
Dat is eene goede straf!
otho
opspringende.
Wat!.... ik, een ellendige spie?... Weet gy wel wie ik ben? Zeg my eens erfgraef van Vlaenderen, zeg my, bid ik u, wie myner voorouders zynen landheer verried; noem my er eenen die voor den vyand week! Zeg my wie van hen den ouderling en het kind vermoordde, of het noodige aen de weeze ontnam! Noem my eindelyk hem die eenige laegheid bedreef!... (eene poos) Gy kunt niet, Graef... (eene poos) Met wat regt beleedigt gy hen dan in hunnen zoon?
jan.
Met welk regt ik u tot mynen verspieder verhef? Hebt gy dan uwe eer niet opgeofferd aen uwe wraek?
otho.
Ho! die opoffering is te zwaer! neen neen! Graef, eischt die opoffering van my niet! | |
[pagina 66]
| |
van torrelas.
Ik ben straks getuigen geweest van de ontrouw uwer verloofde.
otho.
Ik! spion, spion! eischte men dat niet van my om my wraek te verschaffen, wraek, wraek over Willem, die met myne Machteld boeleert! Spion!... Een spion verraedt.... Juist, juist de Gravin is op het kasteel van Rhynhout, ik zal haer wel vinden!.. Een van Beekdal is toch wel tot verspieden bekwaem... o Welk eene eer spion te zyn en dat om zyne wraek! ah, ah ah! (Jagtgeluid in de verte.)
van torrelas.
De jagtstoet! vlugt, vlugt, Willem van Dampierre is aenstonds hier. (De Bondgenooten vlugten.)
otho.
Weet gy of dat Willem is. Ik moest dat weten dat is myn ambt! (af.)
rombaut.
Denk aen uwe eer! | |
Achtste tooneelJAN VAN AVENNES, ROMBAUT.
jan.
Helaes! wederom een trawant..... een wraekzuchtige, geen vaderlandsvriend! Wee! wee!... o God! kwame er toch eens een opregt Vlaming my bystaen! | |
[pagina 67]
| |
kwame er eens een eenige! My dunkt.... Wat wil ik my met ydele droomen vleijen....
rombaut
hem op den schouder kloppende.
Gy hebt my dan niet opgemerkt.
jan.
Wat!
rombaut.
Myn hart gloeit voor het vaderland!
jan.
Gloeit voor het vaderland!... o! herhael my dat zalig, dat treffend woord! Sints jaren hoorde ik het niet meer dan van my zelven, of van den echo, die het in de kamer of op het veld herhaelde, waer ik het uitsprak.... Uw hart gloeit voor het vaderland!... o! Zeg dat nog eens; zeg dat ge my het vaderland wilt helpen redden.
rombaut.
En wat zou anders degene, die nog eene vlaemsche ziel in den boezem voert.
jan
Rombaut beziende.
Blauwe oogen, blondrosse lokken, o gy zyt een Vlaming van harte, ziel en lichaem myn vriend! en hoe is uw naem?
rombaut.
Rombaut. - Verwonder u niet heer Graef, Rombaut alleen, hoewel ik edelman ben. Myn vader zegde: onze stamvader heette Rombaut eer hy om zyne schoone daden edel werd; heet ook Rombaut tot dat gy onzen bynaem waerdig zyt. | |
[pagina 68]
| |
jan.
Ho! kom op myn hart, het is zoet iemand te omhelzen dien gevoelt gelyk wy gevoelen. (Zy omhelzen elkander.)
rombaut.
Al heeft myn vader geene beenen meer, wat zou hy opspringen als hy zag, dat ik de goedkeuring van een man als gy, heer Graef, niet geheel onwaerdig ben.
jan.
Noem my niet meer, heer Graef, maer eenvoudig vriend. Ik ben uw vriend voor altoos, voor eeuwig en dat door vaderlandsliefde!
rombaut
hem de hand drukkende.
Ik heb medelyden met u, vriend; waerachtig ik heb medelyden met u! Gy! een man van hart, die zeker het vaderland wilt gelukkig maken, moeten aenspannen met die geldvliegen en die wesp van straks... o Dit maekt my boos en nypt u in het hart, dat gevoel ik.... Maer nu wy van die lieden spreken mag ik u te dien opzichte eens eenen raed geven... aen den Graef van Vlaenderen had ik nimmer gedurven, aen mynen vriend - durf ik wel.
jan.
Spreek, spreek.
rombaut.
Welnu! luister dan altoos naer uw eigen hart en sla den raed uwer bondgenooten in den wind! De vliegen zullen u niet raden dan om geld te kunnen optrompen | |
[pagina 69]
| |
en de wesp om dengenen te steken, op wien zy het gemunt heeft, gy begrypt dat......
jan.
Ho! telde ik zóó vele Vlamingen in myn verbond gelyk gy zyt!
rombaut.
Gy zoudt er wel meerder onder tellen, maer van Torrelas en zyne vrienden lokken altoos met rykdommen, met ambtjes, en waerlyk dat is voor een opregt gemoed aenstootelyk.
jan.
Gy hebt gelyk, maer hoe kan ik dat verhoeden. Van Torrelas was myn eerste steun, en hy is het die me myne andere vrienden bezorgd heeft.
rombaut.
En die u er een aental betere doet derven. Uwe edele gevoelens, uwe goede voornemens jegens het vaderland komen by hem in geene aenmerking. Hy belooft alleenlyk geld aen wien hy in uw verbond wil doen treden en daerdoor schynt gy aen velen een nietige, maer heerschzuchtige persoon, die u door belooningen moet aenbevelen. Ik zal wel zorgen dat ik meerder Vlamingen by u kryg, Jan, myn vriend!.... maer op ééne voorwaerde.
jan.
Spreek vry, myn vriend.
rombaut.
Zie, Jan!... Ik ben niet zeer gerust te moede, wanneer ik aen onzen opstand tegen de Gravin denk.... | |
[pagina 70]
| |
Het is toch altyd ongehoorzaemheid aen uwe moeder.... Eene moeder is zoo goed voor haer kind; en, neem my dit niet kwalyk, daerdoor schynt het als of gy niet genoeg gedaen haddet, om hare onregtvaerdigheid te uwen opzichte te doen herstellen. Margaretha is thans op het slot Rhynhout, als Ridder van Beekdal het wel voor heeft. Ga, leg haer uwe billyke aenspraek op den troon en uwe genegenheid bloot, zy zal u aenhooren, zy is immers uwe moeder!
jan.
Myne moeder! myne moeder!... Helaes! gevloekte die ik ben, ik vind by haer niet dan terugstooting, dan hoon, dan smart!... Ik heb haer op myne knien voor het vaderland gebeden, en zy heeft my spottend weggedreven!
rombaut.
Doe nog eene pooging, vriend! doe nog eene pooging, zy is uwe moeder....
jan.
Ik zal! want vrede, vrede met haer, dat is myn hartewensch!.... Ho dat zy wist hoe ik haer beminne!..... | |
Negende tooneel.
de vorigen, OTHO.
otho.
Vlugt! vlugt! Willem van Dampierre is daer, vlugt! | |
[pagina 71]
| |
rombaut.
Voor Willem? Wy vreezen hem niet. Ik heb zelfs grooten lust hem myn belang te zeggen.
jan.
Het is myn broeder! (beide af.)
otho.
Spion, spion! ik ben spion! ha! ha! ha! (Hy verbergt zich in het hout.)
| |
Tiende tooneel.MARGARETHA, WILLEM VAN DAMPIERRE, OTHO in het hout.
willem.
He! Ridder waer zyt gy nu?.... De schelm is er niet meer, hy is myn toorn ontvlugt, de schurk, hy wist wel wat hy deed, de rekel! (Hy zoekt naer van Torrelas.)
margaretha
opkomende.
Wat is er Willem?
willem.
Och! laet my gerust, de schelm, hy zal van myne handen sterven.
margaretha.
Maer wat heeft hy u misdaen?
willem.
Wat hy my misdaen heeft! Hy heeft door spotterny | |
[pagina 72]
| |
Machteld tegen my vooringenomen en hy durfde zeggen dat hy het deed om ze vaster aen my te hechten en haer getrouw te maken!
margaretha.
Myn zoon, myn zoon!..
willem.
Wat hy misdaen heeft? de schurk, hy is de schuld dat Machteld my allen omgang met haer heeft ontzegd, Machteld die ik zoo beminde! Ho! zoo ik maer eerder Machteld had kunnen verlaten! ik hadde hem in de armen van zyne geliefde verworgd!
margaretha.
Welke tael, welke tael!.... en dat is myn zoon!
willem.
God! de preek zal weer beginnen! Dat ik heur dat gezegd hebbe! Die gramschap, die gramschap, dat die een mensch zoo maer alle voorzichtigheid ontneemt! (hy wil af.)
margaretha.
Willem, Willem! aenhoor uwe moeder toch; ongelukkig kind, zy wil niet dan uw geluk.
willem.
Hewel! hewel! Moeder.
margaretha.
Och verlaet toch dat schandig leven, vriend, dat u in het verderf stoot, word man en vorst! Of meent ge, Willem, dat de Vlamingen u tot hunnen Graef zullen begeeren als gy zulk een onwaerdig leven leidt. | |
[pagina 73]
| |
willem.
Maer is myn leven dan niet goed, Moeder? het is vol vermaek, vol vreugd! Waren er geene mannen gelyk ik, dan verliet het vermaek de wereld en men zou zyne jeugd zoowel in een klooster als elders kunnen doorbrengen.
margaretha.
Ho! staek die onbezonnen tael, gy zyt tot vorst geboren! Leer regeren, want uw volk geeft zich ongaerne over aen een Graef, welke gewis door zorgelooze onbekwaemheid zyn dwingeland zou worden, byzonder wanneer er een werkzaem man, gelyk uw broeder, naer den troon staet.
willem.
Dat de Vlamingen dan vry hunne kroon aen Jan van Avennes schenken! Of meent gy, Moeder, dat ik voor den prachtigen titel van Graef aen al myne vermaken wil vaerwel zeggen, en lust heb in de Staetspapieren te vergryzen! Meent gy dat ik om bevelen te kunnen uitroepen myne stem in den raed zal verschorren! Nimmer, Moeder, want zoo dat de pligten der vorsten zyn, dan is de bedelaer gelukkiger dan de Keizer.
margaretha.
o God! moet dat myn opvolger worden! Waerom is Jan toch de zoon van myn echtgenoot niet, waerom vervolgt my het volk en hoopt den spot tusschen hem en den troon!..... Beminde Willem, zal ik u dan nimmer tot vorst kunnen vormen; zult gy nimmer begrypen hoe zoet | |
[pagina 74]
| |
het is de liefde zyner onderdanen te winnen, met voor hun geluk te zorgen.
willem.
Ha! ha! ha! Is het dan der vorsten pligt daer zelve voor te zorgen. Wel Moeder! de Graef is eene zon, waerroad de beambten gaen in afgebakende en onafwykbare wegen, die naer het heil des lands geleiden. De naem, de persoon van den Graef is noodig om alles in schik te houden, zyne bekwaemheid, zyn arbeid niet - Zoo dat aldus niet is, torsch ik nimmer der vorsten last; is het aldus, dan neem ik den titel van Graef aen, omdat hy my niet verhindert myn leven in vermaek te slyten.
margaretha.
Ho! zwyg, zwyg toch, uit medelyden voor uwe moeder! Zy bemint u toch zoo vurig, myn kind, en vraegt niet dan eenige inschikkelykheid van u tot vergelding. Hoe ligt kunt gy de geile vermaken, waeraen gy geboeid zyt niet opgeven om er edeler, standvastiger te genieten. Hoe zoet is de genegenheid der onderdanen niet voor het vorstenhart! Zy overtreft voor hetzelve alle andere genoegens! Ho! ik heb de genegenheid der Vlamingen opgeofferd om u te doen heerschen, zult gy die opoffering niet vergelden door u op de staetszaken toe te leggen?.. Volg my toch, lieve Willem, volg my naer Vlaenderen...
willem.
Henegouwen verlaten! wat zegt gy Moeder!
margaretha.
Ho! kom toch in Vlaenderen leeren heerschen!... | |
[pagina 75]
| |
willem.
Maer ik bemin Machteld, Moeder.
margaretha.
Hoe! gy durft die drift nog aen uwe Moeder bekennen! Heeft Machteld u niet zelve afgewezen?
willem.
Ja, maer met de tranen in de oogen, met spyt en wroeging; zy meende dat niet, ik ben daer zeker van; zy bemint my nog gelyk ik haer bemin!
margaretha.
En hebt gy dan uwe deugdzame Beatrix, uwe huisvrouw niet om u die Machteld te doen vergeten?
willem.
Beatrix, Beatrix! eene vrouw, is die in vergelyking te brengen met eene jeugdige bloem!
margaretha.
Ho! schandig mensch, ik zoude u moeten vloeken!... Maer neen, neen, Willem, gy zult my daer niet toe verpligten; na u heb ik slechts nog een kind; de anderen zyn voor my door spot gedood!... (Op hare knien.) Ho! Willem, lieve Willem, beter u toch, beter u uit liefde voor uwe Moeder, verlaet toch al uwe snoode vermaken; begin met Machteld te ontvlugten!
willem.
Machteld ontvlugten! zoo in eens, zondep vaerwel! - Wat eischt gy toch van my, Moeder?
margaretha.
Ho! myn kind, uwe Moeder smeekt er u om op hare | |
[pagina 76]
| |
knien! Die gewigtige stap tot de deugd zal de andere vergemakkelyken, Ho! Willem, Willem!
willem.
De opoffering is te zwaer, Moeder; och! eischtet gy minder, wat zoude ik u gaerne voldoen!
margaretha.
Willem, Willem, ik ben toch uwe Moeder!
willem.
En voor my op uwe knien! dat breekt my het hart Neen, neen, al de vermaken kunnen de schaemte niet betalen, die ik nu voor u uitsta, Moeder! Ik zal u voldoen, ik volg u naer Vlaenderen! Maer vooreerst....
margaretha.
Vooreerst?
willem.
Nog een vrolyk, maer deugzaem vaerwel aen Machteld, een dansvermaek, waerop ik onze ware vrienden nooden zal.
margaretha.
En dan?... dan voor altoos....
willem.
Voor altoos vaerwel gezegd aen al ydel, snood vermaek! Dan vorst geworden!...
margaretha.
Ho! dank, dank, myn kind! Blyf toch standvastig in dat goed voornemen. (Hem omhelzende.) Willem, lieve Willem, welke vreugd baert ge uwe Moeder;
willem.
Ik bemin u toch zoo, Moeder! | |
[pagina 77]
| |
margaretha.
Kom nu vrolyk ter rust! Gelei my naer het slot van Machteld, myn lief kind, want ik heb den jagtstoet weggezonden om u hier ongestoord te kunnen spreken.
willem
ter zyde.
Op dit nachtfeest wordt Machteld de myne of nimmer! (beide af.)
otho.
De boef! Hy spot met God, met deugd en met eer, met zyne moeder en met my! en die noemde ik mynen vriend, ha! ha! ha!... Ho! myn hart straft zich voor zulke verkeerde vriendschap, maer ik zal hem ook straffen! - Spion!... vermommen!... Ik zou my vermommen! verraden!... Wee! wee! wee!  |
|