|
| |
| |
| |
Derde hoofdstuk
Charles baron Forblanc de Dordon liep door het huis en voelde zijn rusteloosheid. Buiten was een stormachtige wind opgestoken, een koele vleug ging over hem heen, nu hij de kamer van Eline binnentrad. Ze was nog niet thuis, maar waarom liet ze een venster achter zich open? Hij herinnerde zich haar duistere kamer in Parijs, dicht voor een valen, blinden muur, toen de regen er eens binnen woei. - Nu stond hij aan het raam en wilde het sluiten om Eline voor zich te behouden, niet dat wijde achter haar te zien van een onbekende wereld - en aarzelde. Een wilgenblad gleed naar binnen, ritselde even langs den vloer. Hij zag zijn dochter met dat andere blonde kind - ze was dien nacht niet thuis geweest, hij had haar toegestaan student te worden en ze richtte zich op als een bloem. Hm - een vergelijking van zijn broer André. - Hij liet het venster open en liep de kamer uit. Een ogenblik later nam hij de telefoon op; nog hoorde hij den wind ruisen en voelde zijn flakkerende onrust. Wat hij wilde, wist hij niet - Eline's instemming, of verzet? Tegenstand moest worden gebroken, - neen, geleid - haar jonge kracht moest de zijne versterken. - Met een smak legde hij de telefoon neer, de spanning van de vorige dagen was weg.
| |
| |
De salon - rustig in het late licht, alle vensters gesloten. Vera's blik drong niet tot hem door. Hij liep tot dicht onder de schilderij; - sinds wanneer waren de kleuren verschoten? In het felle maar ook vaak mistroostige Parijse leven had hij deze kleuren lief gehad. Nu balde hij zijn vuist en voelde zijn gelaatstrekken strakker worden. Het was hem of hij groeide en onbewogen neerkeek op zijn broers. André was middelgroot, een beetje log en zwaar, met een slaperigen kop en een langzamen, doffen blik. Louis, die de meest belovende zou zijn geweest van hen drieën, was jong gestorven. André woonde in Brits-Indië, en had een inlandse vrouw getrouwd. Dat huwelijk stelde hij, Charles schuldig aan het flauwe contact tussen hen, - hoewel de oorzaak waarschijnlijk dieper lag? - Hij ging zitten en strekte de armen uit langs de leuning van de canapé - een gebaar, dat hij zich in eigen huis kon veroorloven. Een waarachtige vriendschap met de broers had hij nooit gekend, daartoe was waarschijnlijk hun karakteraanleg te verschillend. André had Oosterse talen en archeologie gestudeerd, was in Engelsen Staatsdienst getreden en had zijn ras verloochend. ‘Toch niet’, had André hem eens geantwoord op deze onuitgesproken beschuldiging en er was een wonderlijke glans over zijn trage trekken gekomen. - Jij denkt, dat ik | |
| |
mij vergeet - toch niet - de Brahmaanse Gemeenschap, waartoe ik zal behoren, tracht een nieuwen godsdienst te scheppen uit Hindoeisme en Christendom - en de godsdienst bepaalt het ras, niet omgekeerd. - Hij had geen lust gevoeld, daar dieper op in te gaan. Luisterend hief hij zijn hoofd wat op, hij meende een lichten voetstap te horen. Eline kwam de kamer binnen. - Papa, zei ze als groet, en ging meteen voort: Ik heb genoten, ik ben blij met Nel Moro, we zijn vrienden geworden. Ze kwam naar hem toe en kuste zijn voorhoofd. Het trof hem, dat ze levendiger was dan gewoonlijk en hij voelde haar lippen als de aanraking van haar geluk. Ze ging tegenover hem zitten en keek glimlachend naar zijn gespreide armen. - Als u haar weer ziet, noem haar dan Nel, dat is - ik zou willen zeggen: beleefder. De mensen daar in huis hebben een heel eigen omgangsvorm - ik heb het er heerlijk gehad. Wilt u thee?
- Je zult je herinneren, zei hij, dat ik je wilde spreken. Ze rolde de theetafel naar zich toe.
- Ja, u hebt dat gezegd waar Nel bij was. Haar toon klonk nu licht verwijtend. Hij zocht naar een uitstel om de spanning, die in hem was, nog te verhogen.
- Graag een kop thee. Wat doet de vader van dat meisje?
- Van Nel? - die is kleermaker. Ze reikte | |
| |
hem de thee, hij zag haar neusvleugels bewegen.
- Kleermaker?
- Ja, English tailor, maar hij is een Duitser. En dat doet er allemaal niet toe - voor mij is het hele gezin gloednieuw.
De heer Forblanc vouwde de armen over zijn borst. - Zijn er meer dochters?
- Nee, twee zoons, ouder dan Nel.
- En wat studeert zo'n meisje?
- Nel? biologie.
- Hm - je zult het me niet kwalijk nemen, als ik je weghaal uit dit en meer zulke milieus. Eline fronste haar voorhoofd. Toen leunde ze rustig in haar stoel en glimlachte. - Neen, zei ze, een milieu als dat van de Moro's bestaat niet nog ereis. Als u wist... Nu barstte ze in lachen uit.
Er was zoiets aanstekelijks in dien lach, dat haar vader opstond en zich afwendde. - Ik zie je graag vrolijk, zei hij, in het paleis van den Gouverneur Generaal, waar je zult wonen, zal een gepaste vrolijkheid welkom zijn. Deze woorden sprak hij duidelijk en met een gelijkmatigen klemtoon uit.
Eline's trekken werden strak. - Wït zegt u, in het paleis van... wordt u Gouverneur Generaal van Indië?
Hij stond voor haar en keek in het opgeheven gezicht, dat een bijna vijandige uitdrukking | |
| |
droeg. Zo had eens Louis hem aangezien en veroordeeld - anderen ook, één van zijn professoren, en vrouwen. - Vrouwen? Ja, Aleid, zijn schoonzuster. Hij dacht dien blik te hebben overwonnen en werd er nu door getroffen uit de ogen van zijn eigen kind.
- Het is nog niet voor openbaarheid bestemd, zei hij, - mijd de mensen, wanneer je vervuld bent van een geheim. - Door te spreken, voelde hij zijn zelfvertrouwen terugkeren. Hij ging weer tegenover haar zitten en nam een koekje. - Gisteren, in Den Haag, heb ik gelukwensen ontvangen met mijn grote dochter, haar jeugd is een sieraad en haar ontwikkeling zal een grote steun voor mij zijn. Hij koesterde de woorden door langzaam en niet luid te spreken, maar zijn klinkers waren helder als gewoonlijk. Eline trok licht haar schouders op. - Ik ben negentien, zei ze en moet met alles nog beginnen. Laat u mij hier, ik heb nou juist vrienden gemaakt.
Het bleef een ogenblik stil.
- Het is mooi voor u, dat begrijp ik wel, het is... had u het verwacht?
Ze keken elkaar aan, weer blonk in haar ogen de verwondering.
- Ja, zei hij, ik heb het gehoopt, een man wil vooruit in zijn leven.
Ze sloeg de ogen neer. - Het is een maatschappelijke vooruitgang, zei ze nadenkend,
| |
| |
- wat zal oom André ervan zeggen? Weer viel er een stilte.
- Als hij wat dichterbij woonde, ging ik er met hem over praten, maar nu - -
- Ja, zei Eline en er klonk een lichte schaamte in dat ene woord.
Ze moest er aan denken, dat ze meer zo tegenover haar vader had gezeten, een leugen voelde in hem en niet den moed vond te zeggen: U liegt. Natuurlijk kòn ze dat ook niet zeggen.
- Het zal wel Februari worden, eer we afreizen, een dergelijk ambt vraagt voorbereidingen, ook van jou.
- Maar ik wil niet mee, papa, werkelijk niet. Vluchtig keek ze naar het portret van haar moeder en zag voor het eerst in dat vertrouwde gezicht een angstigen trek. Het verwarde haar, ze wist niet meer, waarheen haar hoofd te wenden. Was het mogelijk, dat ze zou toegeven?
- Kind, zei hij, is dit niet het hoogste, wat een eenvoudig Hollands baronesje kan bereiken? Ik dwing je niet, maar het is mijn innige wens, dit aanbod te accepteren - het zal me niet nòg eens worden gedaan.
Als ik weer bij de Moro's kom, dacht ze, dan zal het niet zijn als vanmorgen. Neen, want hetzelfde keert nooit terug. Ze zag Nel's vader, zoals hij was binnengekomen en voor | |
| |
haar bed stond, ze zag den diepen, onbevangen blik van Henk. Bijna verlangde ze, ver weg te zijn om dien blik te behouden, en hoewel dit haarzelf niet geheel bewust werd, merkte de ander haar verzonkenheid.
- Gisteren in Den Haag, zei hij, had ik het gevoel van een overwinning: ik heb mijn minder statige figuur doen vergeten. Hij keek naar zijn handen, die sterk en goed gevormd waren. - Ik bedoel dit ook overdrachtelijk, ik heb geen gemakkelijke jeugd gehad onder mijn beide broers.
- De jongste zoon blinkt niet uit, werd er gezegd. Louis had een fonkelenden geest en was groot van gestalte. Niettemin heb ik mijn superieuren ervan weten te overtuigen, dat ik me heb ontwikkeld tot een goed rechtsgeleerde en diplomaat, - tot een man met het oprechte verlangen, zijn eigen land te dienen, - in tegenstelling tot André, die in vreemden staatsdienst is overgegaan.
Hij keek op, Eline zat roerloos. Haar smalle, hoge voorhoofd tussen de donkere wenkbrauwen en de gewelfde lijn van de haarinplanting deden hem aan Louis denken. Nu bewoog ze even haar neusvleugels en zei: Ik weet nog niet wat ik wil bereiken, papa, misschien niet wat u ‘het hoogste’ noemt.
Hij meende die woorden eerder te hebben gehoord - was het niet geweest als nu, in een | |
| |
uiteindelijk gesprek? - mogelijk met André, kort voor de afvaart van diens boot? Eline was toen nog niet geboren. Hij glimlachte spottend.
- Goed, je zult dan voorlopig nog moeten gehoorzamen, kindje, je bent minderjarig.
Ze wendde zich naar hem toe. - Dat is dus dwang. Het woord klonk klemmender dan ze had bedoeld, maar meteen ook voelde ze, hoezeer de glimlach van haar vader haar stak. Op dat ogenblik kwam Richard binnen en overzag de situatie in een seconde. Rustig zei hij: Telefoon voor freule Eline.
- Ik ben dadelijk terug, papa. Ze liep naar de deur. - Wie? vroeg ze en hoopte: Nel.
- Juffrouw Vogelein.
De gang door, de trap af. Juffrouw Vogelein was haar piano-lerares, een vrouw die ze graag mocht. In gedachten praatte ze al: stel u voor, ik moet mee naar Indië, papa doet bespottelijk autoritair. - En plotseling ging het door haar heen: laat hij met Ina Vogelein trouwen, ze zal vóór in de dertig zijn, ze is beschaafd en aardig. Even stond ze stil voor de telefoon en voelde haar hart bonzen. Hoe moest dit? koppelen was slecht - maar ze mocht niet langer laten wachten.
- Ja, met Eline. Dag juffrouw Vogelein. - Dat was haar stem, een klein beetje precieus.
- Morgenavond? graag, maar hoort u eens: komt u dan eerst hier eten, dat zou ik zo pret- | |
| |
tig vinden. - Twee seconden bleef het stil aan haar oor, toen hoorde ze: Ja, zal ik dat doen?
- Als u kunt, graag, dan gaan we samen uit huis, ik ben zoveel alleen geweest - enne... Er klonk een stille lach, het werd afgesproken. Om zeven uur eten, maar liefst wat eerder komen.
De trap op, de gang door. Ze zou papa geruststellen, het had toch ook nog den tijd?
Er kon veel gebeuren vóór er een kiekje van het afscheid in de kranten kwam: De nieuwbenoemde Gouverneur Generaal van Nederlands Indië, Mr. Charles, enzovoort, met zijn echtgenote bij hun vertrek. - Wat een geluk, dat ze aan een echtgenote had gedacht.
- Papa, zei ze, ik zal er nog eens over denken, maar haast u me niet te veel.
Hij hoorde de verandering in haar stem, maar toonde geen vreugde en legde haar een strikte geheimhouding op.
Richard was naar zijn domein terug gekeerd. Hij trok zijn vierkante kin om Bertha, het keukenmeisje, op een afstand te houden, want hij moest nadenken en wenste dat in haar nabijheid, zonder haar inmenging te doen. Sinds hij had gemerkt, door deze vrouw te worden aangetrokken, behoedde hij zijn zelfstandigheid des te meer. Van zijn vader had hij de woorden geleerd: ‘Eén vrouw is duizend | |
| |
mannen te erg’; ook kende hij de zwakke stêe in menig sterk karakter, maar diep in zijn hart was geen spoor van vrees om het eigen lot. Hij was een Fries, wat voor hem allereerst betekende: een vrij man. De gedachte aan het gevaar van onvrijheid voor anderen was hem speelgoed. Evenwel wist hij dat zijn ongetrouwd-zijn een draw-back was, niettegenstaande zijn capaciteiten: de meeste grote huizen wilden de rust van aan elkaar geklonken personeel. Mijnheer Forblanc had blijk gegeven van een groot vertrouwen - misschien ook van enige naïveteit - toen hij hèm nam als grondslag voor zijn Dienerschaft, maar het was onwaarschijnlijk dat hij hem zou meenemen, als hij naar elders vertrok. En hij zou vertrekken: een man van zijn rang, leeftijd en vermogen bleef niet werkeloos toezien, die wilde nog een vinger in de brij steken en de kans daartoe zou hem worden geboden. Forblanc was geen stommerd; een diplomaat? - nou ja, daar lachte Richard wat om, hij wist nog wel, dat diplomaten uit ander hout werden gesneden. Den laatsten tijd had hij de onrust van zijn meester heel goed gemerkt en in stilte afgekeurd.
- Richard, is er geen telefoon geweest? - Richard, waarom breng je me de post niet?
- Neen, mijnheer; - er was alleen verachtelijk drukwerk, mijnheer. Het gaf een kleine vol- | |
| |
doening, te trachten den meester in het rechte spoor te houden, maar op den duur werd dat kinderachtig. Gisteren - hoe nadrukkelijk was hem meegedeeld, dat het een conferentie in Den Haag gold - gisteren was de slag gevallen, en blijkbaar ook de overwinning behaald: mijnheer kwam ota twaalf uur thuis en dronk een halve fles wijn leeg in zijn werkkamer, het duidelijke bewijs van een triomfant gemoed. En nu had hij freule Eline, die meer houding had dan hijzelf, op stang gejaagd. Enfin, de gevolgen zouden niet uitblijven.
Richard had zich achter de krant verscholen. Nu drong het tot hem door, dat Bertha hem tot nog toe niet was lastig gevallen in zijn overpeinzingen. Was het mogelijk, dat zij onverschillig bleef, terwijl hij...? een man van zijn ervaring en karakter, hij mocht dat gerust zeggen. Ze stond voor de rechtbank en maakte een fles zoetzuur open. Hij wist te weinig van haar, om over haar stand te kunnen oordelen, maar haar optreden was rustig en goed. Toch was het hem, alsof er een gevaar loerde, anders, doelbewuster dan ooit in zijn leven. Want hoe een vrouw de sfeer kon scheppen van een eigen thuis, terwijl hij haar met geen vinger had aangeroerd en met geen woord gewekt? Dat werd vooral voelbaar, als ze alleen waren, zoals nu: Cato had haar vrijen dag en Doortje was iederen Zondag weg. Ze | |
| |
sprak het hoognodige, vriendelijk, maar koel, alsof ze sinds jaren waren getrouwd. Hij zei: De muziekjuffrouw aan de telefoon, zal 's werelds loop niet veranderen, hoewel... En werd verontrust door dat laatste woord, dat in hem bleef naklinken. Hij zag Ina Vogelein, haar helderen, zelfbewusten blik, de luchtige houding van haar hoofd. Toen vervaagde dat beeld, als op het witte doek en keerde terug, veranderd, robuster geworden, maar van eenzelfde innerlijk: Bertha. Hij bedwong zich en ging voort, daar ze geen blijk had gegeven hem te hebben verstaan: Ik kwam op een critiek moment den salon binnen, de woordenwisseling tussen vader en dochter liep hoog, - waarschijnlijk heeft hij een nieuwen werkkring en wil freule Eline niet mee.
- Zo, zei Bertha, die een pan schudde, zal ik jou ook eens wat vertellen? - selderie met worteltjes. - En ze lachte.
Dat zij kon lachen, terwijl hij ernstig was, vervuld van menselijke conflicten! Hij wilde met een schamperen plooi om zijn mond naar haar kijken, - zij boog zich over het fornuis, ze had de vormen van een gezeten, moederlijke vrouw. Toen onderging hij opnieuw de sfeer van vertrouwde huiselijkheid, die ze had weten te scheppen. Was het niet burgerlijk, daarvoor gevoelig te zijn? - maar hij had nooit eerder beseft, dat het kon strelen.
| |
| |
- Als dit huis wordt opgeheven, zei hij met moeite... Ze inspecteerde den oven en klapte het deurtje dicht. - Dan huren we een andere keuken, liefst één op het Westen.
‘We’ had ze gezegd, ze wilde dus aan hem gebonden blijven; nu gold het, voorzichtig te zijn, hij wist niets van haar familie. Hij sloeg de krant recht, die dreigde ineen te zakken.
- We mogen er niet op rekenen, nog eens onder gelijke omstandigheden te worden aangenomen, zei hij en voelde de starheid van zijn rug. Ze wierp hem een vluchtigen blik toe. - Zou je geen tafel gaan dekken? - Nog niet, - ik ben in gedachten. Zou jij korten tijd kunnen leven zonder verdiensten, terwille van een betrekking, die zich nog zou moeten voordoen? Ze trok de wenkbrauwen op. - Bedoel je, of ik het even zou kunnen uitzingen? - niks, hoor, mijn spaarpot is voor later. Man, ik ben nog nooit zonder werk geweest, ik wil en ik kan, - dacht je dat er meer nodig was?
Hij negeerde die vraag en tuurde in de krant.
- Dus je hebt geen ouders, op wie je desnoods kunt terug vallen?
Ze keerde zich om en rekte haar hals uit om zijn blik te zoeken, haar ogen waren wijd open, haar mond was strak. - Mijn oudjes leven nog, ja, maar het zijn mijn kinderen. Als ik op hen terugviel, waren ze dood, verpletterd - begrijp je?
| |
| |
Hij dorst niet ‘neen’ te zeggen, maar begreep den ernst van die grijze ogen niet en voelde zijn hart inkrimpen. De krant ritselde in zijn bleke handen. - Krijgen ze geen ouderdoms-pensioen?
Nu klonk haar lach. - Je vraagt maar, hoor. In Januari, als ze het beleven, vieren ze hun gouden bruiloft; het zijn beste mensen, zacht voor elkaar - hebben nooit een woord gehad. De wasem uit een pan steeg langs haar hoofd, hij zag het wit van haar muts blinken boven het donkere, kruivende haar. De keuken was toch nog dezelfde. Hij stond op en trachtte zijn waardigheid te redden.
- Wat je me hebt verteld over je ouders, zei hij, zal ik als privé beschouwen, dat wil zeggen als intimiteit tussen ons.
Ze antwoordde niet.
Hij dekte de tafel onder verwarde gevoelens.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd