Paul Kruger, de leeuw van Zuid-Afrika

[p. 104]

Hoofdstuk XVI.
De Vrijheidsoorlog.

Die Piet Bezuidenhout was een koppige vent. Hij woonde in het district Potchefstroom en toen hij belasting moest betalen aan het Engelse gouvernement, wilde hij dit niet doen, indien men hem geen kwitantie gaf, over het bedrag dat hij betaalde.

‘Een kwitantie krijg je niet!’ werd hem toegesnauwd.

‘Dan betaal ik niet!’ gaf Piet ten antwoord.

Maar dat zou zó niet aflopen. De belasting-ambtenaren gingen de wagenschuur binnen van Piet's boerderij en haalden er een mooie nieuwe wagen uit. Zie zo, nu zouden ze wel eens zien, of Piet belasting wilde betalen. De wagen werd naar Potchefstroom gezonden, om daar in het openbaar verkocht te worden. Dat trok natuurlijk heel wat volk naar het dorp.

Juist toen de verkoping zou beginnen, hoorden de mensen paarden-getrappel en zagen zij hoe Piet Cronjé, een stevige Boer, met een aantal gewapende mannen het dorp binnenreed. Wat zou dat moeten betekenen?

[p. 105]

Dat zouden ze zo dadelijk wel zien.

De Baljuw en de afslager waren op de wagen geklommen en juist wilde de laatste beginnen, met: ‘Wie biedt er geld....’ toen Piet Cronjé met zijn mannen de wagen omsingelden. Ze trokken de beide heren van de wagen af. Er steeg een gejuich op uit de burgers en Cronjé gelastte hun, de wagen zo vlug mogelijk naar de hoeve van Piet Bezuidenhout te rijden.

Dat was een pretje!

Tien stoere mannen duwden en trokken de wagen, die bolderend over de weg ratelde.

Weldra stond het voertuig weer op zijn oude plaats in de wagenschuur. Toen fluisterde Piet Cronjé Piet Bezuidenhout iets in het oor. Deze liep dadelijk naar de paardenstal, zadelde het vlugste paard en reed in gezelschap van een paar andere burgers naar Boekenhoutfontein om.... Paul Kruger te waarschuwen.

En Paul Kruger kwam onmiddellijk.

Tante Sannie begreep, dat ze haar man niet mocht tegenhouden, er stonden veel te gewichtige belangen op het spel. De vrijheid van het land was in gevaar en om die vrijheid te herwinnen, was nu de oorlog uitgebroken.

Maar wat was er dan toch gebeurd?

O, er was heel veel gebeurd, sinds Paul Kruger in het Noorden van het land voor goed vrede had gemaakt met de Kaffers. Er was veel gebeurd, waarover Paul Kruger menigmaal zijn hoofd had geschud, als hij thuis zijn pijp rookte.

‘Het gaat niet goed, Sannie,’ zei hij dan, ‘het gaat helemaal niet goed met ons land!’

Nadat Pretorius als president was afgetreden, had men een nieuwe president in Transvaal moeten verkiezen. Paul Kruger wilde geen candidaat zijn, omdat hij behoorde tot de Dopperskerk, dat is de kerk der Gereformeerden, en slechts een klein deel der Boeren behoorde daartoe. De meesten behoorden tot de Hervormde kerk of tot de Nederduits-Hervormde kerk.

Kruger wilde dus geen President worden.

Er waren nog wel andere flinke mannen, maar die liet men ook links liggen en ten slotte werd Burgers gekozen, een dominee uit de Kaapkolonie.

[p. 106]

Tegen de verkiezing van deze predikant had Paul Kruger zich fel verzet, maar dat had niet geholpen; de man was toch gekozen.

Al spoedig liepen de zaken mis en 't ging heel erg mis, toen er een oorlog uitbrak met de Kaffers, de zogenaamde Soekoenoeni-oorlog. President Burgers verklaarde, dat hij zelf deze oorlog wilde leiden, maar omdat hij van vechten helemaal geen verstand had, moest hij een generaal-commandant hebben. Wie kon hij daarvoor beter nemen dan Paul Kruger, de man, die zijn hele leven al tegen de Kaffers had gevochten?

‘Ik kan dit niet doen als u meegaat,’ zei hij, ‘want als u 's avonds vermakelijkheden en 's Zondags bals geeft, dan zal de vijand mij zelfs achter een muur kunnen doodschieten, omdat Gods zegen niet op ons werk kan rusten!’

Zo dacht Kruger er over en achteraf bleek het, dat hij gelijk had. De oorlog mislukte totaal. Ook in andere opzichten liepen de zaken verkeerd en toen er in 1877 weer presidents-verkiezing moest zijn - dit gebeurde om de vier jaren - wilde Paul Kruger wel candidaat zijn. Doch vóór dat de verkiezingen zouden beginnen, gebeurde er iets vreselijks.

De Engelsen, die baas waren in de Kaapkolonie en Natal, hadden natuurlijk ook wel gezien, dat de zaken in Transvaal verkeerd liepen. Burgers, de president, gedroeg zich zeer dubbelzinnig. Paul Kruger zag dit wel, doch kon er niets tegen doen. Hij gaf Burgers de raad om Shepstone, de Engelse commissaris, buiten het land te houden, doch Burgers haalde hem er toch in en op 22 April 1877 liet deze meneer toen te Pretoria de Engelse vlag hijsen en verklaarde, dat Transvaal voortaan tot Engeland behoorde.

Dat was me ook een mooie geschiedenis.

Meermalen kwamen de mensen bij Kruger, om te vragen, of hij niet dacht, dat het tijd werd, om te gaan vechten. Maar altijd schudde de Leeuw van Afrika zijn hoofd. 't Was nog geen tijd. Wel maakte Kruger met nog twee heren tot tweemaal toe een reis naar Engeland, om te trachten de annexatie ongedaan te maken.

Eerst moesten de Boeren van Transvaal door de verdrukking wat meer eensgezindheid leren en eerst moest er ook meer munitie in het land zijn.

Maar nu, op die Decemberdag 1880, toen Piet Bezuidenhout op Boekenhoutfontein kwam vertellen, hoe het met de

[p. 107]

verkoop van zijn wagen was afgelopen, nú was Paul Kruger bereid. Hij nam afscheid van tante Sannie en zijn kinderen en vertrok in gezelschap van een paar van zijn oudste jongens naar Potchefstroom, waar al veel burgers bij elkaar waren.

De vrijheidsoorlog was begonnen!

In deze oorlog heeft Kruger zo goed als niet meegevochten. De strijd werd gevoerd door de generaals Piet Joubert en Piet Cronjé. Kruger vertoefde meestal bij de regering te Heidelberg, een plaats niet ver van het toneel van de strijd verwijderd. Ook reisde hij de verschillende plaatsen langs, waar Boeren-commando's gelegerd waren. Zo kwam hij ook te Rustenburg, om de Boeren, die het Engelse kamp, dat daar lag, belegerden, toe te spreken.

Daar hoorde hij, dat de Magato-Kaffers oproerig waren geworden en dat ze voor de Engelsen waren. Dat kon Paul Kruger niet laten passeren. Met zeven man, onder wie zijn zoon Piet, trok hij naar de stad van Magato.

Het krioelde in de Kafferstad van gewapende zwarten en Paul Kruger begreep best, wat de bedoeling van Magato was.

Doch hij liet zich hierdoor allerminst vrees aanjagen. Onverschrokken stapte hij het huis van Magato binnen en vroeg hem: ‘Waarom heb jij de Engelsen in het kamp bij Rustenburg van voedsel voorzien? Ik had je toch immers vroeger al eens gezegd, dat jij je onzijdig moest houden, omdat dit een strijd is tussen Blanken?’

‘Jawel, zeker, zeker,’ stotterde Magato, ‘dat alles weet ik nog heel goed, maar de Engelsen hebben mij een boodschap gestuurd, dat ze Heidelberg reeds hebben ingenomen en dat zij hierheen komen. Als ik niet deed, wat zij mij bevalen, zouden ze mij straffen!’

‘Zo, zo, zullen ze jou dan straffen? Maar weet jij wel, dat als jij niet naar mij luistert, ik je voor de krijgsraad zal brengen?’

En terwijl Kruger dit zeide, greep hij de hand van Magato.

Doch nu begon het ernst te worden, want Kaffers, gewapend met bijlen, assegaaien en geweren, stormden van alle kanten op het huis van Magato af. Het scheen wel, dat Paul Kruger nu een verloren man was. Doch meer dan schijn was dit niet!

Toen hij naar het huis van Magato ging, had hij één zijner mannen, Piet van der Walt meegenomen. Zodra deze het

[p. 108]

gevaar zag, dat Paul Kruger bedreigde, brulde hij de Kaffers toe: ‘Probeer niet, om Kruger enig leed te doen. Als één Kaffer Paul Kruger aanraakt, schiet ik onmiddellijk Magato dood!’

Dat hielp; de Kaffers keken verbaasd naar hun kapitein, alsof ze zeggen wilden: ‘Hoe hebben we het nu met je? We dachten, dat we geheel volgens jouw bevelen handelden!’

Doch Magato lette niet op de vraag, welke hij lezen kon in de ogen van zijn Kaffers. Aan enkelen van zijn bevelhebbers gaf hij orders, de Kaffers uiteen te jagen. Dit ging niet gemakkelijk; daar kwamen knuppels en knotsen bij te pas. Natuurlijk ging deze strafoefening gepaard met een oorverdovend lawaai.

Toen eindelijk de herrie wat bedaard was, zei Kruger tot Magato: ‘Roep je Kaffers weer bij elkaar, ik wil hun mijn orders meedelen!’

Maar Magato had daarin helemaal geen zin. Wat zouden zijn mensen wel van hem denken. 't Was veel eenvoudiger, als Kruger hém zijn bevelen maar gaf, dan zou hij ze wel weer aan zijn Kaffers doorgeven.

Maar Kruger liet zich niet van zijn stuk brengen. ‘Neen, neen!’ zei hij, ‘ik wil zélf jouw volk toespreken!’

Magato begreep nu wel, dat Paul Kruger niet tot andere gedachten was te brengen en liet daarom zijn mensen roepen.

Toen ze op het plein vóór het huis van Magato verzameld waren, hield Kruger een boetpredikatie tot hen, waarin hij ze voorgoed de lust ontnam, om zich in de zaken van de Blanken te mengen.

Daarna sprak hij nog een hartig woordje met Magato, waarna hij zich gereed maakte, om naar Heidelberg terug te keren.

Hij had echter een paar paarden nodig en nu vroeg hij aan Magato, of deze hem daaraan kon helpen.

Doch Magato schudde het hoofd en wenkte meteen Kruger, hem te volgen in een kamer.

‘Kijk eens,’ zei hij fluisterend, ‘ik kan u geen paarden geven, want als ik dit deed, zouden de Engelsen het morgen weten. Als gij nu straks buiten in tegenwoordigheid van de Kaffers uw verzoek wilt herhalen, zal ik weigeren. Dan moet gij verklaren, dat ge ze zult nemen, als ik ze niet vrijwillig geef. In mijn hart zal ik dan zeggen “het is goed,” doch met

[p. 109]

de mond moet ik wel weigeren, omdat ik anders last krijg met de Engelsen.’

Zoals ze overeengekomen waren, gebeurde het en Kruger vertrok met twee paarden van Magato naar Heidelberg.

Nauwelijks was hij daar aangekomen, of hij kreeg een verzoek om naar de grenzen van Natal te gaan, omdat de Engelsen een wapenstilstand hadden aangevraagd en over vrede wilde spreken.

Dat verwonderde Kruger helemaal niet, want er waren rake klappen uitgedeeld en met name de slag om de Majoebaberg was voor de Boeren met een schitterende overwinning geëindigd. Onder deze omstandigheden gevoelden de Engelsen er niets voor, om de strijd nog langer voort te zetten. Er werd een wapenstilstand gesloten en daarna over vrede onderhandeld. Het was heel goed, dat Kruger aan de onderhandelingen deel nam. Waren de anderen al eens tot toegeven geneigd, hij bleef keihard en eiste de volledige vrijheid en onafhankelijkheid van zijn land terug. Hij kreeg niet geheel zijn zin. Toch waren de Boeren dankbaar toen het Verdrag van Pretoria eenmaal tot stand was gekomen. Zeker, ze waren dankbaar maar niet voldaan.