Paul Kruger, de leeuw van Zuid-Afrika

[p. 21]

Hoofdstuk III.
‘Vader, daar zit een leeuw!’

Er zat een kleine jongen aan de oever van de Caledon-rivier. Vlak in zijn nabijheid waren nog een groot aantal andere kinderen druk aan het spelen, maar hij lette niet op hen. Hij was veel te druk bezig met zijn eigen zaken.

Wat waren dat wel voor zaken, die de kleine Paul Kruger zo in beslag namen?

Ach, Paul was tijdens de reis naar de Caledon-rivier immers ‘voorloper’ geweest. De gehele dag had hij het voorste span ossen aan een touw moeten leiden. Nu behoefde dat niet meer. Ze waren nu al maanden hier bij de rivier gekampeerd, in afwachting van nog meer Trekboeren, die zouden komen. Er was al een groot aantal trekkers komen opdagen en langzamerhand was hun aantal zo groot geworden, dat men er over kon gaan denken, verder noordwaarts te trekken.

Paul had goed z'n best gedaan en vader Casper had zijn woord gehouden; de jongen had een geweer gekregen. t Was een zware ‘Sanna’, waar niet veel mee viel te be-

[p. 22]

ginnen, maar 't was in elk geval nog goed genoeg, om er zich mee te oefenen.

Op dit ogenblik was Paul echter niet aan 't schieten. Hij deed iets heel anders.

Op z'n knieën lag hij aan de kant van de rivier en van de blauwe klei, waaruit de oevers bestonden, maakte hij een groot span ossen. Voor de poten nam hij kleine stokjes met klei er omheen, mimosa-dorens stak hij in de kop, dat waren de horens. Verder werden er kinderen gemaakt van klei, Boerenkinderen en kinderen van Zoeloes en eindelijk had hij ook nog een miniatuur ossenwagen gefabriekt. De ossen werden nu voor de wagen gespannen en daar ging de zaak. Met luide kreten vuurde Paul de ossen aan en hij verbeeldde zich dan maar, dat de zaak ‘liep’. In werkelijkheid kwam natuurlijk geen enkele ‘klei-os’ een voet van z'n plaats.

Juist toen het spel z'n hoogtepunt had bereikt, hoorde Paul z'n naam roepen.

Deden dat z'n kameraden, die ginds aan 't krijgertje spelen waren? Ze moesten maar bij hem komen, hoor, als ze wat te zeggen hadden.

Daar klonk het alweer: ‘Paul!’

Nu schrok de jongen toch, want hij had die stem herkend. 't Was zijn vader, die hem riep en uit de driftige toon, waarop hij geroepen had, begreep Paul, dat het menens was.

Vlug sprong hij op, klauterde tegen de wal op en liep toen z'n vader bijna in de armen.

‘Hier ben ik, Vader! Ik heb toch zo'n prachtige “trek” gemaakt van klei, gaat U eens mee kijken?’

Maar Casper Kruger ging niet mee.

‘Weet jij wel, dat meneer Roos al een half uur op je zit te wachten?’

‘Nee, Vader, ik dacht....’

‘Komt er niet op aan, Paul, wat jij dacht, maar het is zo en maak nu maar gauw, dat je thuiskomt.’

Als de wind rende Paul naar het kamp.

Meneer Tielman Roos was de man, die als onderwijzer de trek meemaakte.

De Boeren hadden begrepen, dat hun kinderen niet als kleine wilden mochten opgroeien, maar dat ze gedurende de maanden, die de trek duurde, enig onderwijs moesten ontvangen.

[p. 23]

Casper Kruger vooral had het belang er van ingezien en hij was blij geweest, dat meneer Roos deze taak op zich wilde nemen. Als hij de kinderen maar iets van lezen en schrijven leerde, was het al mooi.

Nu, de man deed goed zijn best, dat moest gezegd worden, maar een heel gemakkelijk werkje was het niet. Het jonge volkje was veel te veel aan de vrijheid gewend, om rustig een paar uur per dag in de school van meneer Roos te kunnen zitten. ‘School’ was eigenlijk een veel te mooi woord. 't Was een hut van riet en gras gebouwd en in dat schooltje moest hij de kinderen de letters leren lezen en schrijven. Met de meisjes ging het nog al, maar de jongens bezorgden de man grijze haren. Hun hoofd zat veel te vol met jachtavonturen en verhalen over Kaffers of op hol geslagen ossen. Wie zou er dan nog aandacht kunnen hebben voor boeken?

Ook Paul had niet veel zin in schoolgaan. Maar het moest. Vader Kruger was op dit punt onverbiddelijk en later, vele jaren later heeft Paul Kruger God er voor gedankt, dat zijn vader tijdens de Trek zo streng was geweest. Zodoende kon hij goed lezen en schrijven, en dat was hard nodig, want hij was toen President van de Zuidafrikaanse Republiek geworden.

Maar aan zoiets kon de jongen vandaag toch niet denken?

Hij dacht nu alleen maar aan zijn klei-ossen en aan de oude ‘Sanna’, waarmee hij zich oefende in het schieten.

Met dat al kwam hij nu toch onverwachts nog in de school terecht. Meneer Roos was al begonnen en Paul kreeg een heel moeilijk werkje. Hij moest het ‘Onze Vader’ overschrijven.

Nu dat was een karwei.

Paul spande zich verbazend in en telkens kwam daarbij het puntje van z'n tong buiten z'n mond kijken. Meneer Roos zag het en hij lachte er eens om. Hij wist wel, dat er nu wat moois zou komen.

Eindelijk was de jongen klaar. Triomfantelijk gaf hij het papier aan meneer Roos en deze bromde een paar goedkeurende woorden.

Paul's ogen schitterden.

‘Mag ik het aan vader laten zien, meneer?’ vroeg hij.

Dat had Paul nog nooit gevraagd. In de regel had hij liever, dat vader zijn werk niet zag, want och, och, het waren door-

[p. 24]

gaans zulke hanepoten, die hij schreef. Dat waren het nu ook nog, maar er was toch een verschil. Je zou ze nu móóie hanepoten kunnen noemen.

Goed, Paul kreeg het papier, en hij rende er mee naar de wagen. Vader stond juist wat te praten met Liebenberg, een vriend van hem, een Boer, die ook tot de Trek behoorde.

‘Nou, dat is al aardig, Paul, vind je ook niet, Liebenberg?’ vroeg hij, terwijl hij het papier aan zijn vriend liet zien.

‘Dat zou ik denken,’ zei deze, ‘ik kan het zo niet Casper, dat heeft die jongen mooi gedaan.’

‘Laat het nu maar eens gauw aan je moeder zien, Paul, ze is in de wagen.’

‘Zou ik nu vanavond het kampvuur mogen stoken, Vader, nu ik zo mooi geschreven heb?’

‘Het kampvuur stoken? Maar jongen, dat doen we immers zelf?’

‘Als er druk gepraat wordt, vergeten de mannen het vuur vaak en daarom is 't gemakkelijk, als ik er bij ben, om te stoken.’

‘Nu vooruit, maar denk er om, je gaat op de gewone tijd naar bed, hoor. Ik begrijp jou best, jij wilt op die manier lang opblijven, maar dat zal niet gaan.’

Paul liep weg met z'n papier.

Hij lachte maar eens om de bedreiging van vader. Daar kwam niets van terecht, dat wist hij wel.

In elk geval had hij toch z'n zin gekregen; hij mocht vanavond het vuur stoken. En dat zou hij doen, reken er maar op. De vonken zouden boven de wagens uitvliegen.

Zoals gewoonlijk zaten de Boeren ook die avond rondom het kampvuur hun pijpje te roken.

Er werd druk gepraat en Casper Kruger vond het nu toch wel heel verstandig, dat Paul voor het vuur zorgde. Men sprak over een onderwerp, waarover heel wat te zeggen was, namelijk over de vraag, of de Trek nu eindelijk groot genoeg was, om verder te gaan. Het liep nu al tegen het einde van 1835; 't was midden in de zomer en de meeste Boeren waren van oordeel, dat het nu tijd werd, om verder te trekken. Een paar dagen geleden was Hendrik Potgieter met een grote karavaan bij de Caledon-rivier aangekomen en dadelijk had men toen besloten, een grote vergadering te houden,

[p. 25]

waarin de verdere plannen besproken konden worden. Die vergadering zou morgen worden gehouden.

‘Mij dunkt, mannen,’ zei Sarel Celliers, ‘we moesten Hendrik Potgieter maar tot Commandant benoemen.’

‘Daar moeten we over stemmen,’ meende Gert Kruger.

‘Och kom,’ zei Liebenberg, ‘als we 't met elkaar eens zijn, dat Hendrik het worden moet, dan behoeven we immers niet te stemmen.’

‘Paul, denk om 't vuur!’ klonk opeens de stem van Casper Kruger.

Paul schrok er van.

Dat was ook wat moois!

Daar was hij aangesteld tot stoker van het kamp en daar vergat hij het vuur.

Vlug liep hij naar een der wagens, waartegen een hoop takken lag opgestapeld.

Wat was dat nu?

Hoorde hij daar geritsel onder de wagen?

Och, kom, hij verbeeldde zich zeker wat. Wat zou daar nu onder die wagen kunnen zitten? Allemaal gekheid natuurlijk.

Hij greep een armvol brandhout en liep terug naar het vuur. Knetterend sprongen de vlammen rond de nieuwe voorraad en hoog laaide het vuur weer op.

‘Nog zo'n beetje, Paul,’ zei vader.

Weg snelde de jongen.

Onwillekeurig keek hij weer naar die geheimzinnige wagen, waaronder hij zoëven zulk een verdacht geluid had gehoord.

Zag hij daar nu twee groene lichtjes..? onder die wagen?

Foei, wat glinsterden die lichtjes....

Paul rilde ervan.

Aarzelend liep hij naar de hoop brandhout toe, maar opeens....

Hij liet de takken vallen, die hij al had opgepakt, en rende naar het kampvuur terug....

‘Vader, daar zit een leeuw!’ gilde hij.

Helaas, hij was net even te laat....

Een monster van een leeuw sprong onder een der wagens uit en wierp zich op oom Gert, die een beetje aan de buitenkant zat.

[p. 26]

Oom Gert tuimelde tegen de grond, maar Casper Kruger was al opgesprongen en snelde naar zijn wagen. Daar stond zijn geladen geweer altijd gereed.

‘Stoken, Paul!’ schreeuwde hij.

En Paul begon onmiddellijk in het vuur te roeren, zodat de vlammen hoog oplaaiden.

Verschrikt hief de leeuw zijn kop omhoog. Dat was juist, wat Casper bedoelde, want geen seconde later knalde het schot en dodelijk getroffen rolde het dier om en viel boven op oom Gert.

De andere Boeren waren intussen opgesprongen en een paar wilden oom Gert gaan helpen.

‘Wacht nog even!’ riep Casper, ‘je kunt nooit weten, mannen, ik heb nog een kogel op mijn geweer.’

Weer knalde een schot en nu was men er zeker van, dat de leeuw goed dood was.

Het beest werd opzij getrokken en oom Gert krabbelde overeind.

Hij had een lelijke wond aan z'n linker wang; daar had de leeuw hem met z'n klauw geraakt. Maar verder kwam hij er met de schrik af.

Oom Gert schudde zijn neefje de hand. ‘Dat heb je braaf gedaan, kerel!’ zei hij, ‘als jij niet gewaarschuwd had, zou je vader nooit zo vlug zijn geweer hebben kunnen grijpen. Jij zult een flinke Boer worden, geloof je ook niet, Casper?’

‘Best mogelijk, broer, maar als hij dat worden wil, zal hij toch op tijd naar bed moeten.’

Lachend keek hij Paul aan.

‘Je weet de afspraak, Paul?’

‘Ja Vader,’ zei de jongen, maar 't was hem best aan te zien, dat hij nog niet veel zin had.

‘We gaan allemaal, mannen,’ stelde Liebenberg voor, ‘na zo'n avontuur heb ik geen zin meer om te blijven praten.’

De anderen waren dat met hem eens en al spoedig heerste er rust in het kamp. Alleen de wacht zat bij het vuur.

Paul ging verheugd naar bed.

Meester Roos had hem geprezen om zijn schrijven en wat had oom Gert gezegd? Die had hem ‘kerel’ genoemd!

[p. 27]

Paul was best tevreden, morgen zou hij zich nog met z'n oude ‘Sanna’ gaan oefenen.

De volgende dag werd de grote vergadering gehouden.

Er werd een soort regering gekozen en enkele bepalingen werden vastgesteld. 't Ging net als Liebenberg gedacht had. Hendrik Potgieter werd, zonder dat er over gestemd behoefde te worden, benoemd tot Commandant. Verder werd er besloten, dat slavernij niet was toegestaan. Geen enkele Boer zou met geweld land van de inboorlingen mogen afnemen en iedere Boer moest plechtig beloven, dat hij zich zou houden aan de wetten, die met algemeen goedvinden waren vastgesteld.

Aan het eind van de vergadering werd er een verklaring afgelegd, die meester Roos met sierlijke krulletters moest opschrijven.

Deze verklaring luidde als volgt:

‘Wij verlaten nu het vruchtbare land van onze geboorte, waar wij bitter hebben geleden en aan knevelarij hebben blootgestaan en wij staan nu op het punt te midden van vele gevaren een ons onbekend gebied te betreden.
Doch wij gaan onze weg in een vast vertrouwen op den alom tegenwoordigen en barmhartigen God, Dien wij niet zullen ophouden te vrezen en Dien wij naar onze krachten zullen gehoorzamen.’

De dagen, die nu volgden, werden geheel in beslag genomen door de voorbereidingen van de nieuwe tocht. De wagens werden nagekeken, de raderen gesmeerd, het tuig van de ossen moest hier en daar gerepareerd worden; enkele, stoere jagers gingen erop uit, om wild te schieten en zodoende wat voorraad te maken voor de lange reis.

Natuurlijk had meester Roos het nu veel te druk om les te geven. Het schooltje bleef gesloten en niemand was hierover zo best tevreden als Paul.

‘Schrijven kan ik nu,’ dacht hij bij zichzelf, ‘dat is gebleken, toen ik het “Onze Vader” heb moeten overschrijven. Vader en meester vonden het beiden mooi. En lezen, ja lezen gaat nog niet te best, maar dat leert wel. Vader heeft nu

[p. 28]

gezegd, dat ik elke dag nà het eten een hoofdstuk uit de Bijbel hardop moet voorlezen. Mensen, wat zal ik het daar goed mee leren. Zie zo, nu behoef ik niet meer in het schooltje te zitten en kan ik al mijn tijd gebruiken, om te leren schieten met ou-sanna.’

Op deze manier reikte Paul zichzelf een diploma uit. Intussen was het met zijn bekwaamheid nog niet bijster best gesteld. Daar zou meneer Roos later wel achter komen.