Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 24) [Van Sicilië via Susa naar Tunis]

[N]aer dat de galleyen inde voorseyde stede van Saragoxsa tien of twalef daghen ghesejournert hadden, daer zekere coopmanscepen ontladen ende weder andere gheladen hebbende, ende al weder toeghemaect zijnde, schieden van daer, seylende dweers ter zeewaert in, ghenouch zuutwaert naer de landen ende costen van Barbarien, voor bij lijdende een proper heylandekin niet zeere groot maer wel bewoont, ghehouden vanden conijnc van Spaengen, ghenaemt Malta, ghenouch vruchtbaer, (397r) principalic van cauthoene, comijne, ende van diversschen anderen vruchten. Ende quamen met eenen grooten stoorme ende verbolghenen wedere in vreesen van verdrijnckene, naer dat zij gheseylt hadden onttrent drie daghen ende twee nachten, ter havenen ende poorte van eender goeder grooter coopstat in Barbarien gheleghen, Tripoli ghenaemt, verscheeden van Cecilien onttrent also verre als van Cypers toot Jaffa. Dus ter havenen commen zijnde, meenden tsanderdaeghs naer de costume an land ghegaen thebbene om de stede te be-

[p. 399]

siene. Maer bij zekeren onghevalle ende inconveniente en mochten eeneghe van Venegien an land niet commen, want up den dach dat zij meenden an land te gane, ontladende zekere coopmanscap ende packen omme int stede te draghene, zo namen eeneghe vanden zelven woorden jeghens heydenen, in zulcker wijs datter een heydin ghesleghen was voor zijn aensichte dat hij bloedde, daer omme groot rumoer wart onder de heydenen, om twelke de patroonen vele moeyten ende costs hadden jeghens den heere ende ammyrael vander stad, daer ghenaemt alcaytus, insghelijcx met partien eer zij te vreden waren, maer emmers de voorseyde en mochten an land niet commen.¹⁹⁸ Item de voorseyde stede es zeere schoone, steerc, redelic groot, wel bemuert ende bewoont, ende es een vanden besten vermaersten coopsteden naest Tounis in al Barbarien gheleghen. Niet verre van daer leyt een groot ghebeerchte, ghenaemt (397v) Garien,¹⁹⁹ in twelcke men zelver vindt zomen daer seit, ende es vul van allen fruyten. Men seit ooc dat Galienus de vermaerde medecijn in dat ghebeerchte gheboren was.²⁰⁰ Ende naer dat de voorseyde daer veertien daghen stille gheleghen hadden, hare saken besongierende ende inghenomen hebbende diverssche heydenssche cooplieden de welcke te Tounis wesen wouden, schieden vander zelver steden, zeylende lancx den costen des lands van Barbarien over de luchter hand gheleghen, int welcke men siet vele schoonder steden, als Calanderis, Noranto, Capes ende meer andere. Over de rechter zijde laedtmen ooc ligghen diverssche scoyen, steenrootskins, heylandekins, ende onder dander zo lijdtmen een wat meerder dan dandere, ghenaemt Lampedosa, maer es eene cleene sake. Dat al leden, zo comtmen voor eene oude stad, Affrica ghenaemt, ende mach verscheeden zijn van Trypoli onttrent also verre als van Rodes tooten heylande van Cypers. Men seit voor eene ghemeene fame, dat al dland van Barbarien Affrica ghenaemt es naer de zelve stede.²⁰¹ Daer leden zijnde ende voort seylende, ghenouch recht westwaert, ende ghevaren hebbende niet zeer verre, zo comtmen voor een cleen stedekin, Monester ghenaemt, over de slincker hand up de costen van Barbarien, int welc meest anders niet en woonen dan eene maniere van heydenschen religieusen, daer in dien landen voor zeere helich ghehouden, ghenoumt morabitos daer vooren af ghesproken es.²⁰² Dit (398r) stedekin es redelic steerc jeghens eenen loop ende heeft een wonderlic steerc vaste casteel, daer altoos een amyrael of alcaytus up woont van sconincx van Barbarien weghe. Item rechts buuten mueren inde zee zo toochtmen twee steenen, wat verheven uuten water deen bijden anderen ligghende, recht tfautsoen hebbende oft twee galleyen soubtil of twee groote fuusten waren, de welke daer ghebleven zijn bij grooten mirakele zo zij daer voor waer houden. Ende zegghen dat eens in tijden voorleden daer voor tstedekin onvoorsien quamen twee galleyen soubtil vul kerstenen, meenende tzelve stedekin ghepilliert ende berooft te hebbene, maer de heleghe religieusen morabiten dat verhoorende, quamen ter stont ter zee waert gheloopen, ende bij haerlieder maledictie veranderden de galleyen in steenen, zo mense daer als noch toocht, hoe wel diedt niet en ghelooft daer omme niet onghelovich en es. Dat leden ende voort seylende omtrent achtien of twintich milen, zo comt men an een colf, eene scoettinghe vander zee, ten lande van Barbarien waert in loopende, up twelke staet eene schoone steercke stede, vele meerder dan Monester, Susa ghenaemt. Aldaer de galleyen hanckerden om zekere affairen die

198 Dit incident heeft blijkbaar een diepe indruk gemaakt op Van Ghistele: vgl. de reisinstructie (Tvoyage I, 2).

199 Bedoeld is Jabel Gharian, het uitgestrekte gebergte ten zuiden van Tripoli; aan de noordgrens ervan ligt de plaats Garyân.

200 Vgl. echter wat in Tvoyage VII, 18 over Galenus staat vermeld. Zeebout heeft hier klakkeloos Adorno, cap. 37, overgeschreven.

201 Flavius Josephus, Joodse oudheden, I, 1, 5.

202 ‘Dans l'Affrique du Nord le culte des saints et des marabouts est très développé’ (Enc. de l'Islam, s.v. Walî). Zie voorts Tvoyage I, 5 en aant. I, 61.

[p. 400]

zommeghe cooplieden daer te doene hadden, ooc om versch watere, ende mach verscheeden wesen van Affrica onttrent hondert ende vijftich mijlen waters (398v). Dese voorseyde stede heeft in ouden tijden van grooter renummeen gheweest, hoe wel datse als nu cleene es.²⁰³ Maer nochtans esse zeere steerc, ghenouch viercandt van fautsoene met dicken steercken mueren, dobbel ghevouteert met alleyen om groote weere uut te doene up dats noot ware. In elken pant vanden mueren int viercantte staen tien torren, wonderlicke dicke ende steerc, zo dat de stede veertich torren heeft int ommegaende. Daer es ooc een zeere steerc casteel, maer niet groot, dat meester es vander steden ende van eender poorten, daer altoos een ammyrael, diemen daer noumt alcaytus, van sconincx van Barbarien weghe up woont, ende es ghesitueert met der eender zijden ant beghin van eenen gheberchte aldaer tslot met der eender poorten an staet, ende met der ander zijden ande zee zo dat de scepen, galleyen ende fuusten moghen commen toot ande mueren, ende over die zijde zo staet ooc eene poorte. De derde poorte staet ten eenen hende vander stad, zomen ten berghen ende ten lande waert up gaet, ende es alte proper ende ghenouchelic een stedekin. Daer woonen altoos vele cooplieden Jenevoisen, hebbende in handen de coopmanscepen vanden tonninen, want in al de weerelt en vindtmen zo vele tonninen niet alst up de costen van Barbarien doet, principalic onttrent den Colve van Susa ende onttrent den Colve van Tounis. Bijden welken eeheghe zegghen dat de stede van Tounis haeren name naer de tonninen (399r) ghenomen heeft.²⁰⁴ Hemlieden waren ghetoocht twee schoone groote cisternen, recht als twee vouten, inde welke de Jenevoisen onderhouden ende zouten zonder bedeerven alle den tonnin die daer onttrent ghevanghen werdt, toot dat zij dien thonnen, vaten ende vercoopen, ende wordt ghemeenlic ghevanghen inden meyende wedemaent. Item eeneghe zegghen dat in voorleden tijden de moghende conijnc Assuerus in zijn eerste beghinsel ter voorseyder steden van Susa te woonen plach, als voor de principaelste stad zijnder magesteyt, uut der welcker hij conquesterde in Asyen hondert ende xxvii provincien, zomen daer af breedere bescheet vindt inden bouc van Hester int xxvii^e capitel; men seit ooc dat Amon daer gheboren was.²⁰⁵ Item recht buuten der stad staen zeven groote cisternen, elc wel houdende bij oochghemeercke acht duust boten oft vaten waters, zeere constelic ende costelic ghemaect, van ouden tijden daer ghestaen, met verwelfsels ghevouteert, wel xxii voeten breet, daer twater deen door dander liep, maer van desen zeven cisternen zo en es maer eene als nu ghewatert; dander zesse zijn verdorven ende te nieuten, dat groote scade es. De lieden van dien lande zegghen dat de voorseyde conijnc Assuerus zo vele familien daghelicx plach te houdene, dat hij oorboorde alle maenden eenen vanden zelven cisternen, dat nochtans onmoghelic schijnt wesende.

203 De nu volgende gegevens over Susa zijn alle ontleend aan Adorno, cap. 44. Dat geldt ook voor de verwarring van het befaamde Susa in Perzië met de gelijknamige Noord-Afrikaanse havenstad. Zie ook verderop in dit capittel, waar Zeebout schrijft over de gebeurtenissen die in het boek Esther verhaald worden, en vgl. Tvoyage VII, 10, waar Susa met Tauris (Tâbriz) vereenzelvigd wordt.

204 Dezelfde merkwaardige mededeling bij Adorno, cap. 44.

205 Bij Adorno, cap. 44, heet het echter, dat Amon in de Noord-Afrikaanse stad Bougie geboren was.