Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 23)

[I]tem dit zelve heyland es een vanden besten, vruchtbaersten ende vermaersten van alder Zee Mediterranen, wel in zijnen ommeganc also groot als Cypers of meerder. Ende es driehouckich van figueren, elcken houc hem ghenouch tooghende hooghe ende beerchachtich, bijden welken de poeten dat noumen in hare fabulen Ternacria. Item den eenen houc die hem tooght ghenouch ter zeewaert van Cecilien, es ghenaemt Pachinus, welken name hem zo ghegheven wart, zo eeneghe zegghen,¹⁹⁵ om de grove luchten die daer onttrent zijn. Den tweesten houc die siet ter septentrioensche zijde waert, es (394r) ghenaemt Palorus, ende comt metter ander zijden ande zee te Ytalien waert, ende den derden houc die siet te Lybien, Affrike of Barbarien waert, ghenouch naer Cartaegen, es ghenaemt Lilibeus. Dus es Cecilien driehouchich ende driezijdich, in hem hebbende ten sommeghen plaetsen vele scoonder planuren, dalen ende valleyen, vele goeder soeter wateren ende ooc vele ghebeerchten, vervult van alderande granen, van wijngaerden, aldertiere fruytboomen, van legumenen, saladrien, van vele goets suuckers, ende van allen specien van beesten, vanden welken men case maect, zeere ghepresen boven allen anderen. Men vindtter vele goeder peerden, zeere vermaert in diverssche maertsen daer onttrent gheleghen, ende finalic es zeere wel bewoont met vromen harden mannen. Heeft ooc van ouds tijden een conincrijc gheweest, waer af deerste conijnc ghenaemt was Hieron, al inden tijden dat deerste oorloghe Punicke rees tusschen den Romainen ende den Cartagiennen, diemen als doen les Penoys hiet, al langhe te vooren eer groote Troyen ghedestrueert wart. Ende heeft bewoont ghezijn van velen diversschen nacien van volcke, als Cyclopiens ende Strijgones. De zelve daer langhe ghedomineert hebbende, wart naer bewoont van eender ander nacien, ghenaemt Cycaniens. Daer naer quamer de Lygyens, die hemlieden hilden onttrent der plaetsen van Sycorum, ende vernaemden theyland ende hietent Sycanie, achterlatende den ouden name. (394v) Dese voorseyde langhe daer ghewoont hebbende, quammer noch eene andere nacie, gheheeten Syculi, de welke tvoorseyde heyland naemden Cecilien, zoodt noch heedt up desen dach, ende vele meer andere nacien hebben tzelve heylant bewoont, te lanc om verhalen. Dus naer dat hier vooren ghesproken es vander eerster oorloghe Punicke, die was tusschen den Romainen ende Cartagiennen, zo salder hier ooc wat af gheroert werdden, de welke quam bijden nieuwicheden die de Mamertins, anders ghenaemt Campanoeys, bedreven int voorseyde heyland, militerende met triumphen

195 Nl. Isidorus, XIV, 7, 5. Ook de overige elementen van deze beschrijving van Sicilië zijn merendeels ontleend aan Isidorus, XIV, 6, 32-33 en XIV, 7, 4-6, aangevuld met gegevens uit Solinus, 5, 2-22.

[p. 397]

onder den hertoghe Agatocles, welke nacie anmerckende de groote rijchede van eender steden, ghenaemt Messane, deden zo vele bij subtijlheden onder tdexele van wel betrauwene, dat zij daer in gherochten, ende daer in zijnde maecten hem meesters vander zelvere, zo verre dat zij uutjaechden ende verdreven alle de inwoonders mans hoofden zijnde die hemlieden hadden moghen bejeghenen, ende met den vrauwen, maeghden ende rijcheden deden zij haerlieder gheliefte. Dit aldus ghebuert zijnde, zo gheschiedet dat Pirrus, de conijnc vanden Epyeroten, was commen met grooten wapeninghen in Ytalien, ende van daer in Cecilien daer nu mencie af ghemaect es. Van welker comsten eeneghe nacien van volcke, wesende in eene stede int zelve heylandt gheleghen, ghenaemt Reginne, zeere vervaert worden, ende hendelic ontboden secours vanden (395r) Romainen, twelcke hemlieden ter stont ghesonden was. Maer naer eenen langhen tijt tgarnisoen ghezijn hebbende inde voorseyde stede, merckende de rijcheden der zelvere, ende ooc dat de Mamertins onghepugniert bleven vander mesdaet bij hemlieden ghecommitteert in Messanen, deden also vele wreetheden of meer inde stede van Reginnen, als de Mamertins in Messanen ghedaen hadden. De Romainen dit vernemende dat haerlieder volc dusdaneghe overdaet bedreven, waren zeere qualic te vreden maer en constent niet ghebeteren, nemende paciencie toot de orloghe van Pirrus ghedaen was, ende die ghehendt zijnde, sonden ter stont met machte ende wonnen Reginne met fortsen, legghende ter executien alle de ghone die vanden voorseyden valsschen upsette ende faite wisten, zonder langher dissimulacie. Item de Mamertins, de welke Messanen inghenomen hadden, dominerende over vele smale steden midsgaders den secourse vanden valsschen garnisoene der Romainen die van te vooren in Reginnen gheleghen hadden, worden ooc wat perplex ende vervaert mids dat zij hem alleene vonden, want dander ghepugniert waren, ende ooc zo vele te meer om dat inden zelven tijden de inwoonders van eender anderer goeder steden, ghenaemt Syracusa, benijdende den ghonen die tghemeene proffijt beminden, worden muetende deen jeghen dander, zo dat zij cooren (395v) eenen persoon voor eenen hertoghe, ghenaemt Hieron, die naerderhand coninc wart. De welke hem zo wel ende wijselic draghen conste, dat hij niet alleene bemint en wart vanden zijnen, maer van alden volcke int ghemeene, ende om te bat de gracie vanden volcke te verwervene, nam te huwelicke de dochter van eenen man, ghenaemt Leptis, vanden voorbaersten gherekent, bij welken hij teenegader vercreech de minne vanden Syracusanen. Dit al aldus ghebuert zijnde, maecte de voorseyde Hieron eene groote wapeninghe ende leyde tsiege voor Messanen daer de Mamertins in waeren, omme die onder zijne subjectie te bringhen. De Mamertins tzelve anmeerckende, niet steerc ghenouch zijnde, worden alle vanden advijse garnison in te nemene. Eeneghe wilden hebben Cartagiennen, andere Romainen; emmers worden eerst ontboden de Cartagiennen, maer eer yet lanc daer naer zo worden de voorseyde Mamertins van anderen sinne ende ontboden tgarnisoen vanden Romainen, den Cartagiennen oorlof ghevende, daer omme de zelve Cartagiennen zeere gram waren; ende daden zo vele, dat eer langhe tijden zij met grooter menichten van volcke quamen voor de stede van Messanen, daer de Mamertins ende de Romainen in waeren, ende ter stont daer zijnde, quam den Cartagiennen te hulpen de hertoghe Hieron met al zijnder macht, ter welcker tijt (396r)

[p. 398]

de zelve Hieron gheintituleert wart conijnc van Cecilien, ende was deerste conijnc zo vooren gheseit es. Twelcke aldus ghebuert wesende, de Romainen vernemende dat tsiege voor Messanen was, sondere ter stont eene groote wapeninghe onder eenen consul, ghenaemt Apius Claudius, versamende daer toe groote menichte van scepen van allen zijden, ende was de eerste wapeninghe ter zee die de Romainen yet uutghesonden hadden. Item de Romainen in Cecilien commen zijnde, de Cartagiennen habandonneerden tsiege van voor Messanen ende trocken inde stede van Syracusen ende andere plaetsen die zij in handen hadden. Al dit overleden, zo versteercte de oorloghe tusschen den Romainen ende den Cartagiennen van daghe te daghe, ende duerde vier ende twintich jaer. Binnen welken tijde de Romainen oversonden in Cecilien diverssche consuls, als Marcum Valerium, Gayum Octacilium, Livius Valerius, Titus Livius, Octavius, Gayus Cornelius, Gayus Duellius, Anlius Rutilius, Lucius Manlius, Servius Fulvius, Gayus Servilius, Apius Claudius, ende noch vele meer andere, te lanc om noumen. Over dander zijde zo sonden de Cartagiennen, diemen als doen noumde les Penoeys, ooc diverssche hertoghen den haren te hulpen, als Legirius uut Spaengen, de eerste Hanibal, die in Corsijke van zijn selfs volcke naerderhand ghedoodt wart, Haano, Ronodes, Hamilcar, Santipus, Hanibal Adolosens, Hasdrubal, Hamilco, Alypon, Aetherbal, Cartolo, ende vele andere, te lanc om scriven. Ende (396v) dit was deerste beghin vander zwarer oorloghen, die gheschiede tusschen den Romainen ende den Cartagiennen, zomen breedere bescheet van desen vinden zal inden bouc in Walssche, ghenaemt La premiere Guerre Punicke, die van nieus ghecopuleert es van meester Leonaert de Arecio,¹⁹⁶ ghenomen uut Orosius een persoon zo ghenaemt, anghemeerct dat den zelven eersten bouc verdonckert heeft ghezijn onder dander boucken, de welcke bescreven hebben gheweest van diversschen grooten mannen vanden faiten vanden Romainen ende Cartagiennen, als Fabius de Romain, Fulvius de Penoeys, Tytus Livius, Polibius Megapolitanus, Livius Patavius,¹⁹⁷ ende meer andere leeraers, zomen dat wel bevindt inde zelve cronijcken.

196 Bedoeld is Leonardo Bruni, bijgenaamd Aretinus, die in 1421 zijn Commentarius de bello punico publiceerde.

197 Opnieuw wordt hier genoemd: Titus Livius, geboren in Patavium (Padua).