Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 7)

(362r) [N]aer dat de scipper de gheele coopmanscepe over gheladen hadde, ende al ghereet wesende, vertrocken alle te samen naer Constantinopolen zo zij hem bevrachdt hadden, ende seilende int colf vanden Arsipelego, zo laedtmen ter rechter hand een deel des lands van Lanatalia, dats recht Turckien, ende vele steden, casteelen ende doorpen, te lanc om scriven, toebehoorende den Torck, ende zo langhe ghevaren hebbende, zo comtmen an een proper heylandekin, toebehoo-

[p. 370]

rende den heeren van Rodes, Lango ghenaemt,⁵⁰ ligghende ghenouch noesch jeghens over vanden casteele Saint Pire, ooc den heeren van Rodes toebehoorende. Item men seit dat in Lango Ypocras vele schoonder saken ghedaen heeft ende daer vonden vele consten van medecinen; daer wassen ooc vele goeder cruden van medecinen. Eeneghe boucken zegghen, dat de dochtere vanden zelven Ypocras noch daer zijn zoude bij fairien inde ghedaente van eender draken, bijder nigromancien vander goddinnen Dyana, ende datse noch eens verlost zoude werdden bij eenen rudder uut Nederlant, vanden welcken de poeten vele stellen.⁵¹ Item voort seilende, zo lijdtmen noch een ander heylandekin ter luchter hand onbewoont, (362v) ghenaemt Lero.⁵² Van daer noch voort seilende, lijdt men een heyland wat meerder dan Lero, ghenaemt Nicaria,⁵³ maer es als nu qualic bewoont, mids den grooten oorloghen die daer onttrent ghezijn hebben. Daer zijn schoone baden zeere medecinael, ende heeft drie oft vier redelicke steercke steden gheadt ende goede havenen om scepen. Daer voor bij seilende, zo comt men tusschen tween anderen heylandekins, deen ter rechter hand ghenaemt Syamo,⁵⁴ als nu bewoont, ende theyland ter luchter hand es ghenaemt Syo, een zeer vruchtbaer land, ghehouden vanden Jenevoisen, daer Theseus Ariana achter liet, wel bewoont van kerstenen. Ooc staetter eene zeere steercke stede, wel also steerc als Rodes. Daer wast mastic an cleen boomkins, recht oft criecboomkins waren, uuten welcken den mastic loopt, zo de gomme uuten criecken- oft pruumboomen⁵⁵; hebben de bladeren wat ronder dan olijfboomen, ende en wast nieuwers meer inde weerelt dan daer.⁵⁶ De Jenevoisen doen desen mastic zelve gaderen, vercoopen, ende zeere nauwe wachten, want zijer een groot ghelt af maken. Niet verre van desen voorseiden heylande zo leyt tland van Padmos, daer Sent Jan evangeliste ghesonden was vanden keyser Domiciaen, ende daer hij den Apocalips bescreef. Daer woonen als noch caloierij, dat zijn Griecsche religieusen, houdende meest doordene van Sente Basilius. Ooc staettter een cleen casteelkin daer caloyers in woonen. Men seit daer, dat (363r) van alden oorloghen die noynt daer onttrent waren, men niet en bevindt dat den inwoonders vanden zelven heylande eenich quaet ghedaen wart, ende dadt Sente Jan altoos bescheeremt, zoot wel te presumeren es. Item voort seilende, zo comt men ter rechter hand an een ander schoon heyland van redelicker groodtten, als nu onder den Torck, zeere wel bewoont, redelic vruchtbaer, ghenaemt Metelin, in twelc men vindt zekere mijnen van allunne, dat eene sake was van grooter weerdden eer de mijnen van allunne haerwaerts over ghevonden waren.⁵⁷ Van daer noch voort seilende, comt men an een proper heylandekin, zeere vruchtbaer van allen grane, van velen schoonder fruytboomen van allen soorten, zo vul van conijnen dat onmoghelic ware om zegghen, ligghende ooc ter rechter hand, als nu bewoont vanden Torcken, ghenaemt Tenedon,⁵⁸ makende tpoort ende havene vander stede van Troyen, twelc plocht toe te behoorene den Troyenen, ende was deerste plecke daer de Griecken an quamen als zij de siege voor Troyen leiden. Item dat Tenedon zoe ghenaemt wart, dat quam bij eenen jonghelijnc uut Griecken die Tenis hiet, de welcke eerstwaerf tvoorseyde heylant bewoonde ende dede bewoonen, omme dieswille datter een fame achter hem liep dat hij vriendscap hadde met eender zijnder stiefmoeder, bijden welken hij Griecken rumen moeste,⁵⁹ daer vele af te scriven ware, zoomen dat inde Griecsche historien

50 Kos.

51 Zeer uitgebreid wordt dit verhaal verteld bij Jan van Mandeville, kol. 18-20. Het was een populaire sage waarvan Zeebouts tijdgenoten ook kennis konden nemen middels het Liber Insularum van Bondelmanti, geschreven omstreeks 1420. Ook de Spaanse roman Tirante lo Blanch van Martorell, eveneens uit die tijd, behandelt deze stof. Cf. Cramer, aant. 18, 16.

52 Leros.

53 Ikaria.

54 Bedoeld is Samos, ter hoogte van Ikaria. Het andere eiland dat Van Ghistele noemt, Chios, ligt veel noordelijker.

55 Ontleend aan Jan van Mandeville, kol. 17.

56 Bedoeld is de mastix-struik (Pistacia lentiscus) waarvan de boomvormige variëteit chia, die alleen op Chios voorkomt, de mastix voor de handel levert (Warburg, II, 343-344).

57 Metelin (Lesbos), centrum van de aluinhandel, werd 1462 Turks bezit. Kort daarna beheerste de aluin uit Tolfa in de Kerkelijke Staar helemaal de Europese markt (Pounds, 470-471).

58 Bozca.

59 Ontleend aan Isidorus, XIV, 6, 23.

[p. 371]

breedere bevindt. Recht daer (363v) bij staet de stede van Troyen, van welken men noch te zommeghe plecken de oude fundamenten siet,⁶⁰ daer Priamus coninc was, daer ooc Ector ende Parijs woonden, van welken men vele leest in diverssche historien. De Torck diere doot es, heeftze wat doen bewoonen ende heefter een cleen stedekin doen maken, ghenaemt Ayo Siannos,⁶¹ want hij seide hem commen zijnde vanden huuse vanden Troyanen, ende scrijft onder dandere in zijne titulen aldus: ‘Ic Michemedy, keyser der Octomanen ende der kerstenen, wreker der Troyanen’, ende veel meer andere titelen, te lanc om scriven. Ooc als hij eerst begonste te domineren, toot dat hij eenen langhen tijt ghedomineert hadde, zo doodde hij alle daghe zelve metter hand eenen kerstenen, Griec zijnde, zegghende: ‘Ic wille wrake doen over dese verloochende Torcken Griecken, mids der verraderien ende destructien die zij crudelic met quader causen ghedaen hebben up de Troyanen ten tween of ten drien reisen, van welcken huuse ic commen ende als nu heere ben’. Ende dat was een vanden causen die hij alligierde, onder andere, alsmen jeghens hem rasoneerde ende sprac van zijnen oorloghen ende conquesten.

60 Dezelfde mededeling bij Ludolf van Suchem, cap. 12.

61 Met dit ‘Hagios Jannos’ is misschien het huidige kustplaatsje Kumkale bedoeld.