Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 6)

(359r) [D]us te Rodes commen zijnde, wart de scipper te rade te Constantinopolen niet te trecken, maer de coopmanscepe over te ghevene eenen anderen scipper van Candien, die daer ghebracht hadde maleviseie, cooren, casen, spec ende andere saken, mids dat zijn scip zeere ontreect was ende meest alle zijn ghesellen ghequetst, ooc eeneghe doot zo vooren gheseit es, biddende allen den goeden mannen dat zij daer in te vreden wesen wouden, want zij wisten zijnen waeromme, in welcke zij alle accordeerden ende wel te vreden waren, ende voeren voort metten anderen scepe alle ghesaemderhand. Item van Rodes naer Venegien seylende, machmen doen bij diversschen weghen: eeneghe seilen dweers duer 't Arsipelego, latende Candien ter luchter hand, andere door twilde vander zee, latende Candien ter rechter hand, ende dat naer de opinien vanden scippers, oft naer den wint of tijden die regneren. Maer door 't Arsipelego es verre den ghenouchelicsten wech, hoe wel het omme es, want tes een colf dat vul heylanden leyt, boven den drie honderden, die alle plaghen in ouden tijden bewoont te zijne, maer nu esser vele (359v) onbewoont, eeneghe ghedomineert vanden kerstenen, andere vanden Torck. Item al eist datmen seyt 't Arsipelego, tes nochtans al de groote Zee Mediterranea maer es een zeere groot colf, twelcke strect naer de Zee van Maremajor ende naer de Zee van Latana.⁴⁰ Item de Zee van Maremajor es zeere groot, wel int ommegaende twee dusent milen, daer an palen vele kersten landen, ende insghelijcx Tartarien met eender zijden, daer de stede van Caffa leyt dat een alte schoone stede es, in ouden tijden toebehoort hebbende den Jenevoisen, maer es nu in handen des Toorcx; ende achterwaert ten lande up zo eist al Tartarien, meest planuren, lettel ghebeerchs oft niet, onder de jurisdictie vanden chan van Catthay. Item in dese zee en es maer een heylant, ghenaemt Tersona,⁴¹ in twelc Sente Clement ghe-

40 De Zee van Azov; cf. aant. II, 38.

41 Cherson (It. Cressona), gelegen aan de zuidwestkant van de Krim, ong. op de plaats van het huidige Sebastopol. De voorstelling van Cherson als een periodiek droogvallend rotseiland is terug te vinden in de legende van St. Clement (Leg. Aurea, cap. 167).

[p. 368]

voert wart ende daer verdroncken, zoomen dat in zijne legende wel bevindt, nu desert ende onbewoont, maer men vindtter noch schoone marber steenen in grooter quantitheit. Item de poeten noumen dese zee Ellesspontes in huerlieder fabulen, zo Sente Augustijn verhaelt inden xvii^en bouc der Stad Gods int xiii^e capitele, segghende hoe dat Fluxus ende Elle, zustere ende broedere, ghevoert worden inde lucht van eenen vlieghenden weer oft hamel, ende daer naer uut vreesen van huerlieder stiefmoeder seilden over die zee, ende bij grooten tempeeste verdroncken, daer omme de voorseyde zee ghenaemt es Ellesspontes met vele persoonen.⁴² Item tusschen deser zee ende der Zee van Latana es een nauwe (360r) passaige niet zeere wijt, ghenaemt het Stroette van Sente Moor; daer bij valt eene groote riviere inde zee, ghenaemt Nardin, bij welker noch eene andere es, Tanay gheheeten, die scheedt Asien ende Europen.⁴³ Dese vorseyde Zee van Latana vriest alle jare meest toe, mids den grooten coudden die daer inden landen zijn, ende ooc met dat zoe niet diepe en es, ligghende an Tartarien metten eenen hende, ende an vele andere kersten landen als Sercassen, twelcke leit tusschen Caffa ende der voorseyder rivieren, tland van Abgasia, Megrelia, Gouria, Lasia,⁴⁴ Armenia ende Jorgiania zo vooren gheseit es, eeneghe ghedomineert van onghelooveghen heeren, andere van kerstenen houdende al der Griecken wet. Trepesonden, Labursa⁴⁵ ende andere Griecken landen, nu ghedomineert vanden Turck, ligghen ooc up de voornoemde Zee van Maremajor. Ende over de zijde vander zelver zee noortoostwaert, daer ligghen ooc landen noch kersten zijnde, als Valakien, Goty, Rossij,⁴⁶ ende met eenen hende Ongherien, daer de Duynnauwe inde zee valt, bij Belle Grave, ende heeft in ouden tijden eene schoone sake ghezijn van alden kerstenen landen daer rontomme gheleghen, maer es nu zeere ghedestrueert. Item inde voorseyde twee rivieren vanctmen zo vele stueren, datmen vanden kijten maect een spijse, oft zwarten case ware oft dier ghelijcke, de welke men in verren landen te coope voert, toot Roomen ende al Ytalien duere, ghenaemt caviare, ende es eene zonderlinghe spijse; men (360v) eetse metter olyen van oliven.⁴⁷ Item tusschen der voorseyder Zee van Mare Major ende Latana ende tusschen den Arsipelego en es maer eenen nauwen aerm ende passaige, ten zommeghen plaetsen niet wijt boven een mile of twee, ende ten anderen plaetsen wijder, naer de cromden vanden loope des waters, den welken aerm of nauwe men daer heed 't Canael van Constantinopolen of Sentjooris Aerm,⁴⁸ mids dat Constantinopolen daer an light. Item dit voorseyde colf vanden Arsipelego plach te heeten in ouden tijden de Zee Egeo, ende dat om dieswille dat Minos, coninc van Creten, dat nu Candia heedt, ghedomineert ende ter subjectien ghebracht hadde de stede ende tland van Athenen, ligghende in Massedonien, dat Atica te heeten plach, ende insghelijcx Egeus, coninc vander voorseyder steden. Condempneerde ooc de voorseyde Minos den zelven Egeus te sendene alle zekere tijden eenen meinssche ter spijsen ende om verslijndt te zijne vanden Minotauro van Creten, dat was een monstre half meinssche half stier, ghebaerst bijder coninghinne Pasiphae, huusvrauwe vanden voornoemden coninc Minos. Dus dese zware statuten gheordonneert zijnde, zo drouch over een de voorseyde coninc Egeus mids den ghemeenen landen ende steden, datmen bij lote de voorseyde plaghe ende avontuere nemen zoude, welc voorseide zo langhe duerde, dat dlot viel up den zone des conincx, ghenaemt Theseus, mids welcken

42 Een onjuiste en onvolledige bronvermelding: niet zozeer aan Civ. Dei, XVIII, 13 (en zeker niet aan XVII, 13 zoals Zeebout opgeeft) maar merendeels aan Isidorus, XIII, 16, 8 is dit bericht ontleend.

43 het Stroette van Sente Moor: Kerchensky-Proliv (ofr. estroit: zee-engte). Nardin: gezien de mededeling in de volgende zin over de ligging van Tsjerkessië is wellicht de rivier Kuban bedoeld. Tanay: de Don (de Tanais der Ouden). De opvatting dat deze rivier Europa en Azië scheidt, was heel gebruikelijk; zie bv. Plinius, IV, 78 en Isidorus, XIII, 21, 24.

44 Abgasia, Megrelia: zie aant. I, 27. Gouria: de landstreek Guriel aan de meest oostelijke oever van de Zwarte Zee. Lasia: het landschap Lasistan, in het noorden grenzend aan Guriel.

45 Trepesonden: zie aant. II, 38. Labursa: het gebied rond de stad Bursa of Brusa, ten zuiden van de Zee van Marmora.

46 Goty: Gothia, d.i. de Krim. Rossij: zie aant. II, 55.

47 Vgl. Tvoyage II, 7 (waar de kaviaar ook al ter sprake is gekomen) en aant. II, 76.

48 De gebruikelijke naam voor de Bosporus, zoals bij bv. Ludolf van Suchem, cap. 2: ‘Constantinopolis (...) super maris brachium quod sancti Georgii dicitur situata (...)’.

[p. 369]

de coninc ende al tghemeen volc zeere drouve waren, maer en mochte niet ghebetert zijn. Den tijt commen zijnde, ende Theseus (361r) ghereet om seilen naer Creten, zo seide hem de conijnc zijn vader: ‘Stelt up u scip een zwart seil, ende eist dat ghij bij avontueren ontcomt vanden grooten perikel, zo stelt in u weder keeren up hu scip een wit seil, want ic zal alle daghe commen sien ter zeewaert oft ic van u niet en verneme, bijden welcken ic van verren bekennen mach hoedt met hu ghevaren es’. Dus scheedende van Athenen ende commende in Creten, trac bijden conijnc Minos, hem presenterende achtervolghende der ordonnancien. Daer commen wesende, sejourneerde eenen zekeren tijt, verbeidende den dach om ghelevert te werdene, zo wart binnen den midden tijde de dochter vanden voornoemden coninc Minos, ghenaemt Ariana, zeere amoureus vanden zelven Theseus, toot hem zegghende: ‘Eist dat ghij mij wilt gheloven te trauwen ende met hu te voeren, ic zal u leeren ende wijsen waermede ghij mijnen broeder den Minotauro dooden zult’. Hij bedancte haer zeere ende beloofde haer nemmermeer te latene, met meer anderen soeten woorden te zulcken sticken dienende, ende haer met hem te voerene, ende insghelijcx haerer zuster, ghenaemt Fredea, om zinen zone, int welke de voorseyde Ariana wel content was. Dus den tijt commen zijnde, zo was Theseus ghestelt int esbarijnt, eene plecke zo ghenaemt, daer den monster Minotauro in was, ende daer in zijnde, userende den raed van Ariana, vermoordde ende doodde den zelven monster ende metter victorien quam zo uute, vanden welken de conijnc ende alle (361v) tvolc zeere verwondert waren vander avontueren ende crachten des voorseits Theseus. Ende daer ghesejourneert hebbende eenen corten tijt, nam oorlof, met hem secretelic voerende beede de dochteren des conijncx, ende commende an een heyland onder weghe, ghenaemt Syo als nu, ende daer landende om versch water ende andere vitaillen, mids der liefden die hij onder weghen ghcreghen hadde an Fredea, zuster van Ariana, liet de zelve Ariana bedrieghelic up theyland ende voer met Fredea wech, loonende duecht met valscheden, ende commende bijden costen ende boorden vanden lande daer Athenis stont, vergheten hebbende een wit seil up te stellen zo hij zijnen vader belooft hadde, zo sach de vader Egeus tvoorseyde scip commen metten zwarten seile, meenende dadt de dienaers zijns zoons ghezijn hadden ende dat hij doot bleven was, waeromme hij bij onverduldicheden spranc inde zee, hem zelven verdrijnckende, zo zijne historie daer af int langhe mencie maect. Ende omme dat Egeus hem daer verdranc, was de voorseyde zee ende colf dat nu 't Arsipelego heedt, ghenaemt de Zee Egeo, zo vooren gheseit es.⁴⁹

49 Het voorgaande verhaal van Egeus, Minos, Theseus en Ariadne heeft Zeebout ontleend aan Boccaccio, Gen. deorum, X, 48-49 en XI, 29-30. Macedonië als naam voor Attica is ontleend aan Isidorus, XIV, 4, 13-14 of aan Pierre d'Ailly, I, 28. De mededeling in de laatste zin is ontleend aan Tortelli, Commentaria de Orthographia, s.v. Aegaeum mare.