Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VII, 19)

[M]en bevindt ooc wel in diverssche historien datter eeneghe channen kersten ghezijn hebben in voorleden tijden, ende datte bij informacien vanden coninghen van Armenien, onder welke een chan was, ghenaemt Mangho Chan,¹⁰⁸ zeere victorieus, die zulcke oorloghe dede doen bij eenen zijnen broeder, ghenaemt Allahon, dat tgheheel land van beloften (342v) ende ooc Jherusalem weder ghecreghen wart uuten handen der heydenen ende ghestelt inder kerstenen handen,¹⁰⁹ ende ooc ter beden des voorseyts conincx dede de voornoemde Mangho Chan dootslaen ende verjaghen alle die in Machomet gheloofden, oft ydolatren waren in zijne landen woonende. Insghelijcx dede hij dooden den califfe, dupperste vanden gheloove van Machomet, met eender wonderlicke doot, te wetene van honghere, anders niet voor hem legghende dan goud ende precieuse ghesteenten, ende noynt tsindert en quamer meer califfen.¹¹⁰ Dese califfe woonde altoos in Baldach of Boudas, dats Babilonien. Ende naer de doot vanden voorseyden Mangho quam een ander chan, ghenaemt Cobula, die ooc goet kersten was ende meest al zijn land met hem, maer naer hem quam een andere, gheheeten Tangader, die ooc kersten was in zijnen jonghen tijt, maer wart naerderhand vander wet van Machomet,¹¹¹ ende onder hem wart de singnourie ende tgheloove sprietelende in diverssche deelen ende ghelooven, mids den grooten oorloghen, dissencien ende verraderien die up resen, zo dat diverssche princen up stonden deen jeghens dandere, hem elc chan scrivende. Maer ten hende zo quamen alle die ghescillen up drie hoofden die hemlieden elc keyser screven, welke drie up den dach van heden hem elc houden up hem zelven, te wetene de keyser die domineert int rijcke van Sychien¹¹² ende de landen daer onttrent naest den chan van Catthay gheseten, de welke in dien tijden

108 Ontleend aan Hayton, cap. 23 en 24. Mango Khan regeerde van 1248 tot 1259.

109 Deze mededeling over Haolon (d.i. Mango's broer Hulaku) is ontleend aan Hayton, cap. 29.

110 Dit wonderlijk verhaal staat bij Hayton, cap. 26. Ook Ludolf van Suchem heeft het in zijn reisverhaal opgenomen (cap. 32).

111 Een onjuiste voorstelling van zaken. Tangador was niet de opvolger van Kubilai (gest. 1294), maar hoorde tot de Perzische dynastie der Il-Khan die door Hulaku gevestigd was. Tangador heerste in Perzië vanaf 1282. Bij nauwkeuriger lezing van Hayton, cap. 37, waaruit de bijzonderheden over Tangadors geloofswisseling geput zijn, had Zeebout deze vergissing kunnen vermijden.

112 Midden-Rusland, m.n. het zuidelijk deel van Turkestan.

[p. 348]

vele martsen onttrent hem conquesteerde. De tweeste domineert in Asyen Major, dat ooc een zeer machtich (343r) prince es, ghenaemt Jacop Bey souldaen, ende es de coninc van Perssen daer vooren af ghesproken es, onder hem hebbende Perssen, Meden al toot an Yndia ende tooter Zee van Perssen, Mesopotamen tooter rivieren van Eufrates, meest Armenien de Meerdere ende Jorgianien, uutghedaen eeneghe deelen, ende tooten deserten ende passaigen die strecken tusschen Asyen Major ende Asyen de Diepe.¹¹³ In welke Asyen de derde keyser domineert die hem scrijft chan van Catthay, diemen seit de moghenste van volcke, de rijcste van juweelen ende van scatte die inde weerelt es, ende scrijft hem ooc keyser van Tartarien, wiens dominacie haer strect ten diversschen plecken ande Zee Occiane ende toot anden uutersten cant vander vaster eerden tusschen der Zee Occiane ende den Colfe oft Zee van Yndia, ende ooc over dander zijde ande wildernesse van Rossien, mids den Tarters, ende zoe naer de wildernesse tusschen Asyen Major ende Asyen de Diepe, ende finalic zijne dominacie es inextimeerlic. Item tland es redelic vruchtbaer van velen saken, met schoone meersschen om beesten, zeere vele rijs ende milie vindtmen daer, bijden welken tvolc mids den zuvele vele leeft; men vintter luttel coorens ende wijngaerts, maer maken drancken als ypocras van milie ende andere saken. Ooc vindtmer luttel olyen van oliven, nochtans esser zeere begheert.¹¹⁴ Item men en useert daer in eeneghe deelen gheen ghelt van goude, zelvere oft van andere metalen, maer van ghesoden ledere oft ghestampten papiere, ende als dat oudt (343v) werdt, zo maecht een yeghelic bringhen ter munten, nemende nieu ghelt om een zekere cleen verlies up thondert;¹¹⁵ metten goude ende zelvere verchieren zij hare huusen ende hem zelven, ende emmer bij dien blijft de rijchede daer int land, maer senden uute waren ghenouch. Item men useert daer dincarnacion vanden eersten tijde dat deerste chan ghecoren was,¹¹⁶ ende deelen djaer bijden maenschijne ende niet bij maenden zo de machometanen doen. In dien lande zijn ooc vele kerstenen, ghenaemt soldinnes, houdende over een betere usancie van levene dan de Griecken doen, hoe wel zij ooc zeere dolen int gheloove, ende useren de sprake ende de lettren vanden Catthaynnen.¹¹⁷

113 Deze termen zijn overgenomen uit Hayton, cap. 5: ‘(...) mare Caspium (...) diuidit totam terram Asiae in duas partes: et illa pars quae est in parte Orientis, dicitur Asia profunda, et illa quae est in Occidenta, dicitur Asia maior (...)’.

114 De mededelingen in deze en in de voorgaande zin zijn bijeengeraapt uit Hayton, cap. 1 en 3.

115 Over het befaamde Chinese papiergeld spreekt weliswaar ook Hayton, cap. 1, maar dat er ook leren geld in omloop was, is wrsch. aan een andere bron ontleend, nl. aan Jan van Mandeville, kol. 203. Zie Cramer, p. XVII en XVIII. De bijzonderheid dat men enige onkosten (t.w. 3%) had bij de inwisseling van oud voor nieuw geld, verstrekt Marco Polo, II, 24.

116 Cf. de tweede zin van het vorige capittel en aant. VII, 93.

117 Bij Hayton, cap. 4, leest men: ‘In armis sunt ferocissimi, qui uocantur Soldini, et habent propriam linguam, literas atque ritum Graecorum. Et modo Graecorum conficiunt corpus Christi, et sunt obedientes Patriarchae Antiocheno’.