Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VII, 6)

[N]och altoos voort rijdende eenen zwaren verren wech, onderweghen hier ende daer diverssche doorpen lijdende, zo comt men up eene schoone riviere, onghelijc

[p. 329]

‘... scepen, als backen van houte ende van vellen van beesten ghemaect...’ (p. 328)

snelder loopende dan Eufrates, maer en es zo groot niet, ghenaemt Tigris, de welcke ooc eene vanden vieren principalen es der weerelt, commende uuten eerdschen paradijse, ende naer duer menich land onder deerde gheloopen hebbende, toocht haer wedere ten beerghen van Armenien teender fonteynen zo Eufrates doet. Dese riviere scheedt Mesopotanien daer dat Assirien in staet, ende dland van Perssen. Men vancter vele ende diverssche (321v) manieren van visschen. Onder andere vanctmer die wel een elle lanc zijn ende een half elle breet, ende als mense in sticken snijdt, rau wesende, zijn binnen also root als een bloet, maer ghesoden zijn vele witter dan snoucken oft ghelijcke visschen, uutnemende goet ende zoete van smake, diemer daer zo groote menichte vanct datmense zoudt met grooten hoopen ende voert te coope in allen landen daer omtrent gheleghen. De lieden van dien lande hebben eene practijcke, dat zij maken diepe putten in deerde in haerlieder hoven oft groote tonnen waren, de welcke zij met viere verbacken ghelijc eenen eerdenen pot, mids dat deerde daer omtrent zo steerc es oft poteerde ware. Waer inne zij de zelve visschen zouten, diere in dueren jaer ende dach, ende es eene goede provande, zeere zonderlinghe van smaken. Men seit daer, dadt van ghelijcken visschen waren die den jonghen Thobias in zijn hand beten, zijne handen wasschende inde zelve riviere, doen hem dinghel Raphael den raed gaf dat hij den visch uuten water trecken zoude ende nemen daer af de galle, daer mede hij naerderhand zijnen vader blent zijnde, ziende maecte, zomen dat breeder bevindt int bouc van Thobias int ix^e capitele. De zelve Raphael dede hem ooc nemen therte

[p. 330]

vanden zelven vissche, daer hij mede van hem verjaechde den viant vander hellen, ende van zijnder huusvrauwe Sara, de welcke zeven mans (322r) gheadt hadde die alle vanden viant bedorven hadden ghezijn, zo daer of ooc staet int bouc van Thobias int viii^e capitele. Ende omme noch breeder te sprekene van desen voorseyden tween rivieren, zo es te wetene, al eist datter groote distancie tusschen beeden es, zoot blijct bij dat de voorseyde ellef dachvaerden ghereden hadden van Eufrates toot zij quamen up Tigris duer Assirien ende Caldeen dat nu al Perssen heedt, nochtans zuutwaert af zo vergaderense weder in een, ghelijc te Ghend de Leye ende Scelde doet, ende van danen voort zo verliest Eufrates hueren name ende bliven tsamen Tigris heetende meneghe dachvaert verre, toot dat zij vallen inde Zee van Perssen zo vooren gheroert es. Omtrent twee dachvaerden nederwaert up de zelve riviere es de plecke daer in tijden voorleden te stane plochte de coninclicke ende vermaerde stede van Ninive, die wonderlicke groot ende schoone was. Ter welcker plecken Yonas van Gode ghesonden wart, den volcke te kennen ghevende dat de stede gheplaecht zoude werden binnen veertich daghen, ten ware dat zij hemlieden beterden. Twelc tvolc verstaende, keerden hem ter stont toot penitencien met grooten berauwe ende worden bij dien van Gode ghespaert die reyse, ghelijc van al desen breeder ghescreven es int bouc van Judich ten eersten capittele ende ooc int bouc van Jonas. Item te deser voorseyder stede zo plaghen te resideerne in voorleden tijden de machteghe coninghen van Assirien, vanden welcken (322v) men vele leest in diverssche boucken, daer onder een was, gheheeten Salmanasar, die al dlant wan vanden tien gheslachten van Ysrael, tvolc ghevanghen leedende in Assirien, zomen daer af leest inden vierden bouc der Coninghen int xvii^e capitele, maer nu ter tijt es de zelve stede al te nieuten ende vervallen toot eenen cleenen doorpkin. Item ter voornoemder steden zo hilt Thobias zijne residencie als ghevanghen man den tijt dat hij leefde, ter welcker plecken al ghebuerde datmen van hem leest, te lanc om scriven. Ooc omtrent onder half dachvaert vander plecken daer de voorseyde eerst up de riviere van Tigris commen waren, wat ter slincker hand uppe naer tghebeerchte ten lande van Meden waert an, zo gheschiedet dat de jonghe Thobias vanden visch ghebeten was daer vooren af gheseit es, ende bij diere plecken zo plocht eene schoone stede te stane, ghenaemt Acharam, daer de voorseyde jonghe Thobias traude Sara, de dochtere van Raguel, welke stede in ouden tijden te heetene plochte Rages Medorum, also datte ghenoopt staet int bouc van Thobias int derde capittele. Noch wat noortoostwaert van Acharam zo stont in ouden tijden eene vermaerde stede, ooc int conincrijc van Meden gheleghen, ingheliken gheheeten Rages Medorum, ter welker stad de voornoemde jonghe Thobias ghesonden was van zijnen vader omme zulc ghelt tontfane als hij gheleent hadde een zijnen neve, gheheeten Gabelus, bijden welken dat blijct dat int land van Meden twee steden stonden, elc ghenaemt Rages Medorum, alzo Nicolaus de Lyra dat breeder verclaert (323r) up 't xi^e capitele des boucx van Thobias.³⁵ Item up dese voorseyde riviere zo en zijn brugghen, scepen noch ponten daermen mede over varen mach, mids dat daer int land qualic hout es omme ponten ende scepen te makene, ende al waert ooc zo datter ghereetscepe ware, zoude om niet zijn, want den stroom vander zelver rivieren zo stijf ende snel loopt, datmen de scepen noch de ponten nemmermeer weder jeghen stroom up

35 Nicolaus van Lyra was evenwel minder pertinent in zijn glosse op Tobias 9:3 (niet 11:3!) dan Zeebout hier van pas kwam: de tweede helft van die aantekening heeft hij ten onrechte niet gememoreerd. ‘(...) potest dici quod due erant civitates distantes in regno medorum eodem nomine nominate (...) et in una manebat raguel et in alia gabelus, velut aliter potest dici quod per nomen civitatis rages non solum intelligitur ipsa civitas sed etiam totum territorium illi subiacens civitati (...) et in civitate manebat raguel in loco vero territorii satis distante gabelus (...)’.

[p. 331]

ghecrighen zoude, zoot ten velen plecken inde Duutsche landen ende eldere ghebuert van ghelijcken. Maer men useert daer eene maniere van houderen, dat zijn vellen van beesten, al gheheel up gheblasen ende toe ghebonden oft blasen waren, ende die bindtmen vele deen an dandere naer dat tghewichte zwaer es datmen overvoeren wille, also zij daer toe wel weten naer de proporcie vanden houderen ende vanden ghewichte, daer over plancken legghende ooc daer toe ghemaect, ende zo de beesten, de coopmanscepe ende de lieden daer up staende, vloten nederwaert lancx den stroome, ghenouch ghelijc up den Rijn te vele plecken den wijn comt up de vloten. Ende alsmen zo over es ghevaren, zo breken de voorseyde weerclieden de coppelinghe van diere vlote, ydelende de houderen ende vellen vanden winde, ende voeren zo haerlieder gheveerte weder lancx den ouvere uppe toot daer zij weder laden willen, ende dat van nieus ghemaect zijnde, laden weder ander coopmanscepe, den stroom noesschende zo als te vooren. Zulcke manieren van veeren vindtmer zeer vele, die den coninc een onsprekelic goet jaerlicx (323v) weert zijn. In deser voorseyder manieren zo voeren de voorseyde ooc over als zij daer quamen.