Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VI, 2)

[E]nde naer dat de voorseyde dus te samen gheweest hadden te Lalissa, tvoorseyde ongheweerte overleden zijnde, zo ghinghen zij weder te scepe ende quamen zuutwaert teender plecken, ghenaemt (277r) Tortosa, de welke plach te heetene

[p. 285]

Ante Gradum of Acorides ende dede maken zomen seit een vanden zonen van Canaam, ghenaemt Aridus, corts naer de diluvie,⁹ bijder welker int ghebeerchte plach te stane eene schoone stede, ghenaemt Marabele, die als nu gheheel te nieuten es.¹⁰ Item Tortosa leit ronts omme in een goed vet land, met velen goeder weeden om beesten. Ooc zo staen daer omtrent vele scoonder bogaerden, alderande vruchten draghende, vervult met velen fonteynen, arrouserende ende verversschende de zelve bomgarden ende lochtinghen. Item buuten deser zelver stede alsomen gaen zoude naer Antiochen, zo heeft eene schoone keercke ghestaen, ter zelver plecken daer de alder eerste cappelle ghemaect was ter eeren vander ghebenedider Moeder ende Maghet Maria, ende fondeerde zomen daer seit Sente Pieter die heleghe appostel, als hij eerstwaerf reisde naer Antiochen,¹¹ hoe wel nochtans eeneghe zegghen, dat de alder eerste cappelle, ghemaect inde eere van Marien, stont ten nederdalende des beerchs van Carmelus, ter plaetsen daer de carmeliten - dat zijn Onse Vrauwe broeders - plaghen haer clooster thebbene, al eer 't Helich Land vanden machometanen ghewonnen was, alzo datte betuucht Josephus Anthiocenus int bouc De Perfecta Milicia Primitive Ecclesie capitulo xii^o, ende oec Armicanus in een sermoen dat hij maecte van Onser Liever Vrauwen.¹² Item onttrent vier mijlen van Tortosa zo leit eene plecke daer eene stede plocht te stane, ghenaemt Veelayne,¹³ daer bij up (277v) eenen beerch leyt een casteel, ghenaemt Margat, als noch redelic steerc, dat den heydenen vele quaets dede inden tijden van Godefroit van Bullion. Item van Tortosa reisden zij voort ter zee naer tpoort ende havene van Tripoli, dwelc zeer dangereus es om in commen, ghelijc de havene vander Sluus in Vlaendren.¹⁴ Te deser havene zo plocht in tijden voorleden eene schoone stede te stane, Tripoli gheheeten, die zo dicwilt gherooft ende ghedestrueert ghezijn hadde vanden kerstenen, als datse de heydenen verstelt hebben twee mijlen van dier maertsen ten lande waert up in vele beter maertse dan zij te vooren was. De welke zeer wel bewoont es van alderande volcke, wel also groot als de stede van Curtrijcke in Vlaendren, zo van ghelijcken ghebuert es vander stede van Damiaten in Egipten zo vooren daer af gheseit es. Maer nu ter tijt zo staen nochtans up de voorseyde havene, daer doude Tripoli plach te stane, groote huusen lancx der zee henen, ghenaemt magaziennen, daer de cooplieden haer coopmanscip in legghen ende doen bewaren. Ooc staen ter zelver plaetsen zes oft zeven steercke viercantte torren uuten water ghefundeert, eene cleene boochschoote verscheeden deen vanden anderen, waer toe men tooten eersten gaen moet met eender steenender brugghen ter zeewaert in, met vele boghen overwolven, ende de andere ligghen ooc meest al inde zee, wel ghestoffeert met engienen ende ghesellen van oorloghen, omme de scepen ende (278r) der cooplieden goed te bewarene. Item omme voort te sprekene vander stede van Tripoli, zo salmen weten dat diverssche steden zijn Tripoli ghenaemt, ghelijc als daer nu af gheroert es, Trijpoli in Barbarien dat ooc eene schoone stede es, ende Tripolij up de Zee van Marmajor bij Trapesonde gheleghen.¹⁵ Maer zonder twijfel dese neemt uute boven den anderen: daer es zo vriendelicke goede ghetemperde lucht, ooc zijnder zo groote menichte van schoonen bogaerden ronts omme, verchiert van aldertiere lieflicke vruchten, als dat een yeghelic vruecht daer in sceppen mach, ende es eene plecke vvan grooter coopmanscepen, want daer commen cooplieden van diversschen landen ende

9 Ontleend aan Burchardus, II, 23 en 25. Ante Gradum is wellicht, evenals Acorides, corrupt voor Antaradus, zoals Tartûs vroeger genoemd werd.

10 Bedoeld is de voormalige johannieterburcht Castrum Margath, tegenwoordig Markûb, Markab of ook wel El-Merkab geheten (Laurent, n. 109). Hij komt even verder opnieuw ter sprake.

11 Burchardus, II, 28.

12 Zie over deze aangelegenheid hoofdstuk VII van de inleiding.

13 Valenia of Balanea, tegenwoordig geheten Banyâs, een kustplaats op ong. 25 km ten noorden van Tartûs.

14 De verzanding van het Zwin begon in de 15^e eeuw; in de eerste helft der 16_e eeuw was het handelsverkeer over deze zeearm al nagenoeg onmogelijk geworden.

15 Het huidige Tirebolu aan de oever van de Zwarte Zee, op ong. 100 km ten westen van Trabzon.

[p. 286]

steden, als van Damasco, Alepo, Balebec, Aman¹⁶ ende van meer andere plaetsen daer omtrent gheleghen. Ooc tallen plecken daer omtrent vloeyen groote menichte van schoonen fonteynen, wel toot drien honderden toe, vervullende den meesten deel vanden huusen ende straten der voorseyder stede, ghemaect zijnde met busen ende goten van sultilen constelicken weercke, zom bekensaem zom niet, arrouserende ende waterende de voornoemde stede ende alle de bogaerden daer omtrent, die zonder ghetal zijn. Maer onder dander fonteynen zo esser eene omtrent den middewaert vander stede, de aldre overvloeyenste van watere, ghenaemt Fons Ortorum, vander welker vermaent staet int bouc van Cantica Canticorum int vierde capitel, nochtans dat Fons Ortorum ende Puteus Aquarum Vivencium diverssche wateren zijn, want dwater datmen nu naemt Puteus Aquarum Vivencium, dat staet wat zuutoostwaert vander stede (278v) van Tyrus, ghelijc vooren daer af ghesproken es.¹⁷ Ende men zal weten dat bijden overvloeyenden fon[teynen] ende wateren men de voorseyde stede mach doen bevloeyen, datmer qualic an ghecommen zoude. Oec inde zelve stede zo zijn meest alle de straten ghepaveert, in midden ghemaect met schoonen goten omme dluesen vanden watere van aldien fonteynen, ende zijn meest de zelve straten alle besaren, dat zijn plecken daermen van allen te coope vindt diesmen dijncken mach, boven ghedect datmer altijts drooghe onder gaet. Dese stede leit nu zeere bijden beerghe van Libano¹⁸; nochtans zo loopter een ander ghebeerchte tusschen beeden, datmen daer naemt tghebeerchte van Surien.¹⁹ Over twelc eene groote fonteyne gheconduiseert werdt, spruutende uuten ghebeerchte van Libano, bedwonghen met foortsen duer tdiepe dal dat tusschen beeden leit te moeten rijsene metter druust over tvorseyde ghebeerchte van Tripoli, dat al te vremde een dijnc es om hooren ende sien. Dese fonteyne werdt ghedeelt in vele wateren, eeneghe inde stede loopende, andere buuten der steden, ende eeneghe in diverssche huusen, daermen eenpaerlic suucker in weerct, dwelc zeer vremde es tansiene. Item men seit dat uut den beerghe van Libano oorspronc nemen twee schoone fonteynen, noortwaert loopende, die de riviere vander Jordanen maken.²⁰ Uuten zelven beerghe zo spruten noch twee andere schoone fonteynen, die beghinselen zijn elc van eender schoonder rivieren. De minste ende die naest der zee staet, es ghenaemt Abrana,²¹ vander welker mids den fonteynen ende (279r) beecxkins die met haer loopen ende vergaderen, beclijft eene redelicke riviere, die ooc Abrana ghenaemt es. Dese riviere neemt haren loop duer de stede van Tripoli, drouve van watere, goede visschen in hebbende, maer ten sommeghen tijden wast zoe zo hooghe, dat onttrent der steden groote schade gheschiet, welke riviere an eene groote brugghe sprietelt, vallende bij overvloeitheden over eenen steercken dicken muer toot in andere courssen ende loopen, daer bij vele water muelenen draeyen, ende buuten der steden zo versamen de zelve wateren weder in eenen loop ende valt zo hendelinghe inde zee. Item onttrent meer dan ten halven weghe van deser zelver rivieren, wat naerder der zee dan der stede, zo ghebuerdet dat in tijden voorleden Sente Eustacius verloes zijn wijf ende zijn twee kinderen, meenende die over dwater te draghene, danof deen wart ghenomen van eenen leeu ende dander van eenen wulf, ghelijc daer af breeder gheroert es in zijne legende.²² Item ende uuter andere fonteynen ende der meester, wat oostwaert staende vander fontainen vooren ghenomt, zo ghedijdt ende beclijft

16 Bedoeld is Hamâ in West-Syrië, niét Amman in Jordanië.

17 Tvoyage II, 10.

18 Bedoeld is de Anti-Libanon.

19 Bedoeld is de Libanon.

20 Burchardus, III, 5; cf. ook Tvoyage II, 44 dienaangaande.

21 Nahr Kadîsha oftewel Abû 'Alî.

22 Leg. Aurea, cap. 137.

[p. 287]

ooc eene schoone riviere, vele meerder dan de voorseide, ghenaemt Farfar, de welke loopt toot ande mueren van Antiochien, ende valt zo hendelinghe inde zee teender plaetsen, ghenaemt Soldijn, tanderen tijden ghenaemt Portus Symeonis, daer hier naer meer af ghescreven sal werden, van welken rivieren vele vermaent es ten vierden boucke der Coninghen int xv^e capittele.²³

23 Niet de Farfar of A'waj (die onder Damascus langs stroomt), maar de Orontes of 'Asi stroomt langs Antiochië en valt bij Samandag (‘Soldijn’) in zee. Overigens werden deze twee rivieren wel vaker als een en dezelfde beschouwd: zie bv. Jan van Mandeville, kol. 108. Portus Symeonis: de in de middeleeuwen gebruikelijke benaming van de monding van de Orontes: is ontleend aan II Paralipomenon 15:9. Het daar genoemde Simeon werd vereenzelvigd met Seleucia.