Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

[p. 276]

(V, 4) [De zoutwinning op Cyprus; Nicosia; Famagousta]

(268v) [V]uldaen hebbende vele van haren peregrinaigen, zo reisden zij naer eene plecke daer voortijts de stede van Salines plach te stane,²⁰ ende nu ter tijt noch stede noch doorp en es, maer al ghedestrueert, dat eene goede havene es daer ghemeenlic de pilgherems naer Jherusalem treckende, in Cypers landende, an commen, ende omtrent twee mijlen van daer ten lande waert in zo woonde een Veneetsiaen die daer tregement hadde vander salijne, dat eene plecke ende een lac es van souten watere, daer nochtans gheen zee water merckelic in en comt, dwelc mach groot zijn int ronde omtrent vive oft zes milen; in dit lac zo werdt ghewonnen al dat zout datmen daer ten lande besicht. Item de coopman ende de medecijn voorseyt hadden groote kennesse anden voorseyden Veneetsiaen, waer bij zij trocken logieren tzijnen huuse; daer rustende ondervraechden naer de condicie der voorseyder salijne ende bij wat middele datmen tzout daer maect, daer up hij seide datmer gheenen aerbeit ter weerelt toe en dede, maer verstorckelde alle jare inden zomere ten zekeren tijden. Te wetene (269r) inde wedemaent, hoymaent, ougstmaent ende in septembre, recht inder manieren oft eenich hijs ware, ende dat mids der grooter hitten der zonnen in dien lande regnerende, welke stuerckelinghe es goet zout, wit als een snee, eeuwelic duerende up dadt drooghe leyt, dat ghebesicht werdt alle dlant duere ende ghevoert in vele andere landen, zo dat die salijne alle jare wel weert es, zomen daer seit, twintich dusent ducaten. Item als men in dese salijne ende in dit lac weerct, zo moet men staen up groote, langhe laghen boven den yse ende der storckelinghe, want up den gront zo en mach niement staen omme dat hij zo dootlaachtich es. Van deser voorseyder salijnen zegghen eeneghe dat zij bij mirakelen ghecommen es. Te wetene, dat ter plecken daer nu de salijne ende lac es, in tijden voorleden plach te stane eenen costelicken wijngaert, toebehoorende eenen rijcken man, die teender tijt wijngaert ghesneden hadde, ende zommeghe wijndruven met hem thuuswaert bringhende, quam hem te ghemoete een arem lazerus meinsche, hem biddende om eenen cleynen druuf tac, up dwelke hij andwoordde: ‘Zij zijn vele te zout om heten’, ende ter stont dat gheseit hebbende, versanc den wijngaert. Men seit ooc daer ghemeenlic, dat inde stede van Salines de voorseyde lazarus begraven was, ter welker plecken men zijne sepultuere hier voortijts in goeder weerdicheden ende reverencien ghehouden heeft, maer wat van desen waer es, en es niet wel te wetene; eeneghe zegghen (269v) dat Lazerus daer zoude begraven zijn die Onse Heere God verwecte vander doot. Item men leest van deser voorseyder stede datse oud zijn zoude vander tijt dat deerste principale destructie van Troyen gheschiede, ende wart ghemaect van eene vromen prince, ghenaemt Telamon, die een vanden principalen was die de voorseyde stede van Troeyen hilp destrueren.²¹ De welke van Troeyen ghescheeden zijnde, met hem bringhende de schoone Exiona,²² zuster van Priamus den coninc, quam in Cypers, makende de voorseyde stede, ende wart eerst ghenaemt Salamijna ende naerderhand Salines zo vooren gheseit es. Item te deser voorseyder plecken es noch eene goede havene om scepen, ende es de havene vander stede van Nichosien, die wel van daer es dertich mijlen weeghs, zo datmen ooc de zelve havene als noch noumt de havene van Nicosien. Scheedende van Salynes, zo reisden zij naer Nicosien, de welke voortijts eene

20 Het plaatsje Salines was gelegen aan de baai van Lanarca; twee grote zoutmeren bevinden zich in de directe omgeving.

21 Een dubbele vergissing: a) onjuiste identificatie van de voormalige plaatsen Salines en Salamis, beide op Cyprus; b) onjuiste identificatie van Salamis op Attica, geregeerd door Telamon, en Salamis op Cyprus, gesticht door Telamons zoon Teukros. Zie Isidorus, IX, 2, 111 (die aldaar woordelijk Justinus, 44, 2, 2 navolgt) en Strabo, 14, 6, 4.

22 Hesione, door Hercules als bruid aan Telamon gegeven; cf. Ovidius, Metam., XI, 216-217.

[p. 277]

schoone, steercke stede gheweest heeft, wel alzo groot als Brugghe in Vlaendren, bemuert ende bevest, maer gaet zeere te nieuten zo datter binnen meer bogaerden ende lochtinghen zijn dan schoonder huusen, hoe wel datse nochtans ten sommeghen plecken redelic bewoont es ende zeer wel ghehuust; daer hebben in ouden tijden uutnemende schoone edeficien ghestaen, maer den meesten deel zijn al te nieuten. Daer staet een alte schoon clooster, int welke een rudder begraven leyt van bij Utrecht gheboren,²³ ghenaemt Mer Jan van Monfort, als noch daer ligghende in bloede ende vleessche vander tijt dat Godefroit van (270r) Bullion conquesteerde tland van beloften, daer hij mede was, ende werdt versocht van meneghen meinssche van verren landen, mids den menichfuldeghen mirakelen die tzijnen grave daghelicx ghebueren; dit zelve lichame heeft verloren een groot stic vleesch vanden aerme, twelke men daer seit uutghebeten zijnde bij een van zijnen gheslachte, ghebuert uut causen, dat de zelve begheerde te hebbene wat vanden reliken, ende hem ontseit wart, bij dien hem zelven begrootende. In dese stede zo hebben ghemeenlic gheploghen hare residencie te houdene de coninghen vanden lande van Cypers, want daer de beste lucht es van al dien lande, ligghende in eene vruchtbareghe, ghenouchelicke planure, ghenouch in midden vanden lande, ende es een eerdsbisscopdom.²⁴ Item ten tijden doen de voorseyde daer int land waren, zo was de conijnc Jacop zeere cortelinghe overleden der weerelt, maer de coninghinne woonde doen als noch daer met haren zone den jonghen coonijnc, die corts daer naer te Venegien ghevoert wart; daer zijnde wart ziec ende starf, bijden welken tconincrijc van Cypers ghecommen es inden handen vanden Veneetsianen.²⁵ Item dese coninghinne was gheboren van Venegien vanden gheslachte van Coerner, eene zeere gracelicke schoone vrauwe, jonc ghenouch, wat vetachtich, zeere ghenouchelic van conversacien, gheerne jaghende, vlieghende ende dansende, daer onderhouden met cleenen state ende wel ghewacht van niet te huwene up avontuere, God weet waer omme. Item noortwaert (270v) van Nicosien up de zee, ter zijden van Turkien, zo leit noch een zeer proper stedekin [me]t eenen steercken casteele, dat de steercste plaetse es van al den lande, ende daer eene schoone goede havene es voor scepen, ghenaemt Serines.²⁶

23 Onjuist: Röhricht, Beitr., II, 324, deelt op gezag van Von Vanotti, Geschichte der Grafen von Montfort und Weidenberg, 20, mee dat het een Zuid-Duitse edelman was: Johannes von Montfort (bij Bregenz) die in 1180 tijdens zijn terugkeer naar huis te Nicosia overleden is.

24 Het bericht in deze zin is ontleend aan Ludolf van Suchem, cap. 23.

25 Jacobus de Lusignan, gehuwd met Catharina de Cornaro, stierf in 1483. De machtsoverdracht aan de Venetianen vond plaats in 1489 en was dus reeds een feit toen Zeebout dit gedeelte van het reisverhaal aan het schrijven was.

26 Kyrenia.