Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(III, 14) [Bezienswaardigheden in en bij Cairo]

[O]m voort te commen ten propooste, in Alkayeren dus wat tijts ghesijn hebbende ende al tghuent voorscreven overleden, zo worden zij gheleedt wel een vierendeel van eender mijlen weeghs toot eender behuusder plaetsen, ligghende lancx henen ghestrect up de riviere van Nilus, daer ghenaemt Babilonia, maer en es niet daer den torre ghemaect was daer alle de talen der weerelt eerst begonsten, want die staet verder oostwaert, boven Arabien in Caldeen, bijder rivieren van Eufrates up trivierkin van Cobar,⁵⁷ ende es vele meerder dan twee steden van Curtrijcke metten voorboughen, maer en heeft noch poorten noch mueren. Tusschen Alkayeren ende deser vorseyder plecken staen hier ende daer vele schoone, diverssche huusen van ghenouchten ende andere, met schoonen lochtinghen ende bogaerden, ende vele schoone oratorien der heydenen, zo dadt al eene stede met Alkayeren schijnt. Item men seit daer voor waer, dat in dit voorseyde Babilonia in ouden tijden plaghen te woonene diverssche coninghen van Egipten, als de coninc pharao dien Joseph diende, welke coninc gaf den patriarke Jacop, vader van Joseph, ende zijnen gheslachten, als zij overmids der (177v) faminen ende dieren tijde uuten lande van beloften vluchten ende quamen in Egipten, tland van Gessen. Item insghelijcx zo woonde daer ooc een ander coninc pharao, onder den welken Moyses ten bevele Gods de kinderen van Ysrael uut Egipten leedde, die int vervolghen vanden zelven kinderen versmoorde met al zijnen volcke, paerden en waghenen inde Roode Zee. Ende in teeckene van dien zo toochtmen noch aldaer een wonderlic groot, vervallen ghestichte met grooten hoopen van steenen, twelke plaghen te wesene de coninclicke woonsten zomen seit.⁵⁸ Wat daer af es weet God, want anghemeerct datmen leest wat der contrarien inde Historie van Damiaten - ende insghelijcx Sanctus Jheronimus in Argumento super Jeremiam seyt ooc wat der contrarie, ende David maecter verhael af inden zauter als hij spreect vanden teeckenen ende mirakelen die Moyses dede ten bevele Gods voor den coninc pharao ende den kinderen van Ysrael, zegghende: ‘Coram patribus eorum fecit mirabilia in campo Thaneos’ - zo schinet dat de coninc woonde inde stad van Tampius.⁵⁹ Men toocht ooc aldaer in midden vander rivieren van Nilus ligghende een zeer

57 Ontleend aan Von Breydenbach, 50r, óf rechtstreeks aan diens bron Jacob van Vitry, p. 1128. Zie voorts aant. VIII, 24.

58 Onnauwkeurige lezing van Ludolf van Suchem, cap. 29. Sprekend over het Egyptische Babylon en over Cairo zegt Ludolf over deze laatste stad: ‘In ipsa civitate olim Pharao habitabat, quando persequebatur Hebraeos. In hac etiam civitate per Moysen et Aaron facta sunt prodigia et signa, de quibus testatur biblia’.

59 De mededelingen in deze zin zijn gebaseerd op een slordige lezing van Jacob van Vitry, p. 1143-1144. Ook de verwijzing naar Hieronymus is niet correct: hij spreekt over deze kwestie niet in zijn commentaar op Jeremias, maar op Isaias 9:30 (P.L., 24, 339). De psalm waarnaar verwezen wordt, is 77:12.

[p. 187]

proper heylandekin dwelke de heydenen heeten Carissius,⁶⁰ dat zo hooghe bedijct leyt ende bemuert, dat als de riviere van Nilus wast ende te haren hoochsten es, dat dwater den zelven heylande gheen schade doen en can, ende es eene de ghenouchelicste plaetse diemen dijncken mach, zeere wel behuust. Up deen hende daer de riviere metten stroome jeghens theylandt comt, staet eene schoone, costelicke moskea of gyemma (178r) - dats eenen tempel van Machomet - casteelwijs ghemaect, zeere steerc, met carteelen rontomme gaende. Ende up den point vanden zelven tempel zo staet eenen swaeren, steercken, grooten torre die den steercken stroom vander voorseyder rivieren breect ende theyland bescheeremt, want anders zoude tvoorseyde heyland wech ghedraghen worden vanden watere. An welken torre men pleecht alle daghe de mate te nemene vanden wassene der voornoemder rivieren, ende zoo den souldaen te draghene, zo hier naer noch breeder daer of ghescreven zal worden. Item ooc zo seitmen daer, dat in Alkayeren ende in Babilonien in tijden voorleden plaghen te stane wel vijf en twintich schoone kerstene kercken,⁶¹ daer af datter noch eeneghe in wesene zijn, aermelic onderhouden vanden kerstenen van dien lande, als Abassinen, jacopiten, Surianen, Armenianen, Jorganen ende andere, maer inde bewoonde plaetsen van Babilonien stater vele meer dan in Alkayeren. Eerst zo wardtmen gheleedt toot eender keercken die daer ghenaemt es le Cava Babilonis,⁶² dat ghenouch een proper zuverlicke keercke es, ende alsmer in comt ter rechter hand vanden choore omme gaende, zo staet eene cappelle met tien trappen neder gaende, hebbende drie pilaren omme tonderhout vanden verwelve, ter welker plecken zomen daer seit, Onse Lieve Vrauwe Moeder en Maghet wat tijts woonde doe zij ghevlucht was met Jhesus ende Joseph uuten lande van beloften in Egipten. In dese voorseyde capelle recht uute gaende, zo sietmen een gat inden muer staen, ghenouch oft eenen hoven (178v) ware, twelc eensdeels zuverlic verchiert es, al met marber steenen beleyt, ende in midden vanden zelven gate staet een cruusse inde steenen ghegrouft, ter welker plecken, zomen ooc seit, Onse Lieve Vrauwe plach haren zone Jhesum te beerghene als zij eenich quaet gheruchte hoorde, uut vreesen die zij hadde vanden jooden. Item wat ter zijden van desen gate, ter rechter hand, staet een maniere van eender cisteerne, daer Maria dicwilt plach te wasschene de douckerkins Ons Heeren Jhesu, inde welke cisteerne naerderhand vele lichamen van devooten persoonen ghewoorpen waren, die int voorseyde Babilonia ghemartiriseert waren voor tkerstin gheloove. Maer nu ter tijt es over dien put ghemaect tfautsoen van eenen halven hovene, zo datmer gheen watere meer uut gheputten en can; dese voorseyde plaetse metter keercken die werdt als noch daer ghehouden in grooter weerdicheden. Item van daer scheedende, zo worden de voorseyde gheleedt noch in eene andere schoone keercke, ghesticht inde eere ende weerdicheit vander glorieuser martelaresse Sente Barbelen, ende in die keercke gaende toot inden choor, zo toochtmen ter slincker hand, in eenen muer gheloken, een maniere van eender tomben met yserin trailgen, daer thooft vander zelver heleghe[r] maghet Sente Barbelen in leyt, ghenouch also versch oft maer cortelinghe af ghehauden en ware, dwelc men daer ooc houdt in grooter reverencien ende weerdicheden. Item van daer noch voort gaende, zo wordtmen gheleedt teender ander keercken, van buuten schinende een oudt, vervallen huus, die daer (179r) boven anderen in grooter

60 Gezira el-Rôda, met de befaamde nilometer op de zuidpunt.

61 Ontleend aan Poloner, 280.

62 Poloner, 280, noemt deze Koptische kerk van Abu Serge (St. Sergius): ‘domina nostra de Chana Babyloniae’.

[p. 188]

reverencien ghehouden es, ghenaemt Onser Vrauwen Keercke de la Columpna, zo gheheeten om een groot mirakel daer eens in voorleden tijden ghebuert, inder manieren zo hier naer volcht.