Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(III, 13)

[D]us te Alkayeren noch sejournerende, zo ghebuerdet datter tweerande ambassaden quamen van diversschen landen bijden souldaen. De eene ende deerste was dambassade vanden coninc van Napels,⁴⁸ daer ghesonden omme te tracteerne metten souldaen angaende den heylande ende conijncrijcke van Cypers, tzijns bastaerde zoons behouf, die aldoen woonde int hof des souldaens. Ende omme te bet te commene tsijnder meeninghen, zo sant de coninc den souldaen een schoon scip, gheladen met artillerien. Te wetene groote menichte van quirassen, bringandinen, gardebrassen, saladen ende andere hooftwapenen, van gorgieren, faelten, flanckaerts, yserin handscoens, groote (174r) menichte van stalin boghen, groote windaes boghen, handboghen, vele culluevrinen, haechbussen, serpentinen ende andere ghelijcke bussen, poers, loots ende abundancie van gheschutte toot elken dienende, ende onder dandere eene redelicke bombardeele, ooc ghestoffeert van poedere ende clooten zoot behoorde, in grooter menichte. Noch boven desen vele groote menichte van stocken van wapenen, als hallebaerden, goegen, barthaecsen, spieten, haessen, pertisanen, bijlen, javelijnen, demilanchen, rijzweerden, dagghen, hantzweerden, ende somme toutte van allen manieren van instrumenten ter wapene dienende. Van welken presente de souldaen ende andere heeren zeere verblijdt waren, maer de kerstene daer zijnde waren daer af verwondert, anghemeerct de excommunicacie, die onse heleghe vader de paus gheeft allen den ghonen die den heydenen sustineren van wapenen, zo daer af staet ten vijfsten boucke Decretalium, De Judeis et Saracenis, int cappittel Ad Liberandam.⁴⁹ De ambassade voorscreven te Alkayeren dus commen zijnde, al eer zij voor den souldaen ghinghen, zo deden zij bidden alle de kerstenen van onsen gheloove die inde

48 Ferdinand I (1423-1494). De gewetenloosheid en kwade trouw van deze vorst waren algemeen bekend.

49 Liber V, Titulus VI, Caput XVII van Decretalium Gregorii Papae IX compilatio verwoordt het verbod van Innocentius III op wapenhandel met de mohammedanen (1215). De volgende zinsnede uit de toelichting daarop heeft Zeebout vooor ogen gehad: ‘Ad liberandam terram sanctam: Excommunicamus praeterea et anathematizamus illos falsos et impios Christianos, qui contra ipsum Christum et populum Christianum Sarracenis arma, ferrum et ligamina deferunt galearum (...)’ (geciteerd uit: Boehmer-Richter, Corpus Juris Canonici, Lipsiae 1839, Pars II, col. 748-749). Honderd jaar later hernieuwde Clemens V dit decreet en hij noemde in de toelichting uitdrukkelijk het rijk der mammelukken (Boehmer-Richter, o.c., col. 1205).

[p. 184]

stede waren, met hemlieden thove te willen gane omme haerlieder gheselscip te meerderne, ende onder dandere zo waren de voorseyde mede daer toe ghebeden. Daerwaerts gaende ende te hove commende, zo vonden zij deerste principale poorte ghesloten, maer also saen alsmen wiste dat de ambassade daer was, zo wart zij open ghedaen, ende binnen zijnde, wart weder ghesloten. Item binnen inde poorte zo vonden zij eenen ammirael (174v) - dats een capitain van hondert glavien ten minsten - ende al zijn volc bij hem, wel ghestoffeert ende voorsien zo dat behoorde, die de poorte bewaerden, spelende ende makende alderande ghenouchte, der ambassaden gheene achte slaende, anders dan daer up siende; dese voorseyde poorte es binnen zo groot onder tverwelf, dat schijnt eene sale zijnde, rontomme behanghen met tapijtserien ende zijden lakene zeere costelic. Daer leden zijnde, quamen over eene plaetse toot eender ander poorten die zij ooc ghesloten vonden nemaer voor den ambassadeurs upghedaen was als boven, ende binnen zijnde, wart weder toe ghesloten, inghelijcken ghestoffeert van volcke van oorlooghen ende over een bet dan deerste. Die ghepasseert, zo vonden zij noch wel acht oft neghen poorten, deen naer dander al ghestoffeert met volcke van wapenen, steercker en steercker, altoos de poorten sluutende als de ambassaden duer waren. Dese alle leden zijnde, quamen up eene viercantte plaetse wel also groot, datmense inde lingde ende breedde qualic zoude moghen met eenen handboghe over schieten, die zo vul stont van grooten heeren dendaerden, ammiralen ende mammelucken, dat wonder was om sien, meest alle in witten lijnwade ghecleedt, schone ghelict, blinckende als eenen spieghel naer de costume van dien lande, alzo stille staende, datmer eenen meinssche niet en hoorde spreken, spughen noch hummen, ghemaect hebbende eene strate in regghe, daer de ambassadeurs moesten (175r) duer gaen met haren gheselscepe. Inde voorseyde plaetse commen zijnde, saghen onder den muer van eenen grooten huuse, meerder dan de sale te Brussel daer vooren af gheseit es, het mastabem des souldaens - dats tsiege roijael - hooghe onttrent eens groots mans lijngde, met grooten, breeden trappen upgaende, daer an stont een fris, jonc, rebust man met den eenen voete up de trappen, hebbende zijne hand an zijne sijmitere - dats zijn zweert - maniere makende oft hij hadde willen uut trecken, welc mastabem beleyt lach met schoonen, guldenen lakenen ende vele cussenen van diversschen soorten, up twelke de souldaen sat up een stoelkin, tfautsoen hebbende van eenen vrauwen preecstoel, van zelverin verguldt, onttrent onderhalven voet hooghe, ende over zijne luchter zijde zo lach up een cussen een bloot sweert met eenen guldenen buekeleere. Item over de rechter zijde des voorseyts siegen zo stonden gherecht vier oft vijf groote, hooghe mastboomen, daer an ghespreet de maniere van eender halver tenten om den souldaen schauwe te gheven, onder twelc saten ooc alle de raedslieden, secretarissen, cleercken ende andere scriveinen, elc naer zinen staet in schoonder ende goeder ordonnancien. Dus inde plaetse voorseyt commende, den souldaen eerst siende, zo knielden de ambassadeurs neder, de eerde cussende, ende insghelijcx zij alle die met hemlieden waren, toot vier reysen toe, ende als zij den souldaen naer waren up twalef scerden, zo waeren zij alle stille (175v) doen staen, hemlieden consent ghevende te zegghene overluut hare bootscap daer omme zij daer commen waeren, dwelc zo ghedaen was bij een vanden ambassadeurs daer toe gheordonneert.

[p. 185]

Maer niet ghenouch zijnde, ter stont naer dat de ambassadeur de openinghe zo ghedaen hadde, zo nam de groote trousseman vanden souldaen, ghenaemt Antale Gaverdijn,⁵⁰ de zelve redene die daer vertoocht was, ende seidse ooc overluut in Arabisque sprake eenen heere, ghenaemt Nader Casse,⁵¹ die omtrent drie scherden over de luchter zijde naerder den souldaen stont, welke heere een officie heeft ghenouch als een canchelier. Dese heere seidt noch voort eenen anderen die ooc omtrent drie scherden naerdere den souldaen stont, daer ghenaemt Hassenbec Lemijerkebier,⁵² ende dat es ghenouch de upperste die bijden souldaen es ende thooft van alden ammiralen. Als dese voorseyde de openinghe ghehoort hadde, ghijnc toot an tsiege daer de souldaen up sat, ende nietjeghenstaende dat de zelve souldaen al bescheedelic de voorseyde redenen ghehoort hadde, nochtans zo verhaelde hij hem die wedere overluudt, in zulker wijs alsse bijden anderen gheseit hadde gheweest. Waert ooc dadt zo ghebuerde, dat eenich vanden voorseyden tween heeren absent waren, zo zijnder noch twee andere die dan de openinghen pleghen te ontfane, danof deen ghenaemt es le dendart, ende es ghenouch ghelijc eenen conestabel van Vranckerijcke, hebbende tgheheel last ende bewaernesse van alder frontiere, vanden volcke van wapenen, van alden (176r) steden ende sloten, ende de administracie van alder oorloghen. Dander heere es ghenaemt le cattibyssar⁵³ de welke ghenouch es als een argentier tresorier of financhier, bij welken vier heeren meest alle dland vanden souldaen gheadministreert ende gheregiert werdt. Als de souldaen de voorseyde openinghe dus ontfaen hadde, eer hij daer up eeneghe andwoorde gaf, zo ghebuerde daer eene sake zeer nieuwe om ansien, maer scheen ghenouch fait avisé, om te tooghene de groote justicie diemen daer in dien lande heedt houdende. Want de zelve souldaen dede voor hem bringhen twee mammelucken daer groote clachte over commen was, die hij ter presencien van al dien heeren ende bijstanders dede ontcleeden ende smijten met gheerden van dadelboomen onder thol van haerlieder voeten, onder haerlieder ocxelen, ende up haren heers naer de executie van dien lande. Ende binnen der tijt datmense dus slough, zo dochte den souldaen dat de eene van die dexecucie dede, niet stijf ghenouch en smeet, meenende dat hij duer de vingheren ghesien hadde; bij dien deden ter stont ooc ontcleeden ende orribelic met den zelven gheerden slaen ghelijc den anderen, zegghende: ‘Dus wilde ic ghesleghen hebben’, ende zoude vele zeerder ghesleghen hebben ghesijn, en hadden ghedaen de heeren die daer onttrent stonden, ende ooc de ambassadeurs diere vooren baden, mids welken de souldaen dede up houden van smijtene. Dit overleden zijnde, zo gaf de souldaen zelve andwoorde overluut, zonder eenich beraet of vertrec daer up te nemene (176v), ende dat gheschiet wesende, zo namen de ambassadeurs oorlof, ende moesten wech gaen al deinsende, vierwaerf de eerde cussende zo zij int commen ghedaen hadden. Item dandere ende de tweeste ambassade die daer quam ten zelven tijden, was ghesonden vander coninghinne van Cypers,⁵⁴ ende brochte tribuut dat de zelve coninghinne alle jare den souldaen gheven moet, ende dat van tween jaren verachtert, twelke loopt alle jare zeven duust ducaten. Ende als de voorseyde ambassade ooc voor den souldaen gaen zoude, zo waren weder alle de kerstenen vermaent met te gane omme tgheselscap te vermeerderne. Int casteel commende, zo vonden zij al tselve dat de andere te vooren ghevonden hadden, houdende inghelijcken alle

50 Zie aant. III, 21.

51 Het eerste woord is Ar. Nadhîr: aanzegger, waarschuwer; het tweede wellicht een eigennaam.

52 Zie aant. III, 34. Misschien gaat in ‘hassenbec’ de naam Esbek schuil. Deze Esbek had in 1471 Shâh Suwâr verslagen in diens oorlog met Kâ'itbey; zie de desbetr. aant. bij Tvoyage VI, 18.

53 Mogelijk een verbastering van Ar. al-Kâtib al-sirr: privé-secretaris.

54 Catharina de Cornaro, weduwe van de laatste koning van Cyprus, Jacob II. Zie ook de slot-passage van Tvoyage V, 4 en de aant. aldaar.

[p. 186]

de manieren ende seremonien bijden anderen te vooren ghehouden. Dus de voornomde ambassade gheexpediert zijnde ende veraccordeert vanden penninghen, zoo ghebuerder een zeer proper sake om sien, want de souldaen sant der voorseyder coninghinnen een gulden cleet, ghemaect naer de heydensche maniere; ooc sant hij haer een uutnemende schoon paert, een vergulden sweert ende twee vergulden spooren, met zulken seremonien als daer toe dienden, ende dit doet hij telker betalinghen,⁵⁵ in teeckene dat hij houdt de coninghen oft coninghinnen van Cypers voor zijne slaven, alleene trijcke besittende bij zijnen ghedooghe.⁵⁶ Ooc zo wart de principael ambassadeur ghecleedt met een van tsouldaens cleederen. Ende oorlof ghenomen hebbende naer de maniere zo vooren gheseit es, wart de (177r) voorseyde ambassadeur metter ghiften vander coninghinnen openbaerlic met diversschen heeren te zijnen logiste ghebracht met triumphen.

55 De schenking van een koninklijk gewaad en een paard schijnt het eerst in 1427 te zijn geschied, toen koning Janus van Cyprus ontvoerd was naar Cairo. Voor een losgeld van 300.000 dinar werd hij weer vrijgelaten, kreeg de bovenvermelde geschenken en mocht naar Cyprus terugkeren, voortaan echter als vazal van de sultan aan wie een jaarlijks tribuut van 20.000 dinar betaald moest worden (Muir, 140-141).

56 Vgl. wederom de slotpassage van Tvoyage V, 4. Kennelijk is déze mededeling vóór 1489 en dié ná dat jaar neergeschreven.