Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

[p. 131]

(II, 49) [Naar Hebron en de Dode Zee; terug naar Jerusalem]

(136r) [T]sanderdaeghs zeer tielic zo schieden zij van daer, met hem nemende twee mammeluucken, goede vriende vanden broeders van Montesyon, want zonder hemlieden en hadden zij nemmermeer te dien tijden vanden Arabianen duer gheraect. Dus wat ghereden hebbende, latende den wech van Ebron ter slincker hand, rijdende ter rechter hand up naer een hooch ghebeerchte, ghenaemt Jebel Betacarum,⁴⁰⁴ up twelke in tijden voorleden eene stede plach te stane, Rama ghenaemt, maer en es Rama bij Jaffe niet. Desen voorseyden beerch es zo hooghe, datmen van daer bescheedelic siet vele deelen int land van Arabien, al tooten berghe van Sir. Insghelijcx zo sietmen van daer ooc de Doode Zee ende alle de boorden vander Zee Mediterranen daer 't Helich Landt up leyt. Van deser plecken voort rijdende, zo comt men teender plaetsen daer tanderen tijden een groot gheveerte gheweest heeft, maer es nu al te nieuten toot eenen grooten doorpe, ende es de plecke daer de bespiers van Josue ten beghinsel van zijnen conqueste slands van beloften den wijn druuf ghecreghen, zo groot datter twee persoonen an draghen moesten, gheheeten Nehelestel oft Torrens Botri, ghelijcmen daer af (136v) leest ten boucke van Numeri int xiii^e capitele. Ende noch voort rijdende, zo comt men in een ander hooghe ende quaet ghebeerchte, daer men eenen langhen tijt in rijt toot datmen comt an een onvruchtbarich desert, ligghende int afbreken vanden voorseyden ghebeerchte, ter welker plecken Sent Jan Baptiste zijne tweeste penitencie dede, daer een schoon clooster plach te stane dwelc nu zo vergaen ende vervallen es, datmer gheen bescheet af ghesien en can. Item van danen voort rijdende, zo begonsten zij te commene in wat beteren wech dan zij ghereden hadden, ende quamen bij eender plecken, ghenaemt Crach oft Sophor, dat inden tijt als dlant van beloften placht inder kerstenen handen te zijne, een de steercste stede was van al dien houc lands, zo datmen van daer tooter Dooder Zee dlant vry hilt, dat de Arabianen daer nieuwers onttrent en dorsten commen. Van danen voort rijdende, zo laetmen ligghen ter eender zijde tdesert van Cades, dat de heydenen heeten Cuwata, insghelijcx tghebeerchte van Carmelus daer Nabal woonde met zijnder huusvrauwen Abigail, maer niet Carmelus bij Achon, daer vooren af gheseit es. Te desen beerghe ghesciede tghuent dat ghescreven staet inden eersten bouc vanden Coninghen int xxv^e capittele, te wetene dat David naer de doot van Nabal traude Abigail tzijnder huusvrauwe. Item noch voort reysende eenen verren wech, zo comt men tooter ouder stede van Sente Abraham, de welke men ooc Ebron naemt, ende wart vanden heydenen gheheeten Callil,⁴⁰⁵ daer zij dien nacht logierden ten (137r) huuse van eenen heydenen die tanderen tijden officier gheweest hadde te Jherusalem, groot vriend zijnde vanden broeders in Montesyon, de welke in dien tijt ooc officier was van Ebron, die hemlieden al te goede chiere dede ende groote vriendscip bewijsde, want tallen plecken rontomme Ebron gheleghen daer zij naer vraechden ende wesen wouden, beweechde hij hemlieden, zelve mede treckende, anders hadden zijer qualic connen ghecommen, nietjeghenstaende dat zij nochtans twee mammelucken vanden souldaen met hemlieden hadden, mids dat de heydenen van daer omtrent al te qualic den kerstenen ghelijden ende ghesien moghen. Item dit voorseyde Ebron plocht eene schoone, groote stede te zijne ende es

404 De in I Macc. 6:32-33 en bij Flavius Josephus, Joodse Oudheden XII, 9, 4 genoemde vesting Bethzachara. Het is het huidige Beit Skâria (Dict. de la bible, s.v. Bethzachara).

405 Hebron werd door de kruisvaarders genoemd: Castellum (of: Praesidium) ad sanctum Abraham (Dict. de la bible, s.v. Hebron). Het Arabisch epitheton voor Ibrahim (Abraham) is: El Khalil er-Rahman (vriend van God). Vandaar het toponiem El Khalil (Vilnay, 171).

[p. 132]

als noch eene goede, behuusde plaetse, ligghende in eene schoone, lievelicke valleye, zeere wel bewoont, want daer leyt een groot peregrinaige van allen manieren van nacien van volcke. Te wetene van kerstenen, van joden ende van heydenen, die daer commen versoucken de graven ende memorien vanden ouden patriarken, te wetene van Abraham, van Ysaac ende van Jacop. Item tsanderdaechs naer dat zij te Ebron commen waren, zo worden zij gheleet wat buuter stede teender plecken, ghenaemt Ager Damascenus, van welker eerden, also de meester der historien⁴⁰⁶ bescrivende es super Genesim, Onse Lieve Heere sciep ende maecte den lichame van Adam den eersten meinsche; desen ackere en es niet zeer groot maer es ghenouch viercandt. Daer plach te stane eenen grooten hooghen steen, ghenouch ter plecken zomen seit dat Adam (137v) ghescepen was, den welken de oude vaders daer ghestelt hadden te diere memorien, maer nu ter tijt zo hebben de heydenen dien uutghedaen ende ghebroken, ende leyt daer an eenen cant vanden voorseyden veldekin. Item men seit daer, zo wat putten datmen maect oft graeft inden voorseyden ackere, oft wat eerden datmer af draecht alzo de pilgherems ende andere dicwilt doen, datmens thenden vanden jare niet gheware en wert;⁴⁰⁷ nochtans zo en eist gheen santachteghe eerde die zoude moghen metten winde toe driven, maer es zeer vaste, steerc ende vet anclevende. Van danen worden zij gheleedt, al buuten Ebron omme, teenen beerghe wat hoochachtich, ter plecken daer Adam ende Eva beweenden de doot van haerlieder zone Abel, hondert jaer lanc, also daer af ghescreven staet in Historia Scolastica super Genesim⁴⁰⁸ ende es eene cleene speluncke daermen in gaet zonder trappen, omtrent eens mans linghde diepe, anders gheen lucht hebbende dan door tgat daermen ingaet. Up elke zijde es de maniere van eenen verheven saercke omtrent kniemaels hooghe, up de welke dat Adam ende Eva plaghen te sittene ende ligghene in rauwe ende penitencien zo men daer seit; daer bij staen ooc twee cisternen. Ende recht daer vooren jeghen overe staet een maniere van eenen cappellekin daer Abraham ende Ysaac zijn zone eerst besneden worden, alsomen daer af leest ten boucke van Genesis int xvii^e capitele. Ter welker zelver plecken ghebuerde tghuent dat ghescreven staet in Genesis int xviii^e capittele. Te wetene dat toot Abraham quamen drie (138r) inghelen daer hij voor zijn duere sat, de welke hij alle drie ansach, ende anbat maer den eenen, daer af men seyt: ‘Tres vidit et unum adoravit’.⁴⁰⁹

406 Bedoeld is Comestor, wiens Hist. Scholastica, Lib. Genesis, cap. 24, Zeebout hier kennelijk op het oog had.

407 Eugesippus, 991, of Jan van Mandeville, kol. 57, maar ook Burchardus, IX, 24.

408 Nl. in cap. 25 van dat werk en in de ‘additio’ (P.L., 198, kol. 1076).

409 Waarschijnlijk ontleend aan Eugesippus, 991: ‘(...) tres angelos vidit, et unum adoravit (...)’.