Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 31) [Naar Bethanië, Jericho en de Jordaan]

[T]sanderdaechs zeer tilic zo worden de voorseyde pilgherems weder gheleedt ter plecken ghenaemt Asseldemach, ghenouch naer den wech oftmen gaen wilde naer Bethleem, maer sloughen neder ter slincker handt duer eene valleye, latende ter rechter handt thuus daer den raed ghehouden was (107r) omme Onsen Heere ter doot te bringhene. Ende dus vort gaende, zo comt men ter plecke van Asseldemach of Gods Ackere, die naerderhandt gheordonneert heeft ghesijn om de pilgherems te begravene die te Jherusalem steerven zouden, ghelijc daer of staet in devangelie van Sente Matheeus int xxvii^e capittele. Dese voorseyde plecke es ghenouch viercandt verheven steil uut eender steenrotsen, over deen zijde ghemetst boven met neghen gaten, daermen bescheedelic duer siet ligghen de doode lichamen, binnen ghenouch de maniere zijnde van eender dieper vouten; werdt ghehouden vanden kerstenen Armenij, de welke vanden souldaen die vryhede vercreghen hebben, dat daer niement begraven en mach werden dan zijlieden, ten ware bij haerlieder dancke ende wille. Maer omme een cleene sake zo consenteren zij alle nacien van kerstenen daer te begravene, uutghenomen den Jorgianen, dien zijt niet consenteren en zouden omme gheenderande ghelt ofte ghifte mids den grooten nijde tusschen

[p. 106]

hem beeden wesende. Item van daer voort gaende wat dalende, zo comt men toot eender schoonder valleye, alomme vul lochtinghen staende met alderande goede cruuden, daer gheheeten de valleye van Syloe, daer in over de zijde te Jherusalem waert es de plecke daer Ysayas de prophete duer ghesaecht was met eender hautender saghen,²⁸⁰ daer als nu eenen boom staet met eenen sittene; es oec daer bij de plecke daer de appostelen, ghevloden zijnde naer Ons Heeren doot, weder vergaderden ende ghinghen zoe van daer bedectelic tooten huuse ende ten beerghe van Syon, daer zij tpaeslam (107v) met Jhesus haren meestere gheten hadden.²⁸¹ Item rechts daer bij es de maniere van eenen cleenen, viercanten vivere, gheheeten Natatoria Syloe, daer voortijts een cloostere up ghestaen heeft maer es nu al ghedestrueert. Van daer recht voort gaende niet zeer verre, zo comtmen noch toot eender ander wateringhe, hier voormaels ghenaemt Fons Syloe, de welke loopt onder eenen grooten beerch toot in Natatoria Syloe voorseyt. Te deser wateringhe plochte Maria de Moeder Gods dicwilt de douckelkins te wasschene van haren ghebenedijden kinde.²⁸² Item daer staende ende recht uute siende naer de Doode Zee, zo sietmen ligghen eene schoone valleye, daer Salomon dede met grooter eeren verheffen den afgod Maloch, den welken hij anbat ende dede anbidden ter liefden van zijnen boele, zo daer af staet inden derden bouc der Coninghen int tweeste capittele, welke valleye gheleghen es tusschen tween beerghen, waer af den eenen ter rechter handt gheheeten es Mons Gijon, up den welken dat eerst ghesalft was Salomon omme coninc te wesene van Ysrael van Nathan den prophete ende Sadoch den priester, daer men siet als noch eenen boom staen, ghelijc van desen staet ghenoopt ten derden boucke vanden Coninghen in deerste capittele. Ende den beerch ter slincker hand es ghenaemt Mons Offensionis, daer up plocht te stane een schoon pallays, in twelke woonde talder bemintste boel van Salomon, duer wiens liefde hij zijnen God liet ende anbat afgoden zo vooren gheseit es. Noch altoes voort upwaert gaende, zo comt men ter plecken daer Judas de verradere plocht te woonene, bijder welker staet eenen boom, diemen seit dat ter zelver plecken staet daer den boom stont daer hem Judas an verhijnc uut (108r) desperacien dat hij zijnen meester vercocht hadde, waer af staet inde evangelie van Sente Matheeus int xxvii^e capittele. Item noch voort bet upwaert gaende, latende den beerch van Oliveten wat ter slincker handt, zo comt men te Bethanien, twelc een groot doorp plocht te zijne daer Onse Lieve Heere dicwilt te converseerne plach ende te vernachtene bij zijnen lieven vriendekins. Daer zijnde, zo comtmen eerst ter plecken daer Lasarus verwect was vander doot, ghelijc daer of staet in devangelie van Sent Jan int xi^e capittele. Ter welker plecken eene schoone keercke ghestaen heeft, die de heydenen verandert hebben in een van haerlieder moskea, tempel oft jemme,²⁸³ daer inne zij zeer qualic eeneghe kerstene laten commen, dan omme eenen goeden drijnc penninc, ende zomen ter voorseyder plecken in comt, recht uut siende, es de stede daer Onse Behoudere Jhesus stont als Hij Lazarum anriep, zegghende: ‘Lazare, veni foras’, ende was den choor der zelver keercken; daer es aflaet van sonden ende van pijnen, ende toot allen anderen plecken voorseit es te verdienene pardoens zeven jaer ende zeven carrijnen. Noch wat voort ten vorseyde dorpe waert in gaende, zo comt men ter plecken daer Symeon Leprosus te woonene plochte, daermen als nu gheen bescheet af en siet. Te deser plecken gheschiedet dat Maria Magdalena de tweeste rey-

280 Dit zeer oude en wijdverbreide verhaal over zijn gruwelijke dood, dat door de meeste kerkvaders aanvaard werd, schijnt zijn oorsprong te vinden in een apocrief geschrift uit het einde der eerste eeuw, Ascensio Isaiae, 63.

281 Ook volgens Poloner, 238.

282 Eveneens bij Poloner, 238.

283 Zie aant. I, 23.

[p. 107]

se Jhesum Christum salfde, dwelke Judas zeere benijdde, daer uute ghenouch occasie nemende Onzen Lieven Heere Jhesum te vercoopene also daer af ghenoopt staet in devangelie van Sente Luuc int vii^e capittele, ende van Sente Matheeus int xxvi^e capittele. Niet verre van daer es de plecke daer Martha plocht te (108v) woonene, de zuster van Lazarus ende van Maria Magdalena, ende daer Ons Behouder Jhesus meest plocht te logierene als Hij te Bethanien quam.²⁸⁴ Scheedende van Bethanien, zo wortmen gheleedt wat omme draeyende naer den beerch van Oliveten, ende in talder upperste vanden beerghe staet als noch eene ronde keercke, wat vervallen, in midden hebbende eene schoone, ronde cappelle, in welke eenen wit grauwen steen leit int pavement, daer Onse Lieve Heere up stont, verresen zijnde vander doot, als Hij upwaert voer ten hemele, in welken steen men noch siet de prente van zijnen rechteren voete, also van al desen breedere bescreven es inde evangelie van Sente Maerc int leste capittele, ende inde Weercken der Appostelen int eerste capittele. Daer heeft ooc hier voormaels ghestaen een rijc cloostere, dat ghelijc der keercken vervallen ende te nieuten es, maer den meesten deel staet noch. Van daer sietmen bescheedelic den tempel Salomons ende insghelijcx de stede; daer es te verdienene aflaet a pena et a culpa, maer ten anderen voorseyden plecken en es maer aflaet zeven jaer ende zeven carrijnen. Item up den houc van deser voornoemder keercken, ter Dooder Zee waert, es eene cappelle diepe neder dalende xix trappen, daer inne eene zuverlicke tombe ende sepultuere es van eender helegher vrauwen, ghenaemt Pelagra,²⁸⁵ als nu een oratorie vanden Mooren. Niet verre van daer, recht uut gaende, es de plaetse daer de appostelen Ons Heeren maecten ende ordonneerden den Credo in Deum.²⁸⁶ Ende recht daer bij, wat dalende te Jherusalem waert, es de plecke daer Ons Lieve Heere den Pater Noster leerde zijnen apostelen, in zulker manieren als Sente Matheeus bescrijft in zijn vi^e capittele. (109r) Item de plecke daer den Credo in Deum ende den Paternostre ghemaect waren, heeft voortijts al bevaen gheweest in eene keercke, maer nu eist al te nieuten. Daer bij, ter eender zijden up den wech, es eenen grooten steen wat verheven, daer Ons Behouder Jhesus zijnen appostelen leerde de acht salicheden der zielen, alzo daer of staet in devangelie van Sente Matheeus int v^e capittele.²⁸⁷ Item wat neder dalende naer Torrentem Cedron es de plecke daer de Moeder Ons Heeren plach te rustene, als zoe ghevisenteert hadde de heleghe plecken daer haer ghebenedijde Zone plocht te leerene ende mirakelen te doene, ende daer Hij zijn bitter pijne ende passie gheleden hadde; te dier plecken leit ooc eenen grooten steen wat verheven teender memorien.²⁸⁸ Item niet verre vanden beerghe van Oliveten, wat ter rechter hand zomen naer Jherusalem siet, es de plecke gheheeten Bethphage, van daer Ons Behouder Jhesus up den heleghen Pallem Sondach sant twee van zijnen discipulen te Jherusalem omme de ezelinne ende haer jonc, daer mede Hij reet te Jherusalem, vanden welken ghepropheteert was van Zacharias int ix^e capittele zijnder prophecie, ende oec ghelijc daer af de gheschiedenesse ghescreven es in devangelie van Sente Matheeus in 't xx^e capitele. Item wat ter rechter handt vanden beerghe van Oliveten up een cleen beerghelkin, niet verre deen vanden anderen met eender cleender valleye tusschen beeden, es de plecke ghenaemt Cleen Galilea, vander welker men seit: ‘Precedam vos in Galileam’.²⁸⁹ Noch voort dalende naer Jherusalem inde zelve valeye, es de plecke daer Onse Lieve Heere sant zijnen hemelschen inghel toot der

284 Deze vereenzelviging van a) de zondares; b) Maria van Bethanië (zuster van Martha); c) Maria Magdalena heeft Zeebout uit Leg. Aurea, cap. 95 kunnen overnemen.

285 De H. Pelagia liet haar mondaine leven in Antiochië achter zich en trok zich als kluizenares terug op de Olijfberg (Leg. Aurea, cap. 168).

286 De zogeheten geloofsbelijdenis der apostelen.

287 Ook Poloner, 236, situeert deze geschiedenis bij Jerusalem. Tegenwoordig wijst men daarvoor de ‘Berg der zaligheden’ in Galilea aan.

288 Dit bericht leest men ook bij Poloner, 236.

289 ‘Ik zal u voorgaan naar Galilea’ (Matth. 26:32 en Marcus 14:28).

[p. 108]

reinder (109v) Moeder ende Maghet Maria, haer bootschepende hare hemelvaert, oec haer sendende den pallem tac, ghelijc daer of ghescreven staet in eene historie van harer upvaert;²⁹⁰ te deser plecken heeft oec in tijden voorleden eene schoone keercke ghestaen die nu al vervallen es, ghelijc dat meest alle de edeficien zijn, in dien landen gheleghen. Item voort neder dalende omtrent den halven wech, es de plecke daer Ons Lieve Heere weende up de stede van Jherusalem, als Hij daerwaerts reet up den heleghen Pallem Sondach, voorsiende hare groote destructie, alzo daer af staet in devangelie van Sente Luuc int xix^e capittele. Item tallen desen vorseyden plecken es aflaet zeven jaer ende zeven carrijnen. Naer datmen dit al overleden es ende neder ghedaelt ten grave van Marien der Moeder Ons Heeren int dal van Josefat daer vooren af gheseit es, latende Jherusalem ende den tempel ter rechter handt, zo comt men weder int cloostere vanden beerghe van Syon daer vooren af gheseit es.

290 Nl. Leg. Aurea, cap. 117.