Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 26)

[D]us in Goeden Vridaghe smorghens commen zijnde inden tempel vanden Heleghen Grave metgaders grooter menichte van diversschen secten van kerstenen, de welke van verren landen daer alle jaere commen ten zelven Goeden Vrydaghe, zo onse kerstenen doen costumelic inden zomere, zo bleven zij alle ghemeenlic daer inne toot Paeschdaghe onttrent der noenen, elc zijne devocie doende, ter welker tijt men siet de generale processie van allen den vremden nacien ende secten van kerstenen die inder weerelt zijn, elc up hem zelven gaende in ordonnancien naer haerlieder costume, metten costelicsten juweelen ende cleederen die elc dan ghecrighen can, ende gaen zo drie oft vier waerf binnen den zelven daghe inde keercke rontomme den cappellekin vanden Heleghen Grave, makende zo vremde houffeninghen, manieren ende ceremonien te Gode waert, van vremden sanghe, (100r) van onghehoorden ghelude van instrumenten, van luden sonen, van roupene diverssche oude gesten ende van devote manieren met den leden, dat alle meinsschen van onser maertsen, dat noynt ghesien hebbende, daer af verwonderen zouden, want eeneghe doen haerlieder processie, schijn makende meer van loopene dan gheordonneert te gane, alle ront toot eenen hoepe, also wel priesters als leecke, vrauwen, kinderen als mans over hoep singhende diverssche vremde sanghen vander verrisenesse Ons Heeren, hebbende zeer vele wierooc vaten, al behanghen met cleenen bellekins, twelc al te samen zo groot een gheluut gheeft, datmer noch en hoort noch en siet.²⁵¹ Men siet daer noch eene andere maniere van kerstenen, oec in haerlieder processie toot eenen hoope gaende, vrauwen ende mans te samen, maer haerlieder overste priester gaet in midden onder een cleen proper pauweljoenkin datmen met eenen instrumente boven hem draecht, hebbende alle meest inde handt langhe, viercantte houtkins, wel zeer ghebacken, met cleenen hamerkins daer up slaende naer acoort, daer up zijnghende al te samen over hoep, welc gheluut ghenouch soete gaet, maer es zeer vremde om hooren.²⁵² Andere gaen in haerlieder processie met tween of met drien hoopen te samen, dicwilt plat

251 De eerste secte die ter sprake is gekomen, is die der Abessijnse christenen. Vgl. Tvoyage I, 6 over hen.

252 Bedoeld zijn de jacobieten. Vgl. Tvoyage I, 6 over hen.

[p. 100]

ter eerden vallende ende die cussende, al roupende ende al sijnghende, priesters mans, wijfs ende kinderen al overhoep, met eender roerender tonghen ende bevender kele, ende (100v) metten handen te samen cloppende, dwelc al te wonderlic om hooren es.²⁵³ Item daer zijn ooc andere kerstenen, doende haerlieder processie ghenouch al danssende ende al springhende hant an hant, maer gaen in drien hoopen; in midden gaen haerlieder priesters, draghende de evangelie boucken up haer hooft, zeer costelic verchiert met dierbaren ghesteenten, hebbende oec in elken hoep een pauweljoenkin daer hare priesters onder gaen, al vul bellekins hanghende, zo rasch drayende, datmen nauwe ghesien en can wat wesen wilt;²⁵⁴ vele andere vremde manieren men daer siet, te lanc om scriven. Maer de broeders de Monte Syon mids den pilgherems die doen daer jeghenwoordich waren, ende oec de kerstenen vander secte vanden maroniten deden hare processie te samen in oordenen naer de maniere van desen lande. Item alle dese voorseyde kerstenen van over zee, uutghedaen onse kerstenen, die houden voor waer, dat de lampte de welke in midden vanden Heleghen Grave hanct, alle Goede Vrydaghe van tselfs uutgaet, ende dat zij weder des Paesschedaechs van selfs ontsteect metter verrisenessen Ons Heeren.²⁵⁵ Ende dan es daer zo groot ghevecht ende gheroup, dat onredelic es in zo heleghe plaetse te moghen gheschiene. Want sommeghe worden de beenen ontwee ghesmeten, sommeghe de aermen, ende eeneghe zo ghequetst dat zijre af steerven, ende en daden de heydenen die dan inden tempel des Helichs Graefs in grooter menichten gheordonneert zijn, om zulc ghevecht te belettene (101r), zij zouden deen den anderen met grooten menichten doot slaen, want elc even ghierich es om deerste licht vander zelver lampten thebbene, metten welken zij groote menichte van keerssen ontsteken, ende die houdende in grooter weerdicheden al djaer overe zo men hier ten lande doet de ghewijdde keerssen, maer met al den voorseyden loopinghen zo en moeyen hem de broeders van Montesyon niet, anders dan zij tspel ansien van verren. Dit al overleden zijnde, den dienst ghedaen, elke nacie ende secte weder in haerlieder stacie zijnde, zo scheedtmen uuter keercken des Helichs Graefs, voort gaende met meest alle den broeders int voorseyde cloostere van Montesyon, ter welker plecken de zelve broeders een schoon noenmael bereet hadden up den Heleghen Paeschdach, ende de maeltijt leden, zo neemt elc ghemeenlic daer wat rusten.

253 Wellicht zijn de Koptische christenen bedoeld. Vgl. Tvoyage I, 6 over hen.

254 Zijn hier de Armeense christenen bedoeld?

255 Dit mirakel van het Heilig Vuur is nog steeds een uiterst belangrijke gebeurtenis in de oosterse paasviering (Vilnay, 148).