Medicina, boek van medicinen

Van den menisoene

[p. 106]

Djssentiria. dat es datmen heet menisoen. dit comt van vlaingen van den darmen. dit comt onderwilen van coleren die naturlijc siin. & onderwilen die niet naturlijc siin. alse prassine die groenen camerganc maken. Of erugineuse die maken camerganc geuarwt als ysermael Ende onderwilen van melancolyen. dit camerganc es bruunachtech. Entie comt onderwilen van zouter fleumen. die camerganc es geminct bloet & screpelinge vanden darmen tegadere Ende alle die camergange siin geminct met bloede. & dat sonderlinge dissentirie die epatica heet. want dese comt vander leueren & dats alse die leuere es vercranct dat si moet senden haer bloet dat si niet en mach onthouden. sine moet senden ten darmen dor die adren die hetet meaticas. Ende daerna so gaet ter cameren die zieke. ende dats onderwilen vele & puur naturliic. & onderwilen clonterende ¶ Die comen van coleren. die camerganc es geminct gelu colere met bloede. Die comen van prassine. dat bloet es geminct met een deel groenre materien onderwilen. & onderwilen met bruunre materien. ¶ Die comen van der leueren. dien comet onderwilen geclontert bloet Ende dan seggen sulke meesters dat het es die leuere. & si liegen. want die leuere en quame niet dor die adren die men heet miseraicas. want si siin herde nauwe. Maer alst bloet comt van enen herde warmen lede in die darmen die cout

[p. 107]

siin. so moet verclontren biden couden leden daert in comt. Ende het comt bi groter sweringen die es in die leuere & dat comt bider sweringen diere in es & dats in die rechter zide ¶ Die zeerheit die comt bi scouden van den darmen ende dat in drien manieren. Dierste es dat haer camerganc scijnt vetachtech. & stinct als oft ware dwainge van vetten vleesche. Dandere die tooent dat die hudekine. dat siin die ruheiden die naturlijc siin in die darmen & in die mage. dattie zieke die ter cameren gaet es alse screpelinge van percamente Die derde die gaen ter cameren sticken van haren darmen. & dat zenuwech vleesch & arteriech. Dierste mach genesen dandere cume. die derde niet ¶ Dissentirie die comt van den darmen. die comt onderwilen van de ouversten darmen. & dan heeft men wee bouen den nauele. enten zieken dunct dathi es gebonden. & dan es dbloet geminct metten camergange. Ende alst comt biden nedersten darmen. so es die zeerheit onder den nauel binnen den lijchare enten lendenen. & dan so es geminct vele bloets metten camergange. Dient houdet in die ouerste darmen. dien moet men hulpen met te geuen ten monde. Ende dient hout in de nederste darmen dien moet men hulpen metten dwaenden clisterien. & daerna met heylen den die macht hebben te stoppene die monde vanden adren daer dbloet vut comt. Ende met dwingende baden. & met dwingenden roeken die men doet ontfaen den zieken ten fondamente Ende dwingende puluere siin oec goet in beide die ziecheiden. & om dende in allen ¶ Dit es die cure. Eist in douerste darmen. So nemt

[p. 108]

.1 .o. of onder s. o. of .2 .o. mirabolani citrini dats gelu. dese stote die stene vut gedaen & tempert met rose watere of met regen watre of met rouwen case weye van geyten melke gemaect tsauens. & later also staen al den nacht. tsmorgens vaste dor .1. starc linen cleet gesicht. dit geeft hem drinken heter dan laeu. Ende mach hijt drinken ongezijt het ware te beter om die coleren die siin in die darmen entie viscositeyt die sin in hebben. dit heilt & stopt den lichame ¶ Comet van zouter fleumen. so nemt mirabolani kebuli. .1 .o. & also vele citrini. Ende comet van melancolien. so nemt vore die kebuli jndi ¶ Nadat dit si gedaen. so ordineert hem sine dyete. Wittemoes van tarwen bloemen met amidumme gesoden met rose watere. of met regenwatere. of met watere daer in gesoden si mastic Of nem enen bloet steen diemen heet ematites. dien gewreuen met watere op .1. wetsteen dat het root si. of int sap van wegebreden daer hi beter in ware getempert. daer met gereide al dat hi eten sal. ¶ Dit puluer es goet gestroyt op al siin pulment. Nemt draken bloet. sumac. canele. & werpet oec in al sinen dranc. Ende gef hem rijs gemaect met amandelen & met amidum. & gebraden kiekenen cleine geuochelte gebraden. swinen voeten wel gesoden. gebraden mispelen ende peren. ¶ Siin drinken si rose water. of water daer in gesoden si mastic eist dat hi cortst. Ende en cortst hi niet so tempert hem sinen wiin met desen watere. Gomme van arabien & mastic gebernt op .1. tiechle & dat gepuluert. dit so tempert in wat hi drinct of eet. ¶ Dit experiment prijst galieen & constantijn. Nemt wegebrede

[p. 109]

saet ontwee gewreuen & geminct metten witte van den eye. & gebacken op .1. tiechle. dat ete wel gelijc ouden case gesneden wel dunne. & dat gereit met zeeme. ¶ Echter braedt .1. kiekiin. & alst half gebraden es so stect nuwe was in den buuc. so dat daer in smelte & dor lope tfleesch van den kiekine. ende alst gnouch gebraden es so eet Ende gef hem drinken cyroop mirtelliin & geuet hem driewerf sdages. smorgens te middage & sauons. Miclete getempert met regen watere telker werf tgewichte van ere .3. s. Dyacodion. of atanasia. dese siin goet genut met sape van wegebreden ¶ Ende eist dat hi comt biden ondersten darmen. so maect hem dese clisterie. siedet eyeren hard in aysine. daerna so nem die doders allene & temperse met .1. luttel aysiins. & daer toe doet .1. deelkiin waters daer in gesoden es gerste. dit giet int fondament met .1. clisterien. Wortelen van hoensche gesoden. tsap daer af geeft den zieken drinken dat hulpt hem wel dapperlike ¶ Noch die venteuse sonder scarpen gestelt opten lichame. dit stremet den lichame binnen .4. vren. Noch ouden case gesoden & daerna gedroget. des geeft den zieken tetene tgewichte van .1. dr. dit stremmet herde zere ¶ Noch. ziedt yperic in watre & in wine. dit gedronken es .1. starke hulpe jegen alle maniere van lichten lichame Noch maect water van eyken bladren also men doet van rosen bladren. dit gedronken stremmet zere ¶ Die comen vander leueren die beraet aldus. Comet bi veruulten van bloede. dat kent biden veruulten vanden adren & bi sire verwen. op dat die zieke si starc gnouch so doetem laten ter leuere adren. ende

[p. 110]

geeft hem tetene also men doet enen die heeft cortse. wachte hem van vele te slapene. van badene. van vele te rustene. Nutte .3. werf sdags suker rosaet genenget met enen virendele dyacitoniten. ende drinke cyroop rosaet. Of mirtelliin. sandali. & fiat cyrupus cum quanto. s. sucaro.

Ljenteria es ene scite dat die mensce zieke gaet ter cameren al onuerteert die spise recht also hise heeft gecuwet. Dit comt bi dattie colere die maect den dissentire die aten die ruheit die in die mage was & in die darmen. die hebben te belettene die spise diere in comt. dat si niet en mach lichtelike daer dore liden sine moet daer in bliue tote datse nature versoden heeft & haer genouchte daer af genomen. alsoet naturen recht es. Dus so es dese lientiiria bi dat die darmen siin al slecht vander naturliker ruheit ¶ Of si comt bi veruulten van fleumen. dwelke es .1. coude humore & glat. entie glatheit en laet de nature niet zieden haer spise. die vutstekende nature sine stecse vte. & dats om die glatheit vander fleumen. Wildi dese bescedelike kennen wanen dat comt of van welken het comt so kennet aldus ¶ Die comt bi dattie coleren hebben geten die ruheit die was in die darmen & in die mage. so comt die spise vte also si gecuwet was. het en ware ofter met ware geminct .1. luttel bloets. alse die vlainge niet volmaectelike en es ge\nesen.

[p. 111]

entie stede gehuut ¶ Comt si van fleumen die in die darmen siin. so es die camerganc al geminct met fleumen. dwelke es claer als oft ware puuds gerec. entie clontrende ¶ Eist dat ghi wilt genesen die van fleumen es. so purgiert die fleume met deser propre medicinen die purgiert fleume. Nemt agaricus. jnteriora coloquintidis. polipodii. semen funicli. squinanti ana. dr. .1. s. bulliant. in .lb. s. aquae. Jn huiusmodi decoctione temperentur per noctem .o .2. mirabolani kebuli. mane coletur. dit gef hem drinken nuchtens. Ende des ander dages so gef hem enege van dezen latuarien. dyamargarieton. dyateronpiperis. of dyacimimum Ende gef hem drinken wijn getempert met watre daer in gesoden es mastic. cassia lignee & macis. Gef hem tetene looc. enioen & moestaert saet. kersse. Ende onderwilen achter etene. so gef hem tetene gesouten spise & aysinege. Ende daerna so gef hem drinken enen toge warms waters ¶ Adrianum of metredatum getempert met watere daer in gesoden es wit wieroec. dit nutte. wants dits gewone te sine dupperste medicine die men wijst jegen dit ongemac ¶ Ende en helpt hem dit niet. so gef hem tetene galienus experiment. dat staet in dissentiria. & alle die andere dingen die daer na staen gescreuen jnt selve capittel. Ende alse dese lientirie comt van .1. dissentirie. so jugeertse ongeneselijc. dat enege ruheit soude mogen wassen weder in die mage & in die darmen.