Medicina, boek van medicinen

Van torcioene

Het comt menechwerf grote swaerheit den mensche toe in den lichame. & dat jn meneger manieren. Ondertiden comet van gorsemen winde die besloten siin in die darmen die de darmen doen recken Ende onderwilen bi humoren die heet siin. & onderwilen bi couden humoren. Bi wilen bi verstoppingen van de halse van der blasen in welke die orine onthouden dat reckt diere blasen die dwinget so dien eersdarm datter gene materie en mach neder liden. bider welker verstoptheit die darmen veruullen & dus werden si so sere gerect datter die mensce in heeft grote pine ¶ Aldus so kent in wat steden die ziecheit si. Alsi es in die cleine darmen. dan so es die siecheit bouen den nauele. dese es geheten crophicus. die swerheide es in yliaco. ylion es die darm geheten die nes niet van den cleinen darmen also sul\ke

[p. 101]

seggen. Vanden welken galienus seit in pantegne. ylion es .1. hart darm verdrayet. jnden welken bliuende die camergange. heet men yliacon passionem. Dese ziecheit diemen heet colicus. die hout in enen darm diemen hetet colon. wies zeerheit dat men geuoelt in dlanc vanden nauele toten bene. dats jnt lijchaer bouen der menschelijcheit voren & achter beide ¶ Nv so kent dese ziecheit bi desen tekene verscendenlike. Alst es van winde. dan so rommelt hi in den buuc Ende als comt van couden humoren. dan es die lichame bestopt. dorine es ontuarwet torbel. entie rupseninge es aysinech. ende luttel dorst of en genen. Ende dat in ouden lieden in couden tiden in couden egenoden. oec om dat si leuen met couden voetsele. dit doet die ziecheit comen ¶ Alst torcioen comt bi heten humoren. dan es die sweringe swaer scarp met groten dorste. ende onderwilen cortse. die orine geuarwet dunne. & dat si in enen jongen mensce colerijc. in heten tiden in heten egenoden. & bi dat hi vseerde hete & droge voetsele ¶ Dits die raet hoe datmen es sculdech te beradene. dat comt van winde Ende dat van couden humoren. dese .2. so cureert aleens. maer die van winde comt die cureret aldus. Nemt comijn. venkel saet. persiin saet. anijs. dit stote. & daerna minget met .1. luttel gruus. dit doet in .1. sackelkiin also groet & also lanc als .1. voet. die ene side luttel lancst. dit sticke dat niet en mach lopen tegadere alse .1. stoot. dit warmt in wine half gebornt. & legget hem optie zere stede also warm als hijt mach gedogen. dit

[p. 102]

sal sere deon sachten die zere stede. Of dit saet gesoden jn watere & gedaen in ene blase entie geleit optie zere stede ¶ Maect ene suppositorie aldus. Nemt zeem & gestoten zoet. dit doet zieden in .1. vaetkijn so lange dat swart werde. dan gietet opten eers van enen beckene. of op .1. effen bert nat gemaect & walken tusscen v handen dicwile dat heet es eer dat verhardt ende sceppet al walkende langere dan .1. vinger ten enen ende scarpachtech. ende dander plomp alse .1. keerse. dese supponitorie smeert alsi vercout es met botren of met smere omme dat si gelatter wert. ende die stect jnt fondament. dit sal porren te doen gaen ter cameren ¶ Ende en helpt dit niet so nem papple. violetten. alsene. santorie. venkel saet. persiin saet. anijs. dille. die wortele van venkele van persine. tsaet van daucus dit stoet al in enen mortier. dan so doet altegadere zieden. & daerna so werpter in .1. deel gruus. & als vercout es so wringet dore .1. cleet. & daerna so doeter in sout & olie van oliuen .1. saucier vol. & zeem also vele. of nemt botere vore die olie die vet es en hebdi en geen olie. dit giet hem int fondament met ere clisterien. dit salne doen gaen ter cameren Ende dadiere in .s. o. benedicten het ware te beter meer dan haer cost ¶ Noch ene clisterie die men soude ierst in gieten. Nem papple violet bladere. mercuriael. elx ene goede hantvol. dese so stote wel & doet seiden in .1. stoop waters tote .1. luttel bat dan .1. s. stoop. hier met so minget .1. hoopsene gruus & .1. hantuol souts. dit ziet dore .1. cleet. daer na so doeter in zeem. botere of olie als v vorleert es. dits .1. goede clisterie dese es moruwende. Ende dandere es goet jegen den wint. Ende

[p. 103]

alse mer in doet benedictum. dan suuert si coude versche humoren dat siin fleumen ¶ Ende es jnt hooft enege materie dieghi wilt hebben vte. so doet vore die benedicte yera pigra galieni tforseit gewichte. Ende men mach ter noot in heten ziecheiden setten clisterien met rouwen case weye. Ende so maecht oec met watere daer gerste in gesoden es. & daer in gedaen sout. zeem. olie. of botere ¶ In couden humoren so ware oec goet dese stede gesmert met desen heten saluen. dyaltee. aragon marciaton. vnguentun aureum. Baden es oec goet den zieken. & sonderlinge daer in gesoden siin die vorseide cruden dien gaen in die clisterien. Ende rou linen garen gesteken in ene warme assecrade. ende dat geleit optie pine also heet als hijt mach gedogen opten buuc optie zide optie lendenen. dit soude hem siin herde goet na sine clisterien. Of als hi dit sal hebben gedaen vanden gaerne vorseit. Of achter dit supponitorie alsi sal hebben gewercht so es hem goet gegeuen .2. dr. benedicten. & .2. dr. margarieten geminct te gadere. & dit al genomen teenre werf ¶ Ende comet torcioen van heten humoren. so smet hem den lichame met olien van violetten. Ende maect ene supponitorie van baken specke gecoelt in couden watere daer wert si stijf. Ende gef hem drinken water daer in gesoden siin prumen van damas & bloemen van violetten ¶ Men es sculdech alle ziecheiden te clisterien met moruende clisterien Ende daerna met bitenden of met treckenden. Of men souder met verherden den camerganc. & dat ware jegen den raet vanden vroeden meesters.