Cyrurgie

Cap. 2.
En(de) ierst van polip(us)¹⁾.

Polipus es ene ziecheit die comt in den nese. entie dalende bi reumen die daelt uten hoofde in den nese. Ende es vleesch opwassende⁺ boven rechte van naturen. ende heet wey vleesch. dwelke stopt die nesegaten. so datter geen adem dore en mach comen ute ende in. Ende onderwile so eist [bestopt G] ende dat meest van fleumen glasiin. dwelke es van couden humoren ende versch. Ende onderwilen so comet van melancoliën die cout siin ende droge. ende dat es .1. maniere van cankere. waerbi dat die adem niet en mach siin getrect dan biden monde. Ende in dus gedane so verdroget die longere. bi den welken men es sculdech tontsiene dat die mensce mach werden tysike. ende onderwilen lasers. Ende dat

soude siin bi dien dat tvoetsel⁺

1) C: Van polipus dat in der nese comt G. Vanden weijen vlerse (l. vlesche) popilus. Ontbreekt in L.

+ G 71c.

+ B 129c.

[p. 97]

vanden mensce soude voeden die lede met vertegen voetsele bi ocsune vorseit. ende dit comt van ⁺couder naturen¹⁾ ende selden van ⁺hitten. ¶ Polipus es geseit na enen visch. want hi comt an enen man hi laettem node gaen. so doet dit evel. Het stopt onderwilen deen nesegat ende onderwilen dandere of beide. ende dicwile stinket. Dicke vleesch wast onderwilen so groet. dat daelt onder uten nese ende hanget opten lippe. Ende onderwilen wasset so zere datter die nese met wert groet. Ende onderwilen wert si van bruunre varwen ende luttel gevoelende ende zere hert. dats bi dat die materie es van melancoliën. ende dan so en dalet tfleesch niet uten nese of luttel. ende dan sone onderwint u niet hem te genesene. Want het es dan ene maniere van cankere ⁺alsoet vorseit es. Maer alse die nese es moru. ende niet ontvarwt. dan so nemtse coenlike te genesene. ende gaeter toe alsic u hier nu leren sal. ende wacht u van mesdoene so dat gijt doet subtilike ¶ Hoort hier die cure. Ontdoet den nese vanden zieken. ende vanget tfleesch dat in den nese es ende halet ute met enen hake (fig. XXX). ende snidet eenx ende eenx tote gijt al hebt also na als gi moget²⁾. ende daerna so stremmet dbloet met stoppene dien nese of so gi best moget ende cleefter iet vanden ⁺vlesce³⁾ so screpet af met enen cleinen ysere so gi naest moget. Ende daerna so bescoudet dien wortel met .1. gloyenden ysere. ende wacht emmer tgecroes (l. gecnoes) [vanden nese dat ghijt (schets) niet⁺ bescout want daensichte ware zere ghescent G] ¶ Of cureertene aldus. doet dat vleesch verteren met uwen pulvere dat u es geleert int capittel vanden wannen. mer wacht u dat gijs te vele niet daer in en doet. want het mochte ontdecken te vele dat been of tgecroes. ende daerna en souder nemmermeer geen vleesch willen wassen. ende dan dbeen lichte uutvallen of tgecnoes. ende dit soude dansichte scenden. daerna so stect daer in .1. wieke gesmert met swinen smoute of met verscher botren tote dat bescoude stuc uut vallet of tfertege dat tpulver heeft gevertecht. ende daerna heiltse met drogender medicinen tote dat al heel es. ¶ Ende onderwilen so wast dat vleesch opwert dats alst van hogen wast. so dat bestopt daer⁺ die adem uten monde in den nese gaet bi naturen. Ende dan so stect in den nese .1. wieke van stoppen wel gemaect hart ende stide ierst geladen

te poente met uwen bernenden⁺ pulvere⁴⁾ toten vlesche⁵⁾ ende daerna smout of botere. ende daerna weder tpulver tote dat tfleesch si al verteert. Ende daerna so hebt enen sterken twinen draet. ende dien stect [metten heinde C] in⁺ den nese ende doeten hem inhalen met sinen ademe. hi sal ten monde in vallen. entie draet si so lanc

+ C 32c.

1) G: humoren

+ G 71d.

+ G 72a.

2) G: ende snydet al lanc den goeden vleesche af ende den gecnoese vander nese tote dat ghijt al ute hebt met eenen sceerde aldus ende halet alsoe reyne ute oft ghij moget (met schetsen van een haak en een mes).

+ C 32d.

3) G: ane tgoede vleesch

+ G 72b.

+ G 72c.

+ B 129d.

4) C: metten corrosive

5) G: yerst dye wyeken gheladen te pulvere te pointe dat tvleesch af bernet.

+ C 33a.

[p. 98]

datmer vele cnopen an mach maken deen vanden andren .1. dumael. dewelke cnopen sniden dat vleesch ontwee dat gewassen es in de naturlike gate daer die adem dore comt alsoet vorseit es. Dien draet salmen halen ende keren ten nese uut ende ten monde in. Ende daerna so coppelt daeran .1. anderen ⁺draet sonder cnoep. dewelke werdet dore drinct met uwen pulvere. ende dien haelter dore. dat pulver sal verteren tfleesch datter gewassen es. dwelke te broken es metten cnopen die waren an den iersten draet die sneet alse ene sage. Ende daerna so heyltse met drogender zalven ende pulveren. Alse der .12. apostelen zalve[ofte groene zalve G]. Ende die hier na volget ende andere die ic hier sal maken ende wisen. ¶ Dit wijst die glose vanden .4. meesters [van salernen C]. Nemt fabula lupine. ende wilt lijn ende hete netelen. van elken tsap .2. Ʒ. of .3. ende dan so hebt levende calc. sal gemine. groene van spaengiën van elken .1. Ʒ. wel gepulvert. dit minct metten vorseiden sape. daerna doeter toe roete van bocken of van hertten of swinen. dit minget al te gadere op .1. cleine vier. ⁺Van deser zalven maect .1. cleine lange wieke ierst gedwegen den nese binnen wel met wine of met aysine ende dat laeu. daerna so stect die wieke in den nese. ende laetse daerin toten avonde van smorgens. Dus so doet tot die nese begint te swillene. ende si vaste bloet so dat die nese wert ydel vanden vorseiden quaden vlesche. ende dits .1. teken van genesene. Ende daerna so geneesten met deser zalven. ¶ Nemt tsap van meeden. van wegebreden. van hondert blade¹⁾. van apiën van Sint jans crude²⁾ van elken 1. Ʒ. daerna nemt ½. ℔. zeems ende dat ziedt wel so dat begint te dicken daerna doeter toe .1. Ʒ. aterments. ende ziedet al te hope tote (dat) begint dicken. Van deser zalven doet in den nese ende stoppet buten dat⁺ si niet en mach uutlopen. ende dus doet tote dat al heel si. ¶ Ende verstaet wel dat tsap vander wedewinden in den

nese gegoten. het geneest nuwe⁺ polipus ende nuwe cankere ende⁺ nuwe fistele. ¶ Noch ene wieke gemaect van aposteliker surgiën daerop gestroyt pulver van antimoniën. die es goet gesteken in den nese omme te genesene die zeerheit.

+ G 72d.

+ G 73a.

1) G: mille folium

2) C: herba perforata

+ G 73b.

+ B 130a.

+ C 33b.